یک گام تا بی‌نیازی از واردات ورق‌های فولادی
حمیدرضا عظیمیان از تازهترین وضعیت اجرایی شدن پروژه نورد گرم ۲ در فولاد مبارکه می‌گوید
فولاد مبارکه ظرف سال‌های گذشته، به یکی از پیش‌قراولان توسعه صنعت فولاد کشور تبدیل شده است. اکنون نیز سیاست دولت و به‌خصوص وزارت صنعت، معدن و تجارت بر این است که از صادرات مواد خام جلوگیری کند و در مقابل، تاکید بسیاری دارد تا مواد معدنی ایران، با بالاترین ارزش افزوده روانه بازارهای صادراتی شود. در این میان فولاد مبارکه از گسترش تکنولوژی‌های روز دنیا و به‌خصوص ایجاد خط جدیدی با تکنولوژی روز دنیا در صنعت فولاد سخن به میان آورده است. خط ۲ نورد گرم در فولاد مبارکه به چه دلیل و اقتضائاتی، اکنون قرار است احداث شود و این توسعه با چه هدفی صورت می‌گیرد؟
همان‌طور که مستحضرید، تولید فولاد خام مجتمع صنعتی فولاد مبارکه، نزدیک به دو میلیون تن بیش از ظرفیت نورد موجود مجموعه است، بنابراین ما مجبور هستیم فولاد خام را یا به صورت خام‌فروشی صادر کنیم یا اینکه در بازار داخلی عرضه کنیم، به این جهت ارزش افزوده تولید این محصول در داخل فولاد مبارکه قرار نمی‌گیرد. این در حالی است که ظرفیت تولید فولاد در مجتمع فولاد مبارکه حدود ۲/ ۷ میلیون تن است؛ در حالی که ظرفیت اسمی نورد این مجموعه حدود ۵/ ۴ میلیون تن است که در مجموع بالغ بر پنج میلیون تن نورد می‌کنیم. بنابراین محاسبات نشان می‌دهد که حدود دو میلیون تن تا دو میلیون و ۲۰۰ هزار تن کمبود ظرفیت نورد داریم. از سوی دیگر، سال آینده نیز مجتمع فولاد سفیددشت وارد مدار تولید شده که این مجتمع نیز یک میلیون تن ظرفیت اسلب دارد و نیاز داریم که نورد ۲ را هرچه سریع‌تر احداث کنیم تا بتوانیم فولاد تولیدی را با ارزش افزوده بیشتری به فروش برسانیم. از سوی دیگر، نوردهای موجود در دنیا، معمولاً روی ۷۵ درصد ظرفیت کار می‌کنند، در حالی که ما از نورد موجود خود ۱۲۰ درصد ظرفیت کار می‌کشیم که این موضوع، منجر به بالا رفتن استهلاک واحد نورد خواهد شد و باید جایگزین دومی باشد که هم به نورد موجود فعلی فشار وارد نیاید و هم اینکه بتوانیم محصولات جدیدتری را تولید کنیم. تمامی این مجموعه نیازها، شرایطی را به وجود می‌آورد که طبق آن، مسیری را تجربه کنیم که بتوانیم هرچه سریع‌تر به سمت احداث واحد نورد ۲ حرکت کنیم.
منابع مالی برای راه‌اندازی نورد گرم ۲ فولاد مبارکه از چه محلی تامین شده است؟ به هر حال کشور هم‌اکنون در مضیقه مالی قرار دارد و شاید اختصاص بودجه برای راه‌اندازی طرح‌های مختلف صنعتی، با مشکل مواجه شود؟
بودجه نورد ۲ از منابع داخلی شرکت در نظر گرفته شده است که در واقع، به مسائل بودجه کشور گره نخورد و تامین مالی را می‌توان از محل منابع داخلی شرکت انجام داد. بنابراین وابستگی به بودجه عمومی دولت برای اجرای این طرح دیده نشده است.
چشم‌اندازی که برای حرکت فولاد مبارکه بعد از راه‌اندازی واحد ۲ نورد گرم ترسیم می‌شود، چگونه است؟
آن‌گونه که در برنامه‌ریزی‌های در نظر گرفته‌شده برای راه‌اندازی واحد ۲ نورد در فولاد مبارکه ترسیم شده است، احداث این واحد و راه‌اندازی آن، باعث خواهد شد که تمام نیازهای کشور را بتوان در بخش‌هایی همچون نفت و گاز، خودروسازی، لوازم خانگی و مبلمان تامین کرد؛ به این معنا که چشم‌انداز احداث خط نورد ۲ این است که بتوان تمامی نیازهای بخش‌های مختلف کشور را به ورق‌های فولادی تامین کرد.
آیا تخمینی زده شده است که به چه اندازه می‌توان نیازهای این بخش‌ها را تامین کرد؟ به هر حال هرساله ارز زیادی برای تامین ورق مورد نیاز صنعت خودرو یا سایر صنایعی که شما هم به آن اشاره کردید، از کشور خارج می‌شود. چه میزان از این ارزبری با راه‌اندازی واحد نورد ۲ پاسخ داده خواهد شد؟
برآوردهای ما نشان می‌دهد که در حال حاضر، نزدیک به یک میلیون تن واردات ورق فولادی به صورت سالانه صورت می‌گیرد که این رقم بین ۸۰۰ هزار تا یک میلیون تن متغیر است. بر این اساس پیش‌بینی می‌شود با راه‌اندازی واحد نورد ۲ فولاد مبارکه بتوانیم نیازهای این بخش‌ها را تا ۹۰ درصد تامین کنیم و نیاز نباشد که واردات صورت گیرد، فقط یکسری از فولادهای خاص را که توجیه اقتصادی تولید ندارد و مصرف بسیار کمی دارند و بهتر است وارد شوند تولید نخواهیم کرد؛ اما به هر حال عمده نیاز این یک میلیون تن را می‌توانیم تامین کنیم.
در صنعت خودرو به هر حال نکاتی در مورد ورق‌های مورد استفاده مطرح است که به لحاظ کیفیت جذب رنگ بدنه یا حتی مقاومت اتاق شرایط خاصی دیده می‌شود. ورق‌های تولیدی فولاد مبارکه می‌تواند به این حساسیت‌ها پاسخ دهد؟
در واقع، خودروسازی ما به سمت ورق با استحکام بالا و وزن کم حرکت کرده است، چراکه استفاده از این نوع ورق‌ها هم بر روی کاهش مصرف سوخت اثرگذار است و هم نقش محیط زیستی مناسبی دارد؛ ضمن اینکه به‌کارگیری این نوع ورق‌ها، تاثیرات خوبی در ایجاد امنیت در جاده و جلوگیری از آسیب‌های جسمی مسافران دارد، بنابراین با توجه به این نوع ویژگی‌ها، ورق‌های جدید را فولاد مبارکه تامین خواهد کرد؛ ضمن اینکه باید به این نکته هم توجه داشت که تمایل مصرف‌کنندگان خودرو به سمت خودروهای شاسی‌بلند پیش می‌رود و این ورق عرض دو هزار میلیمتر می‌خواهد اما ما اکنون در فولاد مبارکه قادر به تولید این ورق‌های فولادی با عرض دو هزار میلیمتر نیستیم؛ اما در قالب راه‌اندازی نورد ۲، قادر خواهیم بود که ورق ماشین‌های شاسی‌بلند را هم تولید کنیم.
در حوزه صنایع نفت و گاز، تولید ورق از سوی نورد ۲ با استقبال مواجه خواهد شد؟
در حال حاضر، ما اسلب مورد نیاز صنایع نفت و گاز را تامین می‌کنیم و مشکلی در این زمینه وجود ندارد؛ اما با راه‌اندازی طرح نورد ۲ در مجتمع صنعتی فولاد مبارکه، قادر خواهیم بود ورق‌ها را به صورت نوردشده در اختیار آنها قرار دهیم.
شما در حال حاضر ورق را خودتان تولید کرده و برای نهایی کردن و مورد استفاده بودن، به فولاد اکسین می‌دهید. درست است؟
فولاد مبارکه هم‌اکنون قابلیت تولید این ورق‌ها را دارد و می‌تواند ورق مورد نیاز صنایع نفت و گاز را در بخش تصفیه‌نشده و ترش تولید کند. این در حالی است که ما اکنون ورق مورد نیاز صنایع نفت و گاز را به صورت ورق تحویل داده و فولاد اکسین باید آن را نورد کند، اما با راه‌اندازی خط نورد ۲، به‌طور قطع خواهیم توانست صفر تا صد کار را خودمان انجام دهیم.
سوال دیگری که در این رابطه مطرح است، آن است که راه‌اندازی خط نورد ۲ در فولاد مبارکه، چه تاثیری بر روی توان تولید کشور در بخش‌های مختلف به جا خواهد گذاشت؟
در واقع با راه‌اندازی این خط تولیدی، کارخانه‌های لوله‌سازی به شدت فعال خواهند شد و پروژه‌های نفت و گاز با سرعت و کیفیت بهتری اجرایی خواهند شد. در واقع، با توجه به نفت‌خیز بودن ایران و نیاز بسیار زیاد صنعت نفت به لوله‌های انتقال نفت و گاز که عمدتاً از نوع ترش (همراه با گوگرد بالا) است امکان تولید رول ورق برای ساخت لوله‌های با اقطار بزرگ و ضخامت زیاد وجود نداشت؛ نیاز صنایع نفت به تولید گریدهای جدید فولادی از قبیل API X۷۰ است که صرفاً با راه‌اندازی این خط جدید مقدور خواهد بود. همچنین ضخامت تولیدی نورد فعلی از ۵/ ۱ تا ۱۶ میلیمتر است که پاسخگوی نیاز کشور به کلاف ورق، جهت استفاده در حوزه نفت، گاز و آب به محصولات با ضخامت بالاتر نیست و خط جدید، کلاف فولادی با ضخامت ۲/ ۱ تا ۴/ ۲۵ میلیمتر و عرض تا دو هزار میلیمتر را تولید می‌کند و این نیاز را پوشش خواهد داد. نیاز گسترده صنعت خودرو به ورق‌های خاص با استحکام بالای سبک DP۱۱۸۰، برای استفاده در بدنه خودروها، باعث سبک‌سازی و استحکام بخشیدن به بدنه خودرو و در نتیجه کاهش آلودگی، ایمنی بالا و صرفه‌جویی هزینه‌های سوخت آن می‌شود که با راه‌اندازی این خط مرتفع خواهد شد. اکنون بیشترین نیاز صنایع لوله و پروفیل به‌صورت عمومی ضخامت‌های زیر دو میلیمتر است که به دلیل فرسودگی خط موجود امکان پوشش کامل این نیاز در این ضخامت وجود ندارد و با احداث خط جدید می‌توان ضخامت‌های تا ۲/ ۱ میلیمتر را با استحکام بالا و به‌صورت سبک تولید کرد که در هزینه‌های تمام‌شده مشتریان ساختمانی نیز موثر خواهد بود. نکته حائز اهمیت آن است که در حال حاضر امکان تولید گرید پراستحکام QSD۷۰۰ برای تولید شاسی خودرو سنگین وجود نداشته و تولیدات خط جدید نورد گرم ۲ می‌تواند این امکان را برای کشور برای اولین‌بار فراهم کند. همچنین خط فعلی بیشتر پاسخگوی نیاز بخش تجاری و ساختمانی است. در صورتی که نیاز صنایع کشور به محصولات مستحکم و سبک روزبه‌روز با راه‌اندازی خط نورد گرم ۲ بیشتر می‌شود. از سوی دیگر با توجه به وجود ظرفیت تولید ورق برای صنایع لوازم‌خانگی با عرض بالا در واحد نورد سرد فولاد مبارکه، این ظرفیت در خط نورد گرم ایجاد نشده است که خط نورد گرم ۲ برای صنایع لوازم‌خانگی نیز بسیار مصرف خواهد داشت.
ممکن است این محصول راه خود را به بازارهای صادراتی نیز باز کند؟
بله، دقیقاً همین‌طور است؛ چراکه کشورهای اطراف ایران، کشورهای نفت‌خیز هستند و می‌توان به صادرات این محصول نیز به این کشورها برای توسعه پروژه‌های نفت و گاز آنها فکر کرد.
پس هنوز به بازارهای صادراتی مشخصی فکر نکرده‌اید؟
بازار هدف ما، اول تامین نیاز داخلی است و پس از آن روی تامین نیاز کشورهای نفت‌خیز متمرکز خواهیم شد.
بر اساس اطلاعاتی که در رابطه با راه‌اندازی خط نورد ۲ فولاد مبارکه در دسترس است، در طراحی و اجرای این پروژه از همکاری و مشارکت شرکت‌های چینی به عنوان بزرگ‌ترین سازندگان این بخش استفاده شده است. در همکاری با شرکت‌های چینی در این بخش، چه ضرورت‌هایی وجود داشته است؟
به خاطر تحریم به شرکت‌های چینی رو آورده‌ایم. پس از ۱۲ سال بدعهدی طرف‌های اروپایی و چالش‌های پیش‌رو برای تکمیل طرح شهید خرازی نورد گرم ۲، پس از برجام نیز تلاش‌هایی برای انجام این پروژه شد که با کارشکنی‌های آمریکا و تحریم‌های جدید همه آنها ملغی شد، اما هم‌اکنون قرارداد نورد گرم ۲ در راستای تکمیل طرح شهید خرازی در فولاد مبارکه، با چین منعقد شده که یکی از دستاوردهای ارزنده ملی در دوران پساتحریم خواهد بود و به‌زودی اجرایی می‌شود. بر این اساس، با توجه به افزایش نیاز بازار داخلی و خارجی به ورق‌های فولادی، خط نورد گرم فعلی فولاد مبارکه جوابگوی نیاز صنایع پایین‌دستی نیست، چراکه ظرفیت تولید کوره‌ها در (واحد اصلی) فولاد مبارکه هفت میلیون تن و ظرفیت نورد گرم با تمام ظرفیت‌های بهبودیافته در سال‌های اخیر حداکثر پنج میلیون تن در سال است که نسبت به ظرفیت نهایی فولادسازی دو میلیون تن کسری دارد و برای نورد این دو میلیون تن اضافه، باید فکری می‌شد. خط جدید نورد گرم ۲ فولاد مبارکه در راستای تکمیل طرح شهید خرازی، تدبیری بود که برای حل این مشکل اندیشیده شد.
آیا نمی‌توانستید از شرکت‌های داخلی در راه‌اندازی این طرح استفاده کنید؟ به هر حال هم‌اکنون دانش مهندسی در بخش‌های مختلف در ایران بسیار بالاست. آیا شرکت‌های داخلی توانایی اجرای این طرح را نداشتند؟
بر اساس آنچه وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام کرده است، شرکت ایرانی‌ای نداشتیم که در حوزه طراحی و تکنولوژی بتواند این خط را برای کشور طراحی کند. شرکت‌های صاحب دانش و دارای گواهینامه بین‌المللی در این حوزه که بتواند واحد نورد احداث کند، وجود ندارد. البته پیمانکاران و تولیدکنندگان و شرکت‌های زیادی داریم که بناست در این رابطه با آنها همکاری کنیم. در این پروژه داخلی باید از توان داخلی استفاده شود، البته قانون هم در این رابطه تاکید دارد که باید از پتانسیل و توان داخلی حداکثر استفاده را برد و ما نیز به این مفاد قانونی پایبند هستیم.
الان این قرارداد در چه مرحله‌ای قرار دارد؟
در حال سپری کردن مراحل اداری و قانونی این قرارداد هستیم.
در مورد ابعاد فنی، اشتغال‌زایی و سرمایه‌گذاری این طرح هم اگر ممکن است توضیح دهید.
آنچه در طرح اولیه در نظر گرفته شده، نزدیک به هزار نفر اشتغال به صورت مستقیم است که در کنار آن، هفت هزار اشتغال غیرمستقیم نیز دیده شده است؛ ضمن اینکه در کل پروژه نیز سرمایه‌گذاری که در این رابطه انجام شده معادل ۵۰۰ میلیون یورو است.
یکی از محرک‌های اصلی برای توسعه کار در این بخش، ظرفیت مصرف و میزان تقاضاست، آیا این اقدام فولاد مبارکه می‌تواند به قطع دست واسطه‌گران و شبکه عرضه دلالی از بازار نورد گرم و افزایش سوددهی منجر شود؟
به‌طور قطع، افزایش ظرفیت عرضه و بالا رفتن تولید داخلی، نقش بسزایی در حوزه تامین نیازهای داخلی به شکل مناسبی دارد؛ چراکه وقتی نیاز داخلی به‌طور کامل تامین شده و حتی بالاتر از نیاز هم عرضه شود، بازار واسطه‌گری و دلالی نیز برچیده می‌شود؛ به این معنا که عرضه بیش از نیاز داخلی صورت می‌گیرد و آرامشی هم به بازار داده می‌شود که به‌طور طبیعی و به دور از هیجان، نیاز داخلی تامین می‌شود. به هر حال این پروژه بسیار سودآور است و دو سال و نیم سرمایه‌گذاری انجام‌شده، بازگشت داده می‌شود.
مهم‌ترین موانع افزایش بیش از پیش‌تولید در این بخش چیست؟ در واقع از دولت نیازمند چه کمک‌هایی هستید؛ به‌خصوص اینکه در این بخش، نیاز مالی از محل منابع داخلی خود شرکت تامین شده است؟
در این پروژه تنها چیزی که از دولت می‌خواهیم آن است که مجوزهای لازم از جمله مجوز ستاد حداکثر استفاده از توان داخلی را که یکی از نیازهای این پروژه است؛ در اختیار ما قرار دهد؛ به‌خصوص اینکه همان‌طور که شما هم اشاره کردید، منابع مالی را خودمان تامین می‌کنیم و تنها مجوز این ستاد را لازم داریم. نکته بعدی مجوزهای لازم از سوی بانک مرکزی است که باید برای تامین مصارف ارزی مازاد بر نیاز، مجوزهای لازم را صادر کند. این دو مجوز اگر از سوی دولت، هر چه سریع‌تر صادر شوند، به‌طور قطع وضعیت بهتری را پیش رو خواهیم داشت.
سوال دیگر آن است که کدام ویژگی‌ها، این پروژه را که میزان تولید فولاد مبارکه را تا مرز دو میلیون تن در سال افزایش می‌دهد، شاخص کرده است؟
مهم‌ترین ویژگی‌ای که می‌توان برای این پروژه در نظر گرفت آن است که کشور در زمینه تامین مصارف صنعتی به خودکفایی می‌رسد؛ به این معنا که در بسیاری از زمینه‌هایی که مصارف صنعتی نیاز به فولاد دارند، این پروژه می‌تواند تا ۹۰ درصد نیاز را تامین کند و این گام بزرگی در جهت خودکفایی به‌خصوص در شرایط کنونی اقتصاد ایران است. اشتغال نیز ایجاد خواهد شد و از خام‌فروشی جلوگیری می‌شود و از سوی دیگر، ارزش افزوده بالایی نیز برای سهامداران شرکت ایجاد خواهد کرد.
در حال حاضر در کشور در حوزه نورد گرم، چه میزان مصرف وجود دارد؟
ما حدود ۸۰ درصد فولاد خام تولیدی خود را در بخش نورد گرم استفاده می‌کنیم و از بابت عرضه کمتر از نیاز بازار است و اگر بتوانیم با احداث این واحد، کل نیاز بازار را تامین کنیم، هم قیمت مناسبی در بازار به وجود می‌آید و از التهاب نیز جلوگیری می‌شود و از همه مهم‌تر به ارزآوری کشور نیز با عرضه محصولات صادراتی به بازارهای جهانی کمک خواهیم کرد. ما از دستگاه‌های مختلف انتظار داریم که این فعالیت که از سوی فولاد مبارکه در سال رونق تولید اجرایی شده و به استقلال و خودکفایی کشور نیز کمک می‌کند، مورد حمایت قرار گیرد و این قرارداد را هرچه سریع‌تر بتوانیم شروع کنیم و آغاز آن را جشن بگیریم.
این پروژه در سال ۹۸ اجرایی خواهد شد؟
اگر مجوزهای لازم تامین شود، به‌طور قطع می‌توان آغاز اجرای پروژه را در سال ۹۸ کلید زد. زیرساخت‌ها کاملاً آماده است و در این زمینه مشکلی وجود ندارد.
