درباره رفتگران فرهنگ‌ساز

تعطیلات و نوروز یا همان که بین خودمان «عید» می‌گوییمش هم با سیزده به در تمام شد؛ این تمام شد اما ماجرایی تا اواخر شهریور آغاز شد. هر سال همین است، از عید شروع می‌شود و تا پاییز ادامه دارد. درباره پیوند انسان شهری و طبیعت می‌گوییم. پیرو مطلب قبلی، اینجا شعار شهر ما خانه ما، گسترده‌تر شده و به «همه جا خانه ما» تبدیل می‌شود و خانه هم که اختیاری است.
شاید شما هم دیده‌اید، سبزه‌ها و گل‌های لگد مال شده، شاخه‌های درخت‌های جوان که احتمالا به خاطر وزن سنگین یک «تاب» شکسته است. شما هم دیده‌اید جای آتش‌هایی که می‌توانستند یک جنگل را به آتش بکشند.

تعطیلات و نوروز یا همان که بین خودمان «عید» می‌گوییمش هم با سیزده به در تمام شد؛ این تمام شد اما ماجرایی تا اواخر شهریور آغاز شد. هر سال همین است، از عید شروع می‌شود و تا پاییز ادامه دارد. درباره پیوند انسان شهری و طبیعت می‌گوییم. پیرو مطلب قبلی، اینجا شعار شهر ما خانه ما، گسترده‌تر شده و به «همه جا خانه ما» تبدیل می‌شود و خانه هم که اختیاری است.
شاید شما هم دیده‌اید، سبزه‌ها و گل‌های لگد مال شده، شاخه‌های درخت‌های جوان که احتمالا به خاطر وزن سنگین یک «تاب» شکسته است. شما هم دیده‌اید جای آتش‌هایی که می‌توانستند یک جنگل را به آتش بکشند.
پوشک مصرف شده بچه‌ای که منظره قشنگ سبزی را از بین برده و یا رودخانه‌ای که کنارش از انبوه زباله‌ها، هیچ جایی برای نشستن و آرام گرفتن پاها در خنکی آن وجود ندارد.
این دنیای ماست. در شهر می‌شود جریمه کرد، در شهر می‌شود تذکر کرد، در شهر حداقل خیلی‌ها شرم دارند، اما در دشت و صحرا و جنگل خیلی از این عوامل هم از بین می‌رود، انسان می‌ماند و طبیعت. یک‌بار خانم باباخانی، دبیر بخش گردشگری ضمیمه، درباره معرفی یکی از نقاط بکر گردشگری کشورمان مردد بود، علت آن را کوتاه توضیح داد: «جای قشنگی است، اما اگر بفهمند، ممکن است دیگر قشنگ نباشد.» این توضیح برای افسوس بزرگی کفایت می‌کرد.
ایران جاهای قشنگ زیادی دارد، اما قشنگ هستند تا قبل از رفتن خیلی‌ها، چرا باید زمین سوخته باقی بگذاریم؟ دشت شقایق‌ها، جنگل ابر و... نمونه‌هایی از این دست هستند.
چهارمحال و بختیاری که شناخته شد
امسال اگر صدا و سیما را دیده باشید، مثل چند سال قبل تبلیغات زیادی درباره چهار محال و بختیاری کرد، مردم هم آرام آرام دیگر سفر برایشان برابر شمال و مشهد و زادگاهشان نیست و باقی نقاط زیبای کشورمان هم مقصد سفرهای آنها شده است، این از نظر اصطلاح تازه متولد شده «گردشگری داخلی» خوب است اما برای طبیعت هم همینقدر خوب بوده است؟ مهندس محمد درویش از کویرشناسان و کویرنوردان ایران است. او از آن دسته افرادی است که محیط زیست برایش اهمیت فراوان دارد. درویش درباره زباله‌هایی که در نوروز امسال در طبیعت رها شدند می‌گوید: «با توجه به گزارش‌هایی که از شهرهای مختلف داشتم، امسال در برخی استان‌ها از جمله چهارمحال و بختیاری میزان زباله‌های تولیدی توسط مردم بیشتر بوده و مردم زباله‌های خود را در مناطق محافظت شده این استان رها کرده و حتی درون رودخانه کارون ریخته‌اند.»
بستن کمربند ایمنی الگویی مناسب
درویش درباره علل این نوع رفتارها می‌گوید: «مردم باور ندارند که محیط زیست و طبیعت هم برای خودش ظرفیتی دارد و اینگونه نیست که هر زباله‌ای که در طبیعت ریخته شود در همان‌جا تبدیل شود و از بین برود.»
این کویرشناس و فعال محیط زیست راهکار ایجاد فرهنگ صحیح حضور مردم در طبیعت را افزایش آگاهی می‌داند و اضافه می‌کند: «در درجه اول فرهنگ‌سازی اهمیت فراوان دارد، به خصوص از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی. به طور مثال می‌توان با ساختن فیلم‌های کوتاه و تیزرهای خلاقانه تبلیغاتی این فرهنگ را در میان مردم جا انداخت. همانطور که در ابتدا در ایران فرهنگ بستن کمربند ایمنی هنگام رانندگی، وجود نداشت اما با ساختن میان‌برنامه‌های کوتاه جالب و آموزنده و به موازات آن جریمه‌های مالی سنگین کم‌کم بستن کمربند همه‌گیر شد. در این مورد نیز به موازات آن تبلیغ‌ها باید جریمه‌های مالی هم در نظر گرفته شود. این آموزش‌ها از دوران مدرسه هم باید آغاز شود، به طور مثال همانطور که در مدرسه‌ها پلیس‌یار داریم، می‌توانیم محیط‌یار نیز داشته باشیم.»
رفتگران فرهنگ ساز
بی‌هیچ چیزی شبیه خجالت نام خودشان را «رفتگر» گذاشته‌اند. بابت رفتگری پولی از کسی نمی‌گیرند، منتی ندارند و اتفاقا جزو قشر تحصیل کرده هم هستند. آنها یکی از چندین گروهی هستند که به طبیعت می‌روند و جور باقی انسان‌ها را می‌کشند. وقتی خیلی از مردم به کوه می‌روند و زباله‌های خود را رها می‌کنند، چنین گروه‌هایی پس از آنها باز به دامن کوه می‌روند و به رسم عذرخواهی از طبیعت، زباله‌هایی را که دیگران تولید کرده‌اند جمع‌آوری می‌کنند.
گروهی از فعالان محیط زیستی به نام «رفتگران طبیعت» فعالیت خود را از خرداد ماه سال گذشته در دنیای مجازی آغاز کرده و با استقبال نسبتا خوبی از طرف کاربران اینترنتی مواجه شده‌اند. فعالیت‌های این گروه تنها مختص به پایتخت نیست. برخی از استان‌ها هم گروه اختصاصی مربوط به شهر خود را تشکیل داده‌اند.
این گروه هدف‌های خود را اینطور عنوان کرده‌اند: پاکسازی مناطق آلوده به زباله- فرهنگسازی در مورد تمیزی محیط زیست - فرهنگسازی در مورد تولید کمتر زباله- سعی در بازیافت زباله‌های جمع‌آوری شده.
محسن میزنی سرپرست گروه نوع فعالیتشان را در گفت‌وگو با دنیای‌اقتصاد، اینگونه شرح می‌دهد: «هر ماه تاریخی مشخص توسط گروه به اعضا اعلام می‌شود. افراد به صورت داوطلبانه در برنامه‌ها حضور پیدا می‌کنند. این برنامه‌ها در گروه‌های 15 تا 80 نفره اجرا می‌شود.»
این فعال محیط زیست درباره برنامه‌های گروهشان برای روز طبیعت امسال که معمولا فاجعه‌ای زیست محیطی در کشور از نظر تولید زباله در طبیعت به شمار می‌رود، اینطور می‌گوید: «امسال برنامه روز سیزده به در به این صورت بود که هر شخصی در هر نقطه ایران به همراه دوستان و آشنایان خود طبیعت را از زباله‌ها پاکسازی کرد. افرادی که این کار را انجام دادند عکس‌هایی نیز تهیه کرده و بر روی اینترنت قرار داده‌اند.»
یک مورد جالب: زباله نریزید جایزه بگیرید
در اردبیل و برخی دیگر از شهرستان‌های کشور مسوولان شهرستان دست به ابتکار جالبی زدند و آن توزیع کیسه‌های زباله بین مردمی بود که برای سیزده به در به طبیعت می‌رفتند، در مبادی شهرستان‌ها مامورانی در روز سیزده به در مستقر شدند و به هر خانواده و خودرویی که به قصد تفریح به طبیعت می‌رفتند یک کیسه دادند، در بازگشت خانواده‌هایی که کیسه‌ها را پر از زباله کرده بودند از طرف همین ماموران توسط گل و هدیه تقدیر می‌شدند.
به نظر می‌رسد هزینه مالی چنین برنامه‌هایی اگر به صورت گسترده‌تر عملی شود، از هزینه‌های گزاف پاکسازی طبیعت خیلی کمتر باشد، از دیگر سو چنین حرکت‌هایی فرهنگ‌سازی هم در پی خواهند داشت.