گلسـتان و رمز‌ و ‌رازهای یک تاریخ - ۱۲ مرداد ۹۱
سارا فدایی
آن زمان که مظفرالدین شاه در کاخ گلستان تاجگذاری کرد، شاید هرگز گمان نمی‌برد که روزگاری با امضای فرمان مشروطیت در این کاخ نخستین مجلس ملی بازگشایی شود. شاید دورتر از آن اندیشه برچیده شدن دودمان و سلسله‌ای بود که به آن تعلق داشت و تاجگذاری مردی که قاجار را به گوشه‌ای از کاخ برد و خود در آن تاج را بر سرنهاد. شاه نیز در کاخ گلستان تاجگذاری کرد اما تنها قاجارها بودند که کاخ گلستان را به چشم ماوا و خانه می‌نگریستند. دیوارهای کاخ گلستان در طول قرن‌ها، فراز و نشیب‌های فراوانی از تاریخ ایران را به یاد دارند. گلستان از صفویه تا به امروز قیام‌ها و سلسله‌های گوناگونی را به خاطر دارد که هرکدام با امید ملتی روی کار آمده و هرکدام با یاس مردمان آن سرزمین جای خود را به سلسله‌ای دیگر داده‌اند. شاهانی که کاخ گلستان را یا برای تاجگذاری یا برای میهمانی‌ها و تشریفات خود انتخاب کرده‌اند.
مجموعه کاخ گلستان در کنار سبقه تاریخی خود از ویژگی ممتاز دیگری نیز برخوردار است و آن محل قرارگیری این کاخ است. اگر مجموعه‌های نیاوران و سعدآباد در شمال شهر جاخوش کرده‌اند، گلستان در مرکز شهر قرار گرفته و کسانی که عبورشان به میدان امام خمینی (ره) بیفتد یا برای خرید به بازار بروند، می‌توانند برای دمی آرامش سری هم به کاخ گلستان بزنند و به این ترتیب مروری بر تاریخ ایران داشته باشند.
کاخ گلستان از بخش‌های مختلفی تشکیل شده، از تخت مرمر که در آن طبقات مختلف به شاه مملکت سلام می‌دادند تا خلوت کریمخانی که در آن شاه زندیه، بخشی از اندرونی خود را در آن قرار داده بود. نگارخانه، به‌عنوان دیگر مکان مهم کاخ گلستان در شمال غربی این بنای تاریخی است. برای بازدید گنجینه نقاشی‌ها یا پرده‌های ایرانی می‌توانید به این بخش سری بزنید، جایی که ناصرالدین شاه پس از سفر خود به فرنگ و به تقلید از موزه‌های آن دیار، به فکر تشکیل آن افتاد.
موزه مخصوص، دیگر مکان دیدنی کاخ گلستان است که اولین موزه ایران نیز به شمار می‌آید. این بنا توسط محمد ابراهیم خان معمار باشی ساخته شد و در دوره قاجار چینی آلات و نقره هایی که از کشورهای اروپایی به شاهان قاجاری داده می‌شد را در آن قرار می‌دادند. از سفر الیزابت دوم، ملکه انگلستان نیز یادگاری در کاخ گلستان باقی مانده و آن عمارت خوابگاه است. این بنا در سال 1339 ساخته شده و پس از آن به عنوان محل اقامت پادشاهان و روسای جمهوری ممالک مختلف از آن بهره گرفته شده است. اگر اهل کتاب‌های خطی هستید می‌توانید به این خوابگاه پیشین و موزه امروز که اکنون نفیس‌ترین کتاب‌های خطی را در خود جای داده است، سری بزنید.
در شمال ساختمان سفره خانه موزه ظروف است. همان‌طور که از نام آن برمی آید در این بخش از کاخ، ظروف اهدایی به پادشاهان قرار داده شده که از برجسته‌ترین آنها می‌توان به سرویس چینی جنگ‌های ناپلئون بناپارت، سرویس اهدایی نیکلای اول، سرویس جواهر نشان اهدایی ملکه ویکتوریا و سرویس ساخته شده از سنگ گرانبها مالاشیت اهدایی الکساندر سوم و سرویس چینی اهدایی ویلهلم به ولیعهد اشاره کرد.
اما شمس‌العماره جالب‌ترین و شاید پررمز و رازترین بخش کاخ گلستان است، عمارتی که ساخت آن به دستور ناصرالدین شاه و به دست معیرالممالک صورت گرفت. مردمان آن روزگار درباب این عمارت داستان‌ها و افسانه‌های بسیار ساخته اند، از دو جغدی که در آن خانه کرده و با هر بار بیرون آمدنشان تغییر پادشاه، جنگ، قحطی یا کشتار را خبر می‌دادند، تا زنگ ساعتی که در مواقع بحرانی بسیار می‌نواخت و صدایش به گوش مردمان دوردست می‌رسید. کلاه فرنگی یا شمس‌العماره شاید بتواند یادگار اندیشه مردمی باشد که هر گاه از پس توجیه حادثه‌ای برنمی‌آمدند، آن را در پرواز جغدها یا صدای زنگ ساعت آن عمارت تفسیر می‌کردند.
عمارت الماس و چادرخانه و کاخ ابیض از دیگر نقاط دیدنی کاخ گلستان هستند. مجموعه‌ای که بخش‌های مهمی از تاریخ این سرزمین را در خود جای داده، از شاه طهماسب صفوی گرفته تا خان زند و پس از آن یکایک شاهان قاجاری. از این روست که بازدید از این کاخ برای هر دوستدار هنر و تاریخ مملکت سودمند است. برگزاری برنامه‌های فرهنگی و هنری مختلف در این مجموعه نیز موجب شده است که علاقه‌مندان بیشتری به آن سر زده و مجموعه‌ای از هنر و فرهنگ قدیم و کهن درکنار هنر معاصر را نیز تجربه کنند. چنانچه در ماه مبارک رمضان می‌خواهید به این کاخ سری بزنید، تنها از ساعت 9 تا 16:30 زمان دارید. اما در ماه‌های دیگر هفت روز هفته (به جز موزه حوض خانه که به صورت گردشی باز است) در شش ماهه اول سال از 8:30 تا 17:30 و در شش ماهه دوم از هشت تا 16:30 این کاخ‌پذیرای حضور شماست. برای دسترسی به این کاخ باید خود را به میدان 15 خرداد برسانید، مترو راحت‌ترین گزینه برای شما خواهد بود. اگر اهل عکاسی هستید تنها در بعضی از قسمت‌ها آن هم بدون فلاش و سه پایه مجاز به عکاسی و فیلمبرداری خواهید بود. برای اطلاع از این قسمت‌ها می‌توانید با باجه اطلاعات یا راهنمای بازدیدکنندگان که در قسمت ورودی کاخ هستند هماهنگ کنید. چنانچه قصد خرید دارید می‌توانید به فروشگاه محصولات فرهنگی که در طبقه همکف کاخ ابیض واقع شده سری بزنید. توجه داشته باشید اگر دانشجو یا دانش آموز هستید بلیت‌های شما برای ورود به کاخ نیم‌بها خواهد بود. باز اگر با این توضیحات هنوز قانع نشده‌اید و سوال‌های دیگری برای شما باقی مانده با شماره تلفن‌های 8-33113335 و 33956662 تماس بگیرید.