امدادگران تیم‌های حمایت روانی پیام آوران مهر وهمدلی - ۲ شهریور ۹۱
شاهین احمدیان
مربی و کارشناس تیم های حمایت روانی جمعیت هلال احمر
بلایا و سوانح همواره جزو لاینفکی از زندگی انسان‌ها بوده و امروزه ابعاد آسیب‌زای آن بخصوص در ایران به دلیل ساخت و سازهای غیراصولی، نهادینه نشدن فرهنگ پیشگیری و آمادگی، فشردگی‌های جمعیتی شهری و... بسیار گسترده تر است. ایران به دلیل شرایط اقلیمی منحصر به فرد، مستعد انواع بلایای طبیعی است و ارگان‌ها و سازمان‌های مختلفی موظف به آماده نگهداشتن خود برای کاهش اثرات بلایا و اقدامات مقابله‌ای به موقع و موثر هستند. پیامدها و آسیب‌های بلایا را می‌توان به 4 دسته تقسیم کرد:
۱- آسیب‌های جانی ۲ - آسیب‌های مالی و امکانات معیشتی و زندگی ۳ - آسیب‌های اجتماعی و محیطی ۴ - آسیب‌هاب روانشناختی
معمولا سه دسته اول از آسیب‌ها به این دلیل که قابل مشاهده هستند، سریعا مورد مداخله و هدف تمام گروه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی و گروه‌های خود جوش مردمی قرار می گیرند. سوالی که مطرح است درباره آسیب‌های روانشناختی بازماندگان است. افرادی که دچاراختلال خواب و کابوس‌های شبانه شده اند، ترس‌های غیر عادی بازماندگان و دیگر مشکلات شایع که همه تحت عنوان پیامدهای روانشناختی بلایاشناخته می‌شوند. اگر این مسائل به موقع مورد توجه قرار نگرید و متخصصان اقدامات لازم را انجام ندهند، حتی سال‌ها پس از بازسازی کامل و بازگشت کامل شرایط فیزیکی به حالت اول، شاهد آثار منفی روانشناختی بر جای مانده از حوادث خواهیم بود. اصلی ترین چالش‌های روانشناختی در زمان بحران، پرداختن به مباحث سوگ و سوگواری، مدیریت استرس و نیز پرداختن به مجموعه علائمی است که تحت عنوان اختلال استرس حاد شناخته می‌شود، تا با مداخله به موقع و موثر از بروز اختلالاتی همچون افسردگی، ترس‌های مرضی و غیرعادی، مشکلات اضطرابی، اختلال استرس پس از حادثه و خودکشی‌ها و مشکلات مشابه جلوگیری به عمل آید. به همین منظور یکی از مهم‌ترین اقدامات در زمان حادثه اعزام تیم‌های بهداشت روان آموزش دیده و با تجربه به مناطق حادثه دیده و انجام عملیات غربالگری و ارزیابی علائم و نشانگان روانشناختی بازماندگان، انجام برنامه‌های مددکاری روانی و ارجاع و پرداخت تخصصی و بالینی افراد است که دچار آسیب‌های شدید روانشناختی شده اند. در همین راستا از سال 1991 در کپنهاگ دانمارک مجموعه اقدامات روانشناختی و تیم‌های بهداشت روان صلیب سرخ و هلال احمر به رسمیت شناخته شد و پس از آن در زلزله آوج و قزوین به طور آزمایشی و بعد در زلزله بم به‌طور کاملا رسمی تیم‌های حمایت‌های روانی - اجتماعی جزوی از ساختار اصلی مجموعه تیم‌های تخصص امداد و نجات جمعیت هلال احمر شد که این تیم‌ها همواره با آموزش‌های مستمر آماده هستند که بعد از عملیات نجات، اسکان و امدادرسانی، وارد مناطق آسیب دیده شوند. در زلزله اخیر روستاهای اهر، ورزقان و هریس در آذربایجان شرقی، با توجه به اینکه ابعاد گسترده فاجعه، روستاهای زیادی را درگیر کرده است، تیم‌های بهداشت روان با همکاری سازمان نظام روانشناسی آذربایجان شرقی، زیر نظر جمعیت هلال احمر اقدام به فراخوانی روانشناسان و مشاورین نمود که 120 نفر همان روز اول به این جمعیت پیوستند و پس از یک دوره فشرده آموزش و همسان‌سازی اطلاعات توسط اساتید روانشناسی دانشگاه‌های تبریز و نیز مربیان و کارشناسان تیم‌های بهداشت روان جمعیت هلال احمر و سازمان جهانی یونیسف، انجام شده و پس از تثبیت نسبی عملیات امدادرسانی مناطق آسیب دیده، اولین تیم متشکل از 28 نفر به روستاهای منطقه اسپیران عازم شدند.