زنان از مردان خیرخواه‌ترند - ۱۱ اردیبهشت ۹۲
دکتر پژویان در یک نگاه:
جمشید پژویان، استاد پرسابقه اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و رییس شورای رقابت، از ابتدای اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، به کرات موافقت خود با کلیت اجرای این طرح را اعلام کرده است. وی مدرک کارشناسی اقتصاد خود را از دانشگاه تهران دریافت کرده و دانش‌آموخته کارشناسی ارشد و دکترای اقتصاد از دانشگاه ایالتی یوتا است

اشاره:
قرن‌ها و شاید هزاران سال است که مردان مسوول خانوار بوده و مدیریت آن را جز در مواردی محدود و جوامعی محدود به‌عهده داشته‌اند.برخی معتقدند اگر این مدیریت به زنان واگذار می‌شد ما دنیای بهتری داشتیم؛ در مقابل مخالفان پاسخ می‌دهند که مشق نانوشته غلط ندارد و نمی‌توان بر حسب پنداشت‌هایی که هیچ‌گاه آزمایش نشده حکم کلی صادر کرد. دعوا میان موافقان و مخالفان در حوزه‌های مختلف همچنان ادامه دارد: در «سیاست»، طرفداران ورود زنان، دنیای صلح‌آمیزتر را نوید می‌دهند و در «اقتصاد»، رسیدن به جهانی که در آن برابری بیشتری وجود دارد.
در طرح «یارانه نقدی» هم، ردپایی از این جدال به چشم می‌خورد؛ آنجا که مجریان این طرح تصمیم گرفته‌اند هیچ قسمتی از یارانه نقدی را به طور مستقیم به زنان پرداخت نکنند. اما در عرصه نظری، در میان اقتصاددانان، چهار دیدگاه در این زمینه وجود دارد: اقتصاددان‌هایی که به طور کلی از رویه فعلی (پرداخت مستقیم کل یارانه به پدر خانوار) حمایت می‌کنند، اقتصاددان‌هایی که معتقدند انتخاب مرجع دریافت مستقیم یارانه نقدی بهتر است به تصمیم خود خانوار واگذار شود، آنهایی که اعتقاد دارند پرداخت نیمی از یارانه نقدی هر خانواده به پدر و نیمی به مادر تصمیم مطلوبی است؛ دست آخر هم گروهی که مادران را گزینه بهتری برای دریافت کل یارانه نقدی خانوار قلمداد می‌کنند.
در گفت و گو با دکتر جمشید پژویان، از برجسته‌ترین اقتصاددانان طرفدار طرح هدفمندی یارانه‌ها و رییس شورای رقابت، نظر او را درباره پرداخت مستقیم یارانه‌های نقدی به زنان پرسیدیم:

_ برخی از کارشناسان و استادان علوم اقتصادی و اجتماعی، در موضوع هدفمندی یارانه‌ها، زنان را واجد شرایط کافی برای دریافت یارانه‌ها دانسته و معتقدند که یارانه نقدی باید از مردان به زنان خانوار منتقل شود، نظر شما در این خصوص چیست؟
من در کل، و فارغ از اینکه مرد خانوار صلاحیت یا عدم صلاحیت دریافت یارانه را داشته باشد، معتقدم این پول بهتر است به خانم‌ها داده شود. اعتقاد من این است که یارانه نقدی اگر به خانم داده شود این پول به مصارف بهتری می‌رسد. اگر خانوارهای دهک‌های درآمدی پایین را در نظر بگیریم، در این خانوارها، خانم‌ها به طور متوسط خیرخواه‌تر از مردان هستند و در نتیجه اگر ما پول یارانه را به آنها پرداخت کنیم، زنان بهتر و منظم‌تر می‌توانند این مبلغ را در امور مربوط به تغذیه و آموزش و سلامت کودکان هزینه کرده و به این ترتیب به خروج خانوار از فقر کمک کنند. در خانوارهای دهک‌های درآمدی پایین، مردان، به طور متوسط، کمتر به تغذیه و آموزش و سلامت کودکان می‌پردازند و گاه هزینه‌هایی دارند که جزو مخارج غیرضروری قلمداد می‌شود. اعتیاد پدر خانوار در بسیاری از خانوارهای فقیر و در نتیجه اختصاص بخشی از یارانه نقدی به مواد مخدر، یکی از این مصادیق است.
- آیا در خصوص استدلال شما پژوهش‌های علمی نیز تاکنون انجام شده است؟
استدلال من، بر مبنای پژوهش‌هایی است که درباره کشورهای مختلف و به ویژه در کشورهای در حال توسعه انجام شده است. بر مبنای این پژوهش‌ها، هر گاه به مردان سرپرست خانوار طبقه پایین جامعه، مبلغی به شکل مستقیم پرداخت شود، احتمال کمتری وجود دارد که این کمک‌ها به صورت متناسب در خانواده توزیع شود؛ در حالی‌که این احتمال زمانی که این مبلغ در اختیار زنان قرار گیرد، بالاتر می‌رود. البته قطعا استثناهای زیادی هم وجود دارد، اما به طور متوسط، وقتی کمک‌های مالی در اختیار مادران خانوارهای فقیر قرار گیرد، به لحاظ آماری احتمال بیشتری وجود دارد که این کمک‌های نقدی صرف مخارج واقعی خانواده شود.
- در نقطه مخالف استدلال شما، برخی به این مساله اشاره می‌کنند که زنان عمدتا پول خانوار را خرج مخارج غیرضروری می‌کنند و اگر پول یارانه نقدی به حساب آنها پرداخت شود، ممکن است آن را سهم خود و خارج از خرج خانوار تلقی کنند. این در حالی است که با تورم بالا در کشور و پرداخت یارانه‌ها به خانوارهای کم‌درآمد، این پول باید خرج احتیاجات خانواده شود.
به نظر شما پایه این استدلال درست است یا بر مبنای گمانه‌زنی‌ها و پیش‌فرض‌هایی که درباره زنان وجود دارد، مطرح می‌شود؟
رفتارهای مادران در خانوارهای دهک‌های درآمدی پایین، در بسیاری از موارد، قدری متفاوت از میانگین رفتار زنان دهک‌های درآمدی بالاتر است. من درباره این مساله مطالعه کرده‌ام و معتقدم که زنان خانوارهای کم‌درآمد، در تصمیم‌گیری درباره هزینه کردن در مسائل ضروری، معمولا بهتر از مردان عمل می‌کنند. برای مثال، ما شاهدیم زمانی که در خانواده‌های دهک‌های درآمدی پایین زنان سرپرستی خانوار را به عهده دارند، پول خود را کمتر در زمینه‌هایی که اغلب خانم‌ها به آنها علاقه‌مندند، هزینه می‌کنند. ما زمانی که به زنان اختیار بدهیم، آنها نشان خواهند داد که برخلاف تصور رایج، آنها بهتر از مردان از عهده این کار یعنی اختصاص بهینه یارانه نقدی در راستای توانمندسازی خانوارهای کم‌درآمد برخواهند آمد.
- یکی از مطالبی که در بحث توزیع عادلانه یارانه‌ها مطرح می‌شود، این است که یارانه‌ها باید به شکل مساوی بین پدر و مادر توزیع شود. آیا شما با این نظر موافقید؟
به نظر من توزیع یارانه نقدی، یک فرآیند پیچیده است که نمی‌توان به سادگی آن را به بخش‌های بیشتری تقسیم کرد. اگر ما از نصف شدن یارانه نقدی هر خانوار بین پدر و مادر دفاع کنیم، یعنی در واقع تعداد افرادی که هر ماه یارانه نقدی به حساب‌شان واریز می‌شود را دو برابر کنیم، به معنای پیچیده‌تر شدن اجرای این طرح است که به نظر من معقول نیست و باید از آن اجتناب شود. در مجموع، بنده معتقدم که یارانه نقدی باید تنها به یک فرد در خانوار تخصیص یابد و اگر آن فرد مادر خانوار باشد، بهتر است.