گروه نفت و پتروشیمی - حمزه بهادیوند چگینی: کشف منابع نفتی حاصل از ذخایر شیل در برخی کشورهای دنیا از جمله آمریکا، یکی از موضوعاتی است که اقتصاد سیاسی نفت و ترکیب بازارهای جهانی را تحت تاثیر خود قرار خواهد داد. به عقیده دکتر نرسی قربان، تحلیلگر مسائل نفت، آمریکا تا سال 2020 واردات خود را از نفت به طور کامل متوقف خواهد کرد و ظرف سال‌های پیش رو کاهش واردات را به میزان قابل ملاحظه‌ای شاهد خواهیم بود.
این موضوع از آن جهت که آمریکا هزینه‌های بالایی را به منظور دفاع از منافع نفتی خود در خاورمیانه تقبل کرده و سالانه میلیاردها دلار در منطقه خلیج فارس برای نفت و اهداف مرتبط با آن هزینه می‌کند، حائز اهمیت است. به عقیده دکتر قربان، اگر قرار باشد وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه کاهش یابد یا به صفر برسد دلیلی ندارد هزینه‌های مذکور را متقبل شود و در نتیجه ممکن است قدرت در منطقه منتقل شود و این بار کشورهای دیگر از قبیل هند و چین جایگزین ایالات متحده شوند؛ چراکه نیاز این کشورها به نفت خاورمیانه کاهش نیافته و منافع آنها ایجاب می‌کند در معادلات نفتی و امنیتی منطقه وارد شوند.
آمارها حکایت از ظرفیت بالای رشد اقتصادی این دو کشور در بلند مدت دارد، به طوری که ظرفیت این دو کشور که در حدود یک سوم جمعیت جهان را در اختیار دارند، تقاضای نفت را افزایش می‌دهد و این موضوعات در کل به افزایش حساسیت این کشورها به نفت منطقه به سبب نزدیکی به این دو کشور منجر می‌شود.
این در حالی است که به گفته این تحلیلگر مسائل نفتی، در حال حاضر استخراج نفت از منابع جدید به افزایش سطح عرضه در جهان و احتمال نوسانات رو به کاهش قیمت نفت منجر خواهد شد. در این میان، نکته حائز اهمیت آن است که کشور ما در این زمینه هنوز برنامه مشخصی ندارد، در حالی که وجود این ذخایر در عربستان نیز به اثبات رسیده است.
البته به قول دکتر قربان، منابع عظیم نفتی در عربستان و صادرات بالای این کشور به بازارهای جهانی به اندازه‌ای است که نیاز به اکتشاف نفت از منابع مذکور فعلا ضرورت ندارد، خصوصا آنکه تکنولوژی‌های اکتشاف این نوع نفت از هزینه‌های نسبتا بالایی برخوردارند. در این بین کشف منابع جدید باعث شده است برخی کشورها که در گذشته صاحب نفت نبوده‌اند به جرگه کشورهای تولیدکننده نفت بپیوندند، به طوری که این موضوع بازارهای نفتی را از حالت جهانی به منطقه‌ای تبدیل می‌کند.
در این میان برخی موضوعات از جمله هزینه‌های انتقال نفت و مساله تامین امنیت کشتی‌های حامل نفت خام، موضوعاتی است که همواره مورد بحث بوده است.
به عنوان مثال، حضور نیروهای آمریکایی در خلیج فارس با این عنوان که حفظ امنیت بزرگ‌ترین منطقه نفتی دنیا مدنظر سیاست‌های دولت آمریکا است، هزینه‌های بالایی دارد که در صورت افزایش ظرفیت‌های تولید نفت از منطقه کانادا و سایر کشورهای آمریکایی، به طوری که این منابع بتوانند نیازهای نفتی این کشور را تامین کنند، به کاهش واردات از منطقه خاورمیانه منجر می‌شود. بنابراین بازارهای نفتی نیز منطقه‌ای خواهد شد و این موضوع در منطقه خاورمیانه دو اثر دارد؛ نخست آنکه ممکن است سهم اوپک از بازار جهانی نفت کاهش یابد، که در این صورت اتکای بالای کشورهای نفتی منطقه به درآمدهای نفتی به زیان این کشورها از جمله کشور ما است.
دوم آنکه اهمیت موضوعات منطقه خلیج فارس به جهت کاهش تاثیرگذاری این کشورها بر بازار نفت جهان کاهش می‌یابد. در این میان به گفته دکتر نرسی قربان، بهبود رشد اقتصادی اروپا، آمریکا و خروج چین از رکود موجود در میان مدت قیمت نفت را تا حدی افزایش می‌دهد، اما افزایش عرضه‌های نفتی از هر دو منبع ذخایر سنتی و ذخایر جدید نفتی به تنظیم و توازن بازار در بلند مدت منتهی خواهد شد.
وی معتقد است در حال حاضر نفت به عنوان یک ابزار سیاسی تلقی می‌شود که سیاست‌های خارجی کشورهای بزرگ را تغییر می‌دهد و روند قابل پیش بینی با توجه به وضعیت موجود تغییر نگاه ابزاری به نفت است. وی معتقد است اگر قرار باشد چرخشی در سیاست‌های منطقه خاورمیانه پس از خروج آمریکا از بازار نفت این منطقه صورت بگیرد سیاسی نیست، بلکه اقتصادی بوده و کشورهایی که در بازی مداخله خواهند کرد کشورهایی هستند که منافع اقتصادی خود را دنبال می‌کنند. آمارها از ذخایر نفت شیل ایالات متحده به میزان ۶۲ درصد از کل منابع دنیا خبر می‌دهند.
منابع معتبر می‌گویند: روسیه، برزیل و ایالات متحده روی هم رفته ۸۶ درصد از ذخایر نفت شیل دنیا را در اختیار دارند و باقیمانده ذخایر نفت شیل به طور عمده در شمال غربی چین واقع شده است. ذخایر منطقه Green River Formation در محدوده ۲/۱ تا ۸/۱ تریلیون بشکه است. اگر چه همه این نفت قابل استحصال نیست با این وجود با یک تخمین منطقی حتی اگر ۸۰۰ میلیارد بشکه آن قابل استحصال باشد، به این معنا است که میزان نفت قابل استفاده از شیل نفتی ایالات متحده ۳ برابر بیشتر از کل ذخایر نفت اثبات شده عربستان سعودی (دارنده بزرگ‌ترین ذخایر
نفتی دنیا) است .
در کشور ما اما نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد منابع این نوع نفت وجود دارد به طوری که اخیرا مطالعات جدید شرکت ملی نفت از کشف ذخایر عظیم نامتعارف نفت شیل خبر داده اما این نکته که برداشت از این منابع توجیه‌پذیر نیست نیز مطرح است.

تعیین قیمت‌های پایه، پاشنه آشیل بازار پتروشیمی
گروه نفت و پتروشیمی: بازار محصولات پتروشیمی در شرایطی که با برخی نگرانی‌ها از سیاست‌گذاری‌های دولت در زمینه خوراک مواجه است، به نظر می‌رسد در زمینه قیمت‌گذاری محصولات نیز دچار چالش شده است. به گفته باقری، مدیر معاملات کالایی کارگزاری بهمن در این زمینه با اشاره به اینکه مرجع تعیین قیمت‌های پایه محصولات پتروشیمی این بار از شرکت ملی صنایع پتروشیمی به کارگروهی از وزارت صنعت تغییر کرده که نقش بازرگانی پتروشیمی در این کارگروه پررنگ است معتقد است این موضوعات در هفته گذشته روند تعیین قیمت‌های پایه را دچار اختلال کرد، به طوری که قیمت‌ها در ساعات معاملاتی مدام در حال تغییر بود. این در حالی است که شرکت ملی صنایع پتروشیمی با رصد کردن قیمت‌های جهانی کالاهای پتروشیمی، بر اساس تغییرات قیمت بالای 5 درصد قیمت‌های فوب، تغییرات قیمتی را به صورت ماهانه اعلام می‌کرد و در نتیجه، اولا نوسانات قیمتی از وضعیت روزانه و هفتگی به ماهانه منتقل شده بود که این موضوع به بهبود فضای تصمیم گیری برای فعالان این صنعت منجر شده بود. در عین حال سردرگمی خریداران نیز کاهش یافته بود. اما دوباره و در هفته گذشته با تغییر مسیر مرجع قیمت گذاری مشکلاتی در تالار و حتی در ساعات معاملات بروز کرد که به افزایش دامنه رقابت نیز منتهی شد به طوری که در یک قیمت، رقابت برای محصولی صورت می‌گرفت، اما با کاهش قیمت به میزان مثلا 2 درصد برای محصول عرضه شده، دوباره رقابت شکل می‌گرفت.
به عقیده این آگاه بازار، از آنجا که متقاضیان و تولیدکنندگان کالاهای پتروشیمی نیازمند آرامش قیمت‌ها برای خرید و تصمیم گیری هستند، الان شرایط گیج بازار به مشکلات فراوانی منجر شده است و اعتماد به قیمت‌هایی که منتشر می‌ شود به شدت کاهش یافته است. این در حالی است که قیمت‌ها هم می‌تواند از مراجع متعددی به دست آید. به عقیده باقری، مجلاتی که قیمت‌های جهانی را منتشر می‌کنند با هم اختلاف قیمتی دارند و این موضوع باعث می‌شود بازار با اطلاعات متفاوت و حتی متناقض مواجه شود. البته در این رابطه به عقیده دکتر مهدوی، رییس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت پتروشیمی، اساس تعیین قیمت‌ها مبتنی بر میانگین قیمت‌های این مراجع قیمت است و این موضوع به کاهش اختلافات قیمتی منتهی خواهد شد. در این میان اما اتفاقی که به گفته فعالان بازار افتاده افزایش نسبی قیمت محصولات جهانی است که بر بازارهای داخلی تاثیرگذار است. به عقیده باقری، راه‌حل قبلی که بر اساس دامنه ۵ درصد و بالاتر تغییر قیمت‌های جهانی استوار بود، تغییرات قیمت به میزان کمی در طول ماه صورت می‌گیرد و این موضوع باعث می‌شد زمانی که قیمت این محصولات بر مبنای فوب در حال تغییر بود قیمت‌های داخلی ثابت باشد و این موضوع به اعتراض برخی فعالان این صنعت و بازار منجر شد که نتیجه این امر بازگشت دوباره به شرایط گذشته است. به هر حال در وضعیت کنونی به نظر می‌رسد تعیین قیمت‌های پایه باید بر اساس فاکتورهای خاصی صورت بگیرد که آشفتگی بازار را کاهش دهد.