واکنش‌های مالی در مواجهه با کودکان
سارا محمودی
تمامی والدین می‌دانند که کودکان در حال رشد در مورد مسائل مالی بسیار آسیب‌پذیر هستند، دوران کودکی دورانی است که پایه‌های زندگی مالی افراد در آن پی‌ریزی می‌شود، مهارت شکل‌دهی به زندگی مالی موفق و عادات اقتصادی کلیدی همگی در این دوران شکل می‌گیرند، بنابراین طبیعی است که والدین نگرانی‌های فزاینده‌ای در خصوص نحوه تربیت مالی فرزندان خویش داشته باشند . وجود کودکان به خودی خود یک موقیعت چالش‌برانگیز در زندگی مالی خانواده است، بعضی از زوج‌ها پس از فرزنددار شدن به دلیل نداشتن دانش کافی در خصوص رفتار مالی درست دچار مشکلات اقتصادی می‌شوند، خرج‌های نامعقولی می‌کنند، گاهی بیشتر و گاهی کمتر از حد ضروری خرج می‌کنند و در مجموع حضور کودکان زندگی مالی آنها را دچار بحران می‌کند، در تست زیر ۶ موقعیت حساس که به صورت طبیعی ممکن است در زندگی روزمره مالی هر خانواده‌ای رخ دهد، شرح داده شده است، این موقعیت‌ها متنوع هستند و از مساله پول توجیبی کودکان تا مخارج آنها را دربرمی‌گیرند، ابتدا بدون مراجعه به پاسخ‌ها به سوالات پاسخ دهید و سپس به پاسخ‌های درست که در انتهای هر تست آمده‌اند، مراجعه کنید، اگر به بیش از نیمی از سوالات پاسخ درست داده باشید، احتمالا دانش مناسبی در ارتباط با نحوه برخورد با فرزندانتان در زندگی مالی دارید، اگر به بیشتر سوالات پاسخ غلط دادید، لازم است قدری بیشتر راجع به نحوه مواجهه با مسائل تامل کنید و بکوشید عمق و گستره اطلاعات خود را در این زمینه بهبود ببخشید.
سوال یک: یکی از دوستان یا اقوام شما هدیه‌ای بسیار گران قیمت برای فرزند شما خریداری می‌کند، حالا تولد فرزند این شخص نزدیک شده است، شما باید...
الف: برای فرزند وی هدیه‌ای بخرید که قیمتی مشابه داشته باشد تا وجهه خانواده‌تان را حفظ کنید و قدردانی کنید.
ب: هدیه‌ای را بخرید که در حالت عادی و با توجه به بودجه واقعی خانواده‌تان قادر به خرید آن هستید.
پاسخ درست: ب
به‌خاطر داشته باشید که هدایای تولد برای کودکان هستند و نه بزرگسالان، اگر فردی بزرگسال برای کودک شما هدیه‌ای خریده است قصد شاد کردن او را داشته است. اگر این هدیه گران بوده است، طبیعتا قیمت آن با بودجه خریدار تناسب داشته است، با خرید یک هدیه خوب که با علایق کودک این فرد مرتبط و همخوان است (و لزوما گران نیست) کودک را شاد کنید و در عین حال قدردانی خود را نشان دهید، وقتی تلاش می‌کنید هدیه‌ای فراتر از بودجه خود را فقط به دلیل مقابله به مثل تهیه کنید، سخاوتمند‌تر یا قدردان‌تر به نظر‌ نمی‌رسید، طبیعی رفتار کنید و به حفظ توازن بودجه خانواده‌تان اهمیت بدهید.
سوال دو: از چه سنی باید دادن پول توجیبی به کودکم را آغاز کنم؟
الف: 4
ب: ۶
ج: 11
پاسخ درست: ب
سن مناسب برای پرداخت پول توجیبی بنا به نظر اغلب کارشناسان 6 سالگی است، کارشناسان اعتقاد دارند که ایده پول و مبادلات صوری برای کودکان زیر 6 سال انتزاعی‌تر از آن است که قابل درک باشد، البته اگر گمان می‌کنید کودکتان در درک این ایده پیش‌رس بوده است، پرداخت پول توجیبی را یک سال زودتر آغاز کنید، از دیگر سو 6 سالگی سنی است که کودکان در آن به کلاس‌های پیش‌دبستانی می‌روند، همزمان شدن این دو اتفاق یعنی ورود به اجتماع مدرسه و دریافت پول توجیبی می‌تواند تاثیر مثبتی بر تلقی کودک از استقلال خود داشته باشد، کودک به نحو طبیعی درمی‌یابد که زندگی وی وارد مرحله جدیدی شده است و رفتارهای والدین نیز به تبع این تغییر با وی تغییر کرده است.
سوال سه: کودک شما در روز عید یا به مناسبت تولد خود مبلغی پول از پدربزرگ یا مادربزرگش دریافت می‌کند، شما باید....
الف: به او اجازه دهید آن را همان گونه که می‌خواهد خرج کند.
ب: پول را برای وی پس‌انداز کنید.
اگر مبلغ پول به صورتی غیرعادی زیاد نیست، به کودکتان اجازه بدهید خودش برای خرج کردن آن تصمیم بگیرد، اگر تمایل دارید کودکتان پس‌انداز کند، با وی در این باره صحبت کنید، راجع به مزایا و منافع پس‌انداز به او توضیح دهید یا به روش غیرمستقیم این منافع را به وی گوشزد کنید. اگر پیش از این در خصوص تربیت مالی فرزندتان منفعل نبوده باشید، کودک دیدگاه شما را فرا گرفته است و احتمالا بخشی از پولش را پس‌انداز خواهد کرد. به کودک بیاموزید که خرج کردن صحیح نیز به قدر پس‌انداز مهم است و از او بخواهید اگر قصد خرج کردن پولش را دارد آن را صحیح خرج کند.
سوال چهار: کودکان از شما یک وسیله بازی گران‌قیمت می‌خواهند، به آنها توضیح می‌دهید که خرید این وسیله به هیچ وجه برای خانواده ممکن نیست، روزی به خانه می‌روید و می‌بینید خاله یا عمه آن وسیله را برای آنها خریده است، چه می‌کنید؟
الف: هدیه را پس می‌فرستید، چون توازن را در زندگی مالی شما به هم می‌زند و عادات و آموزش‌هایی را که با زحمت در کودکان ایجاد کرده‌اید، هدر می‌دهد.
ب: از هدیه‌دهنده تشکر کرده، ولی از او می‌خواهید دیگر هرگز چنین کاری نکند و اگر قصد داشت چیزی گران قیمت یا غیر عادی برای فرزندانتان بخرد، حتما با شما مشورت کند.
پاسخ درست: ب
موقعیت دشواری است، اما انتخاب راه الف نیز صحیح نیست. اگر این کار را کنید، حسی بد در کودکانتان باقی می‌گذارید، آنها ممکن است احساس کنند شما سنگدل و خشک هستید و به شادی‌شان اهمیتی‌ نمی‌دهید، هرچند که اصول تربیتی شما مهم هستند، اما نباید سبب شوید کودکان حس کنند اصول را بر آنان ترجیح می‌دهید. از طرفی پس فرستادن هدیه باعث رنجش هدیه‌دهنده می‌شود و به روابط شما با وی آسیب می‌زند. در عین حال نباید نسبت به این مساله بی‌تفاوت باشید و اجازه بدهید که مسائل با سکوت نادیده گرفته شوند، برای نزدیکان و اقوام توضیح دهید که خرید هدایای گران‌قیمت هر چند در کوتاه‌مدت باعث خرسندی فرزندتان است، اما ممکن است سبب پدید آمدن توقعاتی در آنها شود که شما قادر به برآورده کردنشان نباشید، به اقوام توضیح دهید که برای رفاه فرزندانتان سخت تلاش می‌کنید و این منصفانه نیست که آنها شما را در وضعیتی قرار دهند که بچه‌ها گمان کنند به شادی آنها اهمیت‌ نمی‌دهید، توضیح دهید که نخریدن اسباب‌بازی گران قیمت به دلیل بی‌احساسی‌تان نیست، بلکه هدفی را دنبال می‌کنید، مثلا پول آن را صرف هدفی اولویت‌مندتر مثل تحصیل کودک یا پس‌انداز برای وی کرده‌اید یا گذشته از هر چیز ترجیح می‌دهید کودک واقع‌بین بزرگ شود و‌ نمی‌خواهید با بلندپروازی و بی‌فکری از تفریحاتی که با وضعیت مالی خانواده‌اش متناسب نیست، بهره‌مند باشد.
سوال پنج: وقتی به فروشگاه می‌روید، کودک خردسال شما بهانه می‌گیرد و چیزهای زیادی می‌خواهد، از خوراکی‌های متنوع گرفته تا دیگر چیزها، وقتی به خواست او بی‌توجهی می‌کنید، گریه می‌کند و کاری می‌کند که دچار خجالت می‌شوید. شما باید....
الف: برای او هرچه می‌خواهد بخرید، اما وقتی به خانه رفتید، او را سرزنش کنید و از او بخواهید دیگر این کار را نکند. تنبیهی در نظر بگیرید و به او بگویید که اگر این کار را کند تنبیه را اجرا خواهید کرد.
ب: به او اجازه بدهید یک یا دو مورد از چیزهایی را که می‌خواهد خریداری کندو قبل از رفتن به خرید از او بخواهید معقول باشد.
ج: از خرید دست بکشید و دیگر او را با خود همراه نبرید.
پاسخ درست: ب
تنبیه کردن کودکان که در گزینه الف مطرح شده گاهی مواقع اجتناب‌ناپذیر است، اما تسلیم خواست نامعقول آنها شدن و سپس آنها را به این دلیل که خودمان تسلیمشان شده‌ایم تنبیه نمودن، منصفانه نیست. کودکان دانش اندکی در مورد مسائل و تجربه ناچیزی در مورد زندگی دارند، بنابراین انداختن بار مسوولیت‌های وقایع بر دوش نحیف آنان ظالمانه است. قبل از اینکه به تنبیه فکر کنید، به پیش‌گیری وضعیتی فکر کنید که به تنبیه منجر می‌شود. اگر قبل از خرید با کودک گفت‌وگو کنید، شانس وقوع رفتار ناپسند از جانب وی را می‌کاهید، مورد ج نیز راهی آسان ولی غلط است. تنها در صورتی شما مجازید مورد ج را صورت دهید که هیچ‌گونه گفت‌وگو یا روش اصلاحی در کودک موثر نبوده باشد، زود ناامید نشوید و به کودکتان این شانس را بدهید که تجربه یک خرید معقول را به‌دست بیاورد، اگر از کودکی او را به علت رفتار نامعقول در هنگام خرید از پروسه خرید حذف کنید، به نحو ضمنی تایید کرده‌اید که صلاحیت خرید کردن را ندارد و او را از لحاظ یک تجربه مالی خام باقی گذاشته‌اید.
سوال شش: کودکتان از شما سوال می‌کند آیا ما پولدار هستیم؟
الف: از این فرصت استفاده می‌کنید و واقعیت‌هایی را در مورد وضعیت مالی خانواده و رقم درآمدها و پس‌اندازها به او می‌گویید.
ب: به او می‌گویید به قدر کافی پول داریم که نیازهایمان را برآورده کنیم و از گفتن جزییات پرهیز می‌کنید.
پاسخ درست: ب
بچه‌ها سوالاتی نظیر این را بی‌دلیل‌ نمی‌پرسند، این سوال ممکن است به دلیل حرف‌های یکی از دوستان به ذهن وی راه یافته باشد، وقتی یکی از دوستان او در مورد ثروت خانواده‌اش ادعاهایی مطرح می‌کند، ذهن کودک به سمت پرسیدن این سوال متمایل می‌شود، اگر در پاسخ رقم دقیقی از ثروت و داشته‌ها به فرزندتان بدهید، او را وارد بازی بیهوده رقابت با دیگران کرده‌اید، او ثروت خانواده را چه کم باشد و چه زیاد، با ثروتی که دوستش ادعا کرده مقایسه می‌کند و چه ثروت شما کمتر باشد چه بیشتر، وارد کردن کودکان به بازی رقابتی کار صحیحی نیست. از او بپرسید چرا این سوال را می‌کند؟ گاهی خیلی ساده این را می‌پرسد چون چیزی را می‌خواهد و می‌خواهد مطمئن شود چرا آن را ندارد؟ و گاهی می‌خواهد تنها اطمینان یابد که خانواده او وضعیت مناسبی دارند و امنیت برقرار است، مقصد وی هر کدام از اینها باشد درگیر کردن کودکان با اعداد و ارقام حاصلی ندارد، به او احساس امنیت بدهید و سعی کنید خواسته‌هایش را تا حد ممکن برآورده کنید.