از دکتـر بپـرسـیـد - ۳۰ شهریور ۹۱
آیا ممکن است که فردی در مقطع خاصی دچار بیماری وسواس بشود؟
بسیار متنوع است. ممکن است که در دروان کودکی اتفاق بیفتد و بعد برطرف بشود. ممکن است که با اضطراب فرد مرتبط باشد. با شروع دوران بلوغ ممکن است که افکار فرد ماهیت وسواسی پیدا بکند و بعد کم‌کم خوب می‌شود. حتی بعضی از بچه‌ها به‌دنبال عفونت‌های گلودردی که تب روماتیسمی می‌دهد وبچه پنی سیلین می‌زند و خوب می‌شود، ممکن است که این بچه‌ها دچار علائم وسواسی بشوند، زیرا سم میکروب و واکنش دفاعی بدن که در مقابل میکروب عمل می‌کند روی مغز اثر می‌گذارد و علائمی شبیه وسواس ایجاد می‌کند و ممکن است که گذرا هم باشد. بعضی‌ها ممکن است که تا آخر عمر از علائم وسواسی رنج ببرند و معمولا یک سیر مواجی هم دارد. یعنی حالت ثابت ندارد. گاهی اوقات فروکش می‌کند. بهتر می‌شود، خیلی خفیف می‌شود، گاهی اوقات خیلی شدید می‌شود البته شدت آن با بحران‌های زندگی بی ارتباط نیست.
من وسواس فکری نسبت به نجسی و پاکی دارم و چند سال است که این فکر با من است. وقتی عصبی می‌شوم این حالت در من زیاد می‌شود. هر چیزی را که بشویم نسبت به پاک شدن آن یقین نمی‌کنم و فکر می‌کنم که نجس است. هر چیز خیس را نجس می‌دانم. پیش روانپزشک نرفته‌ام، زیرا می‌ترسم دارویی بدهد که به آن معتاد بشوم. راهنمایی بفرمایید.
این یک فکر وسواسی است که به دنبال آن عمل هم می‌آید تا آن فکر را خنثی بکند و اضطرابی پشت آن فکر است که بیمار فکر می‌کند که نکند نجس باشد یا همه چیز را نجس می‌بیند. ممکن است که این فرد جای یک ماژیک قرمز روی دیوار را خون قلمداد بکند. اگر تمیز کند اضطراب‌آور است و اگر تمیز کند فکرش را می‌خورد و او را ناراحت می‌کند. وسواس درمان‌های خوبی دارد و ما انتظار داریم که بیمار هشتاد درصد بهتر بشود. در وسواس اگر بیمار بیست درصد درمان شد، امیدوار کننده است. اگر بیمار پنجاه درصد بهتر شد خوب است و اگر هفتاد درصد بهتر شد خیلی خوب است. ما باید انتظار زمان بیشتری را داشته باشیم. علائم به سختی از بیمار جدا می‌شوند. وقتی ما برای یک اضطراب ساده دارو می‌دهیم درعرض دو هفته، بیمار خیلی بهتر می‌شود، ولی در وسواس بیمار باید سه ماه دارو را بخورد تا احساس کند که فکرش بهترشده است. داروهایی که ما در روانپزشکی استفاده می‌کنیم یک نوع احتیاج است تا اعتیاد. همان طور که یک بیماری که مبتلا به دیابت است آیا به انسولین اعتیاد دارد ؟ خیر. بیمار به انسولین احتیاج دارد.
من وسواس اجباری دارم و همه کارهایم را تکرار می‌کنم. بعضی مواقع این قدر کاری را تکرار می‌کنم که خودم سردرد می‌گیرم و این کار‌ها مرا عذاب می‌دهد. خواهرم هم وسواس دارد. تابه حال برای درمان اقدام نکرده‌ام. راهنمایی کنید.
این یک نوع دیگری از وسواس است و آن چک کردن است. که بعد از وسواس شستن شایع ترین وسواس است. در این سوال خود بیمار آگاه است، ولی نمی‌تواند خودش را کنترل بکند. ما برای وسواس هم درمان‌های دارویی داریم. داروهای مفید و کم عارضه ای هست که در درمان وسواس موثر است و دارویی به نام ضد وسواس است که در درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این داروها روی ماده شیمیای مغز که تغییراتی پیدا کرده تاثیر می‌گذارد. نوع دیگر درمان روش‌های غیردارویی است که به آن رفتار درمانی می‌گویند. هر کدام از این درمان‌ها خوب هستند، ولی اگر با هم ترکیب بشوند اثر خیلی بهتری دارند.
من یک دختر پانزده ساله دارم. او خیلی وسواس دارد.از برادرش خیلی ایراد می‌گیرد که باید دست‌هایش را بشوید. احساس می‌کند که همه چیز کثیف است. با یک بار دست شستن راحت نمی‌شود. او را نصیحت کرده‌ام. به‌خاطر اینکه نکند دکتر به او داروهای اعتیاد آورد بدهد او را نزد پزشک نبرده‌ام.
وسواس از سنین نوجوانی هم شروع می‌شود. چیزی که مهم است نگرانی مردم از درمان است. یعنی ترس از اعتیاد به داروها. این داروها احتیاج فرد است. اگر این بیمار دچار بیماری آسم یا قند می‌شد یا بیماری جسمی پیدا می‌کرد و به او دارو می‌دادند و می‌گفتند که تا پنج سال باید این دارو را بخورید، آیا نگران می‌شدند؟ خیر. این نگرش نادرست در سطح جامعه نسبت به درمان وجود دارد. بیماران از مراجعه به روانپزشک نگرانی نداشته باشند و از برچسب این بیماری نترسند. خیلی از بزرگان دچار این بیماری بوده‌اند و درمان هم شده‌اند و در رسانه‌های جمعی هم اعتراف کرده و مطرح کرده‌اند. از برچسب بیماری نترسند، از اعتیاد دارو نترسند و از بیماری خجالت نکشند. این مادر باید کمک کند که این فرزند به سمت درمان برود.
من در امور تحصیلی فرزندانم به شدت وسواس دارم. به طوری که هم خودم و هم فرزندانم خسته شده‌ایم، لطفا راهنمایی کنید که چکار کنم.
بیشتر به نظر می‌رسد که شما حالت اضطراب و نگرانی دارید تا وسواس. درمان‌های دارویی و غیردارویی مثل شناخت و اصلاح نگرش برای اضطراب وجود دارد. اگر درس بچه مقداری هم بالا و پایین شد اشکالی پیش نمی‌آید. به‌نظر می‌آید ایشان یک شخصیت وسواسی کمال طلب دارد که دوست دارد همه چیز عالی و صد درصد بی‌نقص باشد پس باید آن نگرش را عوض کرد.
آیا سوءظن نسبت به اطرافیان ناشی از وسواس فکری است و دارو درمانی راه‌حل خوبی است؟
سوءظن بیماری دیگری است گرچه می‌تواند با وسواس ارتباطی داشته باشد ولی سوء ظن و بدبینی یک مقوله کاملا متفاوتی است. درمان مناسب خوب دارویی هم برای آن وجود دارد.
مشکل من این است که فکر می‌کنم شیر گاز را نبسته‌ام و مرتب آن را چک می‌کنم. آیا با این علامت می‌شود گفت که دچار وسواس شده‌ام؟
اگر این کار بیش از یک ساعت در روز جلوی کار شما را بگیرد، شما را خیلی کند کند و شما هنگام رفتن به بیرون آخرین نفر باشید و این کار خیلی شما را آزار بدهد و دیگران هم صدایشان در بیاید، دچار وسواس شده اید.
آیا لازم است برای درمان وسواس به بیمارستان بروم؟
اغلب مردم با حضور در مطب پزشک عمومی یا کلینیک که می‌تواند مرتبط با یک بیمارستان باشد بهتر می‌شوند. بستری در یک واحد بهداشت روانی تنها در صورتی پیشنهاد خواهد شد که شما علائم بسیار شدید داشته، قادر به مراقبت از خودتان نبوده وافکار خودکشی داشته باشید، شما مبتلا به سایر مشکلات جدی سلامت روانی مانند بیماری مرتبط با خوردن، اسکیزوفرنیا، جنون یا افسردگی شدید باشید.
تاثیرات جانبی داروهای ضد وسواس چیست؟
داروها گاهی تاثیرات جانبی از جمله دل به هم خوردگی، خواب آلودگی، و سر درد دارند. تاثیرات جانبی داروهای ضد افسردگی خفیف شامل فعالیت زیاد کودکان و نوجوانان است، اما تغییر خلق، به شکل خوشحالی غیرمعمول و یا افسردگی غیرمعمول است. در چنین مواقعی مشاوره با روانپزشک الزامی است.
طول مدت دارو درمانی چقدر است و در طول این مدت توصیه‌های پزشک چیست؟
تمام داروهای ضد وسواس به کندی تاثیر می‌گذارند. دارو زمانی تجویز می‌شود که میزان وسواس کودک افزایش یافته و در کودک و خانواده او تنش ایجاد کرده باشد. حتی گاهی دو یا سه ماه طول می‌کشد تا دارو درمانی تاثیرات خود را نشان دهد و البته تاثیر آن بین ۱۲ هفته تا یک سال بعد از شروع دارو درمانی باقی خواهد ماند. طول درمان وسواس در کودکان به طول دقیق مشخص نیست. بسیاری از متخصصان مصرف دارو را به مدت ۹ تا ۱۸ ماه بعد از تشخیص و تثبیت علائم وسواس در کودک توصیه می‌کنند که البته با افزایش خفیف میزان دارو همراه است.


بحث وسواس در مباحث دینی هم مطرح است، در انجام فرایض، وضو، غسل و... شهروندی در این باره از مرکز پاسخگویی به مسائل دینی سوال کرده که پرسش و پاسخ در ادامه می‌آید.
غسل برای من بسیار سخت است و غسلم حدود یک ساعت و خرده‌ای طول می‌کشد. به همین دلیل خیلی خیلی کم پیش می‌آید که غسل مستحبی انجام دهم پزشک متخصص نیز در این مورد موثر نبوده خواهش می‌کنم مرا راهنمایی کنید.
روش درمان وسواس بستگی به فرد وسواسی، نوع وسواس، طول مدت و شدت آن دارد. اما با توجه به شدت ابتلا به وسواس در مورد شما، ابتدا باید به یک روانپزشک مراجعه بفرمایید. ایشان با تجویز چند داروی ساده تا حدی شما را بر خودتان مسلط سازد تا بتوانید مراحل بعدی درمان را نزد یک مشاور روان‌شناس یا رواندرمانگر پیگیری کنید. اما تا زمان مراجعه به متخصص می‌توانید توصیه‌های زیر را با دقت انجام دهید. در طول انجام دادن این اعمال اگر دیدید که اضطراب و ناراحتی شما افزایش یافت، نگران نباشید، زیرا این امر نشانه خوبی در جهت کنترل وسواس تسط شماست. روزهای اول انجام این اعمال اضطراب زیاد است، ولی به مرور این اضطراب‌ها کاهش یافته و شما بر مشکل خود کنترل پیدا می‌کنید. 1- برای دو هفته هرگاه به حمام رفتید، برای خود وقت تعیین کنید. مدت 30 دقیقه فرصت دارید غسل و دوش بگیرید. بیشتر از این مدت را در حمام نمانید! حتی اگر کف بر سرتان باشد! می‌توانید از مادر یا برادر و خواهر کمک بگیرید که آنها زمان پایان گرفتن دوش را به شما اعلام کنند. اگر سرپیچی کردید فلکه آب را بر روی شما ببندند! از هفته سوم به مدت 10 روز زمان دوش گرفتن شما به 25 دقیقه کاهش می‌یابد. به مرور این تمرین انجام می‌گیرد تا اینکه بتوانید زمان را به 20 دقیقه یا کمتر برسانید. 2 -فاصله بین غسل‌های خود را افزایش دهید. 3-برای دو هفته روی فرش، جایی که احساس می‌کنید زیاد تمیز نیست، نماز بخوانید. نگران نباشید. در حال انجام درمان وسواس خود هستید. 4- هفته‌ای دوبار به استخرهای عمومی بروید. یادتان باشد که این کار در سانس های شلوغ باشد که تن و بدن تان به دیگران بخورد. از سونا و جکوزی مشترک استفاده کنید. پس از آمدن از استخر مطلقا دوش نگیرید. باید دوش پایانی را که 5 دقیقه است، در استخر گرفته باشید. 5- به کوه بروید و فعالیت‌های ورزشی سنگین انجام دهید. بعد از آن به مدت دو ساعت با بوی عرق بدن بمانید، سپس دوش بگیرید. 6- دانش خود را در زمینه احکام تقویت کنید، زیرا در بسیاری از موارد، وسواس به وسیله جهل به احکام یا برداشت سخت‌گیرانه و وسواس‌گونه، تقویت می‌شود.