شوکران؛ تم آشنا - ۶ مهر ۹۱
الیکاعبدالرزاقی
بازیگر قهوه تلخ
شاید هنوز که هنوز است فیلم «شوکران» بهروز افخمی از نظر من یکی از بهترین فیلم‌های سینمای ایران باشد.این فیلم با بازی‌های ماندگار «هدیه تهرانی» و «فریبرز عرب نیا » یک معضل اجتماعی را به تصویر می‌کشد. بهروز افخمی توانسته است با هدایت بازیگران به خوبی از عهده روایت بر بیاید. شوکران خیلی آرام و معمولی در اوایل سال ۱۳۷۹در سینماهای کشور اکران شد. در واقع فیلم کمتر پیش‌زمینه ذهنی در بین مخاطبان خود ایجاد کرده بود و افرادی که آگاهانه انتخابش کرده بودند، بیشتر نظر به پیشینه خود کارگردانش داشتند که با آثاری از قبیل «عروس» و «جهان‌پهلوان تختی» خوش درخشیده بود. البته نام هدیه تهرانی هم در میزان جذب بسیاری از تماشاگران تاثیر بالقوه کمی نداشت. رفته‌رفته زمزمه‌های تحسین‌برانگیز از گوشه و کنار محافل سینمایی در خصوص این فیلم شکل گرفت تا این که فیلم عملا تبدیل به یکی از پرآوازه‌ترین کارهای سینمایی سال قرار گرفت. «شوکران» از چند جهت فیلم بسیار مهمی در سینمای ایران است. اول آن که پرداخت حرفه‌ای و مناسبی و خوبی دارد. عناصر سینمایی مختلف آن از تدوین گرفته تا فیلمبرداری و از بازی‌ها گرفته تا کاربرد درست موسیقی، منطبق با استانداردها و خلاقیت‌پردازی‌های مقتضی با این استاندارد‌ها است. اما تم فیلم تا حد زیادی آشنا است. این موضوع که در زندگی معمولی یک فرد، ناگهان پای زنی باز می‌شود و بافت و هویت زندگی خانوادگی و کاری او را تا مرز ویرانی پیش می‌برد بارها در فیلم‌های معروف دنیا رویش کار شده است که شاید معروف‌ترین آنها فیلم جذابیت مرگبار ساخته آدریان لین باشد. داستان شوکران به زمانه‌ای اشاره دارد که جامعه در حال پوست‌اندازی‌های بعد از دوران جنگ بود. دوران جنگ دوران ایثارها و فضایل اخلاقی بود اما با پایان‌یافتگی‌اش و دگرگونی‌هایی که در بافت‌های اجتماعی و اقتصادی ظهور یافت، به تدریج در عمق وجود آدمیان هم تکانه‌هایی شکل می‌گیرد. محمود نمادی شاخص از انسان‌های متزلزل است که انگار می‌خواهند به جبران تمام آنچه که در دوران قبل بدان دست نیافته بودند دست یازند و برای همین ثروت و کامجویی را به عنوان دو عنصر مهم که برایشان دست‌نیافتنی می‌نمود تعقیب می‌کنند و بو می‌کشند. شوکران تصویر یک برهه مهم اجتماعی از روزگار معاصر ماست و از معدود فیلم‌های سینمای ایران که روح زمانه را به درستی درک کرده و به‌‌تصویر کشیده بود.