چاقی و اضافه‌وزن کودکان و نوجوانان

سید عارف مومنی

چاقی دوران کودکی و نوجوانی یکی از جدی‌ترین چالش هایی بهداشت عمومی قرن ۲۱ به شمار می‌رود که در تمام کشورها به خصوص در کشورهای با درآمد کم و متوسط بیشتر مشاهده می‌گردد. با توجه به آمار به‌دست‌آمده شیوع چاقی کودکان تا سطح هشدار افزایش‌یافته است به طوری‌که در سال ۱۳۹۵ در سطح جهانی، تعداد کودکان زیر ۵ سال دارای اضافه‌وزن، بیش از ۴۲ میلیون نفر تخمین زده‌ شده است که تقریباً نیمی از کودکان زیر ۵ سال مبتلا به‌اضافه‌وزن در آسیا و یک‌چهارم آن‌ها در آفریقا زندگی می‌کنند.

سید عارف مومنی

پیامدهای اضافه‌وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان چیست؟

چاقی و اضافه‌وزن در کودکان و نوجوانان منجر به چاقی در سنین بزرگسالی و مرگ زودرس و ناتوانی می‌گردد و احتمال ابتلا به بیماری‌های غیر واگیر مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و سکته، اختلال عضلات اسکلتی (به خصوص آرتروز)، کبد چرب، انواع سرطان‌ها را در سنین بزرگسالی افزایش می‌دهد که تا حد زیادی قابل‌پیشگیری است؛ بنابراین پیشگیری از چاقی در دوران کودکی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

علل بروز اضافه‌وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان چیست؟

علت اصلی اضافه‌وزن و چاقی در دوران کودکی و نوجوانی، عدم تعادل انرژی بین کالری دریافتی و کالری مصرف‌شده است؛ که به عوامل زیر مرتبط است ازجمله:

تغییر الگوی غذایی: الگو غذایی کودکان و نوجوانان به سمت افزایش مصرف غذاهای پرانرژی و ناسالم که دارای چربی و قند بالا و ویتامین، مواد معدنی کم هستند تغییریافته است ازجمله مصرف زیاد فست فودها، نوشابه‌های گازدار، مواد قندی و شیرین و مصرف کم میوه و سبزی

بی‌تحرکی: با توجه به شهرنشینی و صنعتی شدن زندگی میزان فعالیت بدنی کودکان کاهش‌یافته است. ساعات طولانی تماشای تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری، استفاده از تبلت و کامپیوتر موجب می‌شود که میزان تحرک کودکان و نوجوانان به میزان قابل‌توجهی کاهش یابد. مصرف انواع تنقلات چرب و شور و شیرین در این مواقع، خطر اضافه‌وزن و چاقی را بیشتر می‌کند.

برای پیشگیری از اضافه‌وزن و چاقی در کودکان و نوجوانان چه نکاتی را باید رعایت نماییم؟

سعی کنید مقدار روغن و شکر موجود در غذاهای مصرفی خانواده را کاهش دهید.
افراد خانواده را تشویق به مصرف صبحانه کنید و خودتان هرروز در کنار کودکتان صبحانه بخورید، به‌این‌ترتیب کودک به صبحانه خوردن عادت می‌کند.
میان وعده‌های سالم (میوه و سبزی‌ها، غلات کامل و آجیل) برای مصرف فرزندتان در مدرسه تهیه فرمایید.
به‌جای انواع نوشابه‌های گازدار و آب‌میوه‌های صنعتی که حاوی مقادیر بالای قند هستند دوغ کم‌نمک و بدون گاز و سایر نوشیدنی‌های کم قند را تهیه فرمایید.
کودکان را به خوردن میوه‌ها با تزئین متنوع آن‌ها ترغیب کنید به‌عنوان‌مثال چهره خندان یک دلقک را به‌سادگی با استفاده از یک عدد موز، توت‌فرنگی، کیوی می‌توان تهیه کرد.
در روزهای تعطیل فعال و پرجنب و جوش باشید و افراد خانواده را با خود به پیاده‌روی ببرید. برای تشویق آن‌ها به تحرک و ورزش کفش‌های مخصوص دویدن به آن‌ها هدیه دهید.
بجای سس‌های چرب مثل مایونز می‌توانید در منزل با استفاده از ماست و سبزی‌های خشک‌شده معطر، روغن‌زیتون، آب‌لیموی تازه همراه با چندتکه سبزی و میوه تازه یک سس خوشمزه برای کودکان تهیه کنید.
نیازی نیست شیرینی‌ها و دسرها را به‌طور کامل حذف کنید بلکه به کودک خود نشان دهید با مقدار کمی از تنقلات (مثلاً انواع خشکبار به مقدار کم و یا میوه و سبزی) هم می‌توان میل به شیرینی را کم کرد.
به‌هیچ‌عنوان از شیرینی و شکلات، پیتزا و سایر فست فودها به‌عنوان پاداش و جایزه برای کودکان و نوجوانان استفاده نکنید زیرا کودکان گمان می‌کنند این خوراکی‌ها بهتر از سایر غذاها هستند.
به کودکان خود نشان دهید چگونه می‌توانند از مقدار قند موجود در محصولات غذایی آگاه شوند. آن‌ها را به رقابت وادارید که از بین محصولاتی که دوست دارند نوعی که میزان قند کمتری دارد را انتخاب کنند؛ مثلاً بجای آبمیوه‌های دارای قند و شکر از انواعی که فاقد آن هستند انتخاب کنند.
در منزل آب، شیر ساده و فاقد قند، آبمیوه‌های تازه و طبیعی را در دسترس قرار دهید که کودکان برای رفع تشنگی از آن‌ها استفاده کنند.
کودکان و نوجوانان باید روزانه حداقل 60 دقیقه فعالیت بدنی و تحرک داشته باشند. همچنین نباید بیشتر از 120 دقیقه در روز را صرف سرگرمی‌های بی‌تحرک مثل تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر، تبلت و ... کنند.