تلگرام به مثابه رسانه‌ای مردمی
دکتر رسول بابایی
استاد دانشگاه
قبل از اینکه نقش ابزارهای جدید رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را در انتخابات بررسی کنیم باید به این نکته واقف باشیم که این ابزارها نه تنها انتخابات بلکه همه ارکان زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ما را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند و زندگی ما را وارد دوره جدید و متفاوتی کرده‌اند. این دوره را نمی‌توان با شیوه‌های سنتی تحلیل کرد. اقتصاد، تجارت، حوزه ارتباطات اجتماعی و ارتباطات فردی و میان فردی به شدت تحت‌تاثیر این رسانه‌هاست و غفلت از آنها برای هیچ بازاری از جمله بازار سیاست امکان پذیر نیست.
استاد دانشگاه
قبل از اینکه نقش ابزارهای جدید رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را در انتخابات بررسی کنیم باید به این نکته واقف باشیم که این ابزارها نه تنها انتخابات بلکه همه ارکان زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ما را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند و زندگی ما را وارد دوره جدید و متفاوتی کرده‌اند. این دوره را نمی‌توان با شیوه‌های سنتی تحلیل کرد. اقتصاد، تجارت، حوزه ارتباطات اجتماعی و ارتباطات فردی و میان فردی به شدت تحت‌تاثیر این رسانه‌هاست و غفلت از آنها برای هیچ بازاری از جمله بازار سیاست امکان پذیر نیست.
دکتر رسول بابایی
استاد دانشگاه
قبل از اینکه نقش ابزارهای جدید رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را در انتخابات بررسی کنیم باید به این نکته واقف باشیم که این ابزارها نه تنها انتخابات بلکه همه ارکان زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ما را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند و زندگی ما را وارد دوره جدید و متفاوتی کرده‌اند. این دوره را نمی‌توان با شیوه‌های سنتی تحلیل کرد. اقتصاد، تجارت، حوزه ارتباطات اجتماعی و ارتباطات فردی و میان فردی به شدت تحت‌تاثیر این رسانه‌هاست و غفلت از آنها برای هیچ بازاری از جمله بازار سیاست امکان پذیر نیست. این رسانه‌ها از جمله تلگرام که در کشور ما تاثیرگذاری فراوانی دارد، در واقع نقطه نهایی سلسله تحولاتی است که در عالم رسانه و با بروز رسانه‌های خرد اتفاق افتاده است.
این تحول از وبلاگ شروع شد و در شبکه‌های اجتماعی چون فیس بوک ادامه پیدا کرد و در شرایط کنونی به شبکه‌های موبایلی رسیده است، به‌گونه‌ای که هر فرد ابزارهای ارتباطی بسیاری در دست دارد و برخلاف گذشته که یک مخاطب منفعل تصور می‌شد امروز می‌تواند در حد یک رسانه با مختصات خاص خودش ایفای نقش کند و تاثیرگذار باشد. نقشی که تلگرام در انتخابات اخیر بازی کرد، نقشی کاملا ویژه و متفاوت بود. قبلا این نقش را رسانه‌های کلان مثل صدا و سیما برعهده داشتند، اما در حال حاضر به دلایلی این رسانه‌های بزرگ کارکرد خود را از دست داده‌اند یا تاثیرگذاری آنها به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده است، از جمله اینکه در شرایط کنونی در دوره‌ای خاص از تاریخ ارتباطات هستیم که پیام را نمی‌توان به مخاطب تزریق کرد و مخاطب شبیه مومی نیست که منفعلانه پیام را دریافت کند و آن را بپذیرد. به‌عبارتی دوره نظریه گلوله جادویی یا همان نظریه تزریق پیام به پایان رسیده است. در دوره کنونی و با ابزارهای ارتباطی جدیدی که وارد عرصه شده است، مخاطب خودش قدرت تولید پیام و محتوا دارد؛ بنابراین نقش فعالانه‌ای دارد و با تعامل بالا می‌تواند به انتقال پیام بپردازد و ابزارهای جدید به لحاظ فنی هم این امکان را به آنها می‌دهد. اما اینکه نقش این ابزارها در مشارکت چیست باید گفت هر چند در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و خبرگان این ابزارها توانست مشارکت سیاسی مردم را افزایش دهد اما بنا به نوع فضایی که در کشور وجود دارد، مردم از این ابزارها در جهات مختلف استفاده کردند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای شبکه‌های موبایلی افزایش مشارکت بود، اما این به آن معنی نیست که در آینده نیز این ابزار، مشارکت را افزایش می‌دهد زیرا استفاده‌کنندگان از ابزار هستند که هدف نهایی را مشخص می‌کنند؛ بنابراین جهت و رویکردها در انتقال پیام را مردم مشخص می‌کنند. درواقع نقش اصلی را محتوای پیام‌ها مشخص می‌کند و این براساس فضایی که در کشور و انتخابات وجود دارد، می‌تواند متفاوت باشد.از طرفی در انتخابات اخیر اتفاقی رخ داد که اگر آن را متوجه نشویم، نمی‌توانیم نقش تلگرام و ابزارهای اینگونه را در نتایج انتخابات بررسی کنیم. در انتخابات اخیر یک دوقطبی شکل گرفت. دو قطبی که در فضای اجتماعی ریشه داشت.
یک طرف این قطب مردمی بودندکه احساس می‌کردند طرف مقابل آنها از رسانه‌های کلان و بزرگ استفاده می‌کند و آن رسانه‌ها برای این بخش از مردم نه تنها مرجعیت نداشت؛ بلکه این بخش از مردم احساس می‌کردند این رسانه‌های کلان کاملا سازماندهی شده علیه خواست‌های آنان عمل می‌کنند. در مقابل همین مردم احساس کردند که رسانه‌ای مثل تلگرام به‌صورت خودجوش اداره می‌شود و محتوای آن را خودشان تولید می‌کنند و همین باعث افزایش نقش‌آفرینی و تاثیرگذاری بیشتر تلگرام شد. این یعنی تصور می‌شد تلگرام رسانه‌ای مردمی‌تر است.از سوی دیگر برای بررسی تاثیر این ابزارهای ارتباطی در مشارکت سیاسی مردم باید نگاهی به گذشته نیز داشت. اگر به تاریخ تحولات سیاسی کشور نگاه کنیم به‌خوبی مشخص است و بارها گفته شده بحث بر سر این است که انقلاب مشروطه هم تحت‌تاثیر رسانه نوظهوری مثل روزنامه رخ داد. در انقلاب اسلامی نیز نقش رادیو برجسته شد و در شرایط کنونی اینترنت تحولات اساسی را در زندگی مردم ایجاد کرده است، به‌دلیل آنکه در شرایط کنونی کشور ما مردم حق انتخاب دارند، با کنشگری خود و استفاده از ابزارهای نوین قصد مشارکت فعالانه سیاسی دارند که این نشان از آن دارد که مردم به نقش خود در اداره امور جامعه اهمیت بسیار می‌دهند. به هرحال ابزارهای نوین ارتباطی نقش فعالانه‌ای برای مخاطبان خود تعریف کرده‌اند. این موضوع می‌تواند تاثیر مهمی در افزایش سواد رسانه‌ای مردم داشته باشد و به مرور زمان شاهد نظارت خود مردم بر این ابزارها باشیم به‌طوری که ممکن است آنها به‌صورت خودجوش به فیلترکردن برخی پیام‌ها بپردازند؛ زیرا قدرت انتخاب دارند. بنابراین همین مردم می‌توانند آن دسته از پیام‌هایی که ویژگی‌های یک پیام درست را ندارد را از بین ببرند و کم‌کم هم این اتفاق خواهد افتاد و نگرانی‌هایی که درباره تعداد و تاثیر منفی پیام‌های نادرست در این شبکه‌ها وجود دارد، توسط خودم مردم مرتفع خواهد شد.
استاد دانشگاه
قبل از اینکه نقش ابزارهای جدید رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی را در انتخابات بررسی کنیم باید به این نکته واقف باشیم که این ابزارها نه تنها انتخابات بلکه همه ارکان زندگی اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ما را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند و زندگی ما را وارد دوره جدید و متفاوتی کرده‌اند. این دوره را نمی‌توان با شیوه‌های سنتی تحلیل کرد. اقتصاد، تجارت، حوزه ارتباطات اجتماعی و ارتباطات فردی و میان فردی به شدت تحت‌تاثیر این رسانه‌هاست و غفلت از آنها برای هیچ بازاری از جمله بازار سیاست امکان پذیر نیست. این رسانه‌ها از جمله تلگرام که در کشور ما تاثیرگذاری فراوانی دارد، در واقع نقطه نهایی سلسله تحولاتی است که در عالم رسانه و با بروز رسانه‌های خرد اتفاق افتاده است.
این تحول از وبلاگ شروع شد و در شبکه‌های اجتماعی چون فیس بوک ادامه پیدا کرد و در شرایط کنونی به شبکه‌های موبایلی رسیده است، به‌گونه‌ای که هر فرد ابزارهای ارتباطی بسیاری در دست دارد و برخلاف گذشته که یک مخاطب منفعل تصور می‌شد امروز می‌تواند در حد یک رسانه با مختصات خاص خودش ایفای نقش کند و تاثیرگذار باشد. نقشی که تلگرام در انتخابات اخیر بازی کرد، نقشی کاملا ویژه و متفاوت بود. قبلا این نقش را رسانه‌های کلان مثل صدا و سیما برعهده داشتند، اما در حال حاضر به دلایلی این رسانه‌های بزرگ کارکرد خود را از دست داده‌اند یا تاثیرگذاری آنها به طرز چشمگیری کاهش پیدا کرده است، از جمله اینکه در شرایط کنونی در دوره‌ای خاص از تاریخ ارتباطات هستیم که پیام را نمی‌توان به مخاطب تزریق کرد و مخاطب شبیه مومی نیست که منفعلانه پیام را دریافت کند و آن را بپذیرد. به‌عبارتی دوره نظریه گلوله جادویی یا همان نظریه تزریق پیام به پایان رسیده است. در دوره کنونی و با ابزارهای ارتباطی جدیدی که وارد عرصه شده است، مخاطب خودش قدرت تولید پیام و محتوا دارد؛ بنابراین نقش فعالانه‌ای دارد و با تعامل بالا می‌تواند به انتقال پیام بپردازد و ابزارهای جدید به لحاظ فنی هم این امکان را به آنها می‌دهد. اما اینکه نقش این ابزارها در مشارکت چیست باید گفت هر چند در انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی و خبرگان این ابزارها توانست مشارکت سیاسی مردم را افزایش دهد اما بنا به نوع فضایی که در کشور وجود دارد، مردم از این ابزارها در جهات مختلف استفاده کردند. یکی از مهم‌ترین کاربردهای شبکه‌های موبایلی افزایش مشارکت بود، اما این به آن معنی نیست که در آینده نیز این ابزار، مشارکت را افزایش می‌دهد زیرا استفاده‌کنندگان از ابزار هستند که هدف نهایی را مشخص می‌کنند؛ بنابراین جهت و رویکردها در انتقال پیام را مردم مشخص می‌کنند. درواقع نقش اصلی را محتوای پیام‌ها مشخص می‌کند و این براساس فضایی که در کشور و انتخابات وجود دارد، می‌تواند متفاوت باشد.از طرفی در انتخابات اخیر اتفاقی رخ داد که اگر آن را متوجه نشویم، نمی‌توانیم نقش تلگرام و ابزارهای اینگونه را در نتایج انتخابات بررسی کنیم. در انتخابات اخیر یک دوقطبی شکل گرفت. دو قطبی که در فضای اجتماعی ریشه داشت.
یک طرف این قطب مردمی بودندکه احساس می‌کردند طرف مقابل آنها از رسانه‌های کلان و بزرگ استفاده می‌کند و آن رسانه‌ها برای این بخش از مردم نه تنها مرجعیت نداشت؛ بلکه این بخش از مردم احساس می‌کردند این رسانه‌های کلان کاملا سازماندهی شده علیه خواست‌های آنان عمل می‌کنند. در مقابل همین مردم احساس کردند که رسانه‌ای مثل تلگرام به‌صورت خودجوش اداره می‌شود و محتوای آن را خودشان تولید می‌کنند و همین باعث افزایش نقش‌آفرینی و تاثیرگذاری بیشتر تلگرام شد. این یعنی تصور می‌شد تلگرام رسانه‌ای مردمی‌تر است.از سوی دیگر برای بررسی تاثیر این ابزارهای ارتباطی در مشارکت سیاسی مردم باید نگاهی به گذشته نیز داشت. اگر به تاریخ تحولات سیاسی کشور نگاه کنیم به‌خوبی مشخص است و بارها گفته شده بحث بر سر این است که انقلاب مشروطه هم تحت‌تاثیر رسانه نوظهوری مثل روزنامه رخ داد. در انقلاب اسلامی نیز نقش رادیو برجسته شد و در شرایط کنونی اینترنت تحولات اساسی را در زندگی مردم ایجاد کرده است، به‌دلیل آنکه در شرایط کنونی کشور ما مردم حق انتخاب دارند، با کنشگری خود و استفاده از ابزارهای نوین قصد مشارکت فعالانه سیاسی دارند که این نشان از آن دارد که مردم به نقش خود در اداره امور جامعه اهمیت بسیار می‌دهند. به هرحال ابزارهای نوین ارتباطی نقش فعالانه‌ای برای مخاطبان خود تعریف کرده‌اند. این موضوع می‌تواند تاثیر مهمی در افزایش سواد رسانه‌ای مردم داشته باشد و به مرور زمان شاهد نظارت خود مردم بر این ابزارها باشیم به‌طوری که ممکن است آنها به‌صورت خودجوش به فیلترکردن برخی پیام‌ها بپردازند؛ زیرا قدرت انتخاب دارند. بنابراین همین مردم می‌توانند آن دسته از پیام‌هایی که ویژگی‌های یک پیام درست را ندارد را از بین ببرند و کم‌کم هم این اتفاق خواهد افتاد و نگرانی‌هایی که درباره تعداد و تاثیر منفی پیام‌های نادرست در این شبکه‌ها وجود دارد، توسط خودم مردم مرتفع خواهد شد.
ارسال نظر