خراسان رضوی و لزوم توجه بیشتر به جهانگردی
حسین رجب پور* گردشگری در اقتصاد امروز جهان یکی از مهم‌ترین و پرسودترین فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود. از نظر اقتصادی، گردشگری بیشترین عایدی را ایجاد می‌کند و دریافتی‌های ارزی حاصل از گردشگری بین‌المللی بیشتر از محصولات نفتی، خودرو و تجهیزات ارتباطی است. طبق آمار سازمان جهانی توریسم، تعداد گردشگران بین‌المللی با رشد متوسط سالانه ۶. ۶ درصد از ۲۵. ۳ میلیون نفر در سال ۱۹۵۰ به بیش از یک میلیارد نفر در سال ۲۰۱۳ افزایش یافته است. گردشگری نقش مهمی در ترغیب سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم در سراسر دنیا داشته است.
حسین رجب پور* گردشگری در اقتصاد امروز جهان یکی از مهم‌ترین و پرسودترین فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود. از نظر اقتصادی، گردشگری بیشترین عایدی را ایجاد می‌کند و دریافتی‌های ارزی حاصل از گردشگری بین‌المللی بیشتر از محصولات نفتی، خودرو و تجهیزات ارتباطی است. طبق آمار سازمان جهانی توریسم، تعداد گردشگران بین‌المللی با رشد متوسط سالانه 6.6 درصد از 25.3 میلیون نفر در سال 1950 به بیش از یک میلیارد نفر در سال 2013 افزایش یافته است. گردشگری نقش مهمی در ترغیب سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ایجاد درآمد برای دولت و اشتغال‌زایی مستقیم و غیر مستقیم در سراسر دنیا داشته است.
یکی از وجوه گردشگری، گردشگری برون‌مرزی، بین‌المللی یا جهانگردی است. براساس تعاریف سازمان جهانی جهانگردی، جهان‌گرد کسی است که به سرزمین یا کشوری غیر از محل اقامت دائمی خود مسافرت می‌کند و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا می‌ماند و دلیل عمده مسافرت او تفریح، استراحت، دیدار بستگان، درمان، زیارت اماکن مقدس، بازدید از آثار تاریخی و مراکز هنری و فرهنگی، شرکت در مسابقات ورزشی یا تماشای آن، دیدن نمایشگاه‌های بازرگانی یا مراکز فعالیت‌های اقتصادی و شرکت در همایش‌ها و نشست‌ها است. جهانگردان با سفر و مخارج خود در کشور مقصد، باعث ایجاد درآمدهای ارزی برای آن کشور می‌شوند که این درآمدها مشابه درآمدهای صادراتی برای کشور میزبان دارای اهمیت است.
ایران با توجه به امتیازات فراوانی که از نظر تنوع آب و هوایی، جاذبه‌های طبیعی، تاریخ و تمدن کهن، آثار باستانی و مذهبی، معماری، صنایع دستی، فرهنگی و جغرافیایی دارد، از قابلیت‌های فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری جهانی برخوردار است. این درحالی است که استان خراسان رضوی و شهر مشهد با توجه به جایگاه مذهبی و تاریخی‌شان به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری و جهانگردان ایران مطرح هستند.
براساس تحقیقات صورت گرفته، عوامل گوناگونی بر جهانگردان تاثیر می‌گذارند، از جمله درآمد و توانایی پرداخت مخارج یک سفر، قیمت‌های نسبی کالاها و خدمات خریداری شده توسط گردشگران در کشور مقصد در مقایسه با کشور مبدأ و سایر کشورهای رقیب، هزینه حمل و نقل، که به هزینه مسافرت بین کشور مهمان و میزبان اشاره می‌کند، هزینه زمان صرف شده در منطقه برای جهانگردان، نرخ ارز بین کشور میزبان و مهمان، سلایق گردشگران در انتخاب محل برای مسافرت، کیفیت خدمات ارائه شده به جهانگردان در منطقه، وجود مناطق رقیب و...
با نگاهی به متغیرهای یاد شده می‌توان گفت که خراسان رضوی به عنوان یکی از مقصدهای گردشگری کشور، در زمینه هزینه‌های مسافرت، نرخ ارز، هزینه حمل و نقل و نیز جاذبه‌های تاریخی و مذهبی از مزیت برخوردار بوده و مهم‌ترین عامل در تصمیم‌گیری جهانگردان برای مسافرت به خراسان رضوی خدمات ارائه شده به آنان و کیفیت خدمات در مقایسه با مناطق رقیب است. وجود مرقد مطهر امام هشتم (ع)، مشهد را به عنوان یکی از قطب‌های جهانگردی مذهبی در جهان اسلام دارای اهمیت ساخته است.
این درحالی است که عدم مدیریت مناسب و هماهنگی در خدمات ارائه شده به جهانگردان، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای جلب توجه جهانگردان به جاذبه‌های گردشگری ایران از جمله خراسان رضوی، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای طرح‌ریزی خدمات متناسب با نیازهای جهانگردان و ... از جمله مواردی است که موجب شده است خراسان رضوی و شهر مشهد در جذب گردشگران در مقایسه با سایر مقاصد جهانگردی مذهبی خاورمیانه قدرت رقابتی بسیار کمی داشته باشند.
توجه جدی به بخش گردشگری و گردشگری بین‌المللی از جمله مسائلی است که می‌تواند به رشد درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی کشور کمک کند و در خروج کشور از اقتصاد تک محصولی موثر باشد. بنابراین اکنون که در آستانه روز جهانگردی هستیم، فرصتی فراهم آمده است تا ضمن تاکید بر اهمیت بخش گردشگری برای اقتصاد کشور و مشهد، بر فرصت‌های قابل استفاده در این حوزه تاکید شود.
*دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
یکی از وجوه گردشگری، گردشگری برون‌مرزی، بین‌المللی یا جهانگردی است. براساس تعاریف سازمان جهانی جهانگردی، جهان‌گرد کسی است که به سرزمین یا کشوری غیر از محل اقامت دائمی خود مسافرت می‌کند و حداقل یک شب و حداکثر یک سال در آنجا می‌ماند و دلیل عمده مسافرت او تفریح، استراحت، دیدار بستگان، درمان، زیارت اماکن مقدس، بازدید از آثار تاریخی و مراکز هنری و فرهنگی، شرکت در مسابقات ورزشی یا تماشای آن، دیدن نمایشگاه‌های بازرگانی یا مراکز فعالیت‌های اقتصادی و شرکت در همایش‌ها و نشست‌ها است. جهانگردان با سفر و مخارج خود در کشور مقصد، باعث ایجاد درآمدهای ارزی برای آن کشور می‌شوند که این درآمدها مشابه درآمدهای صادراتی برای کشور میزبان دارای اهمیت است.
ایران با توجه به امتیازات فراوانی که از نظر تنوع آب و هوایی، جاذبه‌های طبیعی، تاریخ و تمدن کهن، آثار باستانی و مذهبی، معماری، صنایع دستی، فرهنگی و جغرافیایی دارد، از قابلیت‌های فراوانی برای تبدیل شدن به قطب گردشگری جهانی برخوردار است. این درحالی است که استان خراسان رضوی و شهر مشهد با توجه به جایگاه مذهبی و تاریخی‌شان به‌عنوان یکی از قطب‌های گردشگری و جهانگردان ایران مطرح هستند.
براساس تحقیقات صورت گرفته، عوامل گوناگونی بر جهانگردان تاثیر می‌گذارند، از جمله درآمد و توانایی پرداخت مخارج یک سفر، قیمت‌های نسبی کالاها و خدمات خریداری شده توسط گردشگران در کشور مقصد در مقایسه با کشور مبدأ و سایر کشورهای رقیب، هزینه حمل و نقل، که به هزینه مسافرت بین کشور مهمان و میزبان اشاره می‌کند، هزینه زمان صرف شده در منطقه برای جهانگردان، نرخ ارز بین کشور میزبان و مهمان، سلایق گردشگران در انتخاب محل برای مسافرت، کیفیت خدمات ارائه شده به جهانگردان در منطقه، وجود مناطق رقیب و...
با نگاهی به متغیرهای یاد شده می‌توان گفت که خراسان رضوی به عنوان یکی از مقصدهای گردشگری کشور، در زمینه هزینه‌های مسافرت، نرخ ارز، هزینه حمل و نقل و نیز جاذبه‌های تاریخی و مذهبی از مزیت برخوردار بوده و مهم‌ترین عامل در تصمیم‌گیری جهانگردان برای مسافرت به خراسان رضوی خدمات ارائه شده به آنان و کیفیت خدمات در مقایسه با مناطق رقیب است. وجود مرقد مطهر امام هشتم (ع)، مشهد را به عنوان یکی از قطب‌های جهانگردی مذهبی در جهان اسلام دارای اهمیت ساخته است.
این درحالی است که عدم مدیریت مناسب و هماهنگی در خدمات ارائه شده به جهانگردان، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای جلب توجه جهانگردان به جاذبه‌های گردشگری ایران از جمله خراسان رضوی، عدم‌برنامه‌ریزی مناسب برای طرح‌ریزی خدمات متناسب با نیازهای جهانگردان و ... از جمله مواردی است که موجب شده است خراسان رضوی و شهر مشهد در جذب گردشگران در مقایسه با سایر مقاصد جهانگردی مذهبی خاورمیانه قدرت رقابتی بسیار کمی داشته باشند.
توجه جدی به بخش گردشگری و گردشگری بین‌المللی از جمله مسائلی است که می‌تواند به رشد درآمدهای ارزی و رشد اقتصادی کشور کمک کند و در خروج کشور از اقتصاد تک محصولی موثر باشد. بنابراین اکنون که در آستانه روز جهانگردی هستیم، فرصتی فراهم آمده است تا ضمن تاکید بر اهمیت بخش گردشگری برای اقتصاد کشور و مشهد، بر فرصت‌های قابل استفاده در این حوزه تاکید شود.
*دانشجوی دکتری دانشگاه علامه طباطبایی
ارسال نظر