چرا ما نیاز به تغییر فوری سیستم‌های غذایی خود داریم؟

آناهیتا جمشیدنژاد
Anahita.jamshidnezhad@gmail.com

25 درصد کودکان زیر 5 سال در جهان با مشکلات رشد دست و پنجه نرم می‌کنند. علت این امر رژیم غذایی فاقد ویتامین‌های ضروری و مواد معدنی آنها و علت دیگر آن قرار گرفتن در معرض بیماری‌هاست. در نتیجه، آنها نسبت به سن‌شان بسیار کوچک مانده‌اند. آنها هرگز به پتانسیل کامل رشدخود دست نخواهند یافت چرا که عقب‌ماندگی رشد بر فعالیت و رشد مغزی و همچنین قد آنها تاثیر می‌گذارد. در آسیای جنوبی 38 درصد کودکان زیر 5 سال از رشد بازمانده‌اند. از نظر جهانی 2 میلیارد نفر دچار سوء تغذیه هستند در حالی که دو میلیارد نفر دیگر به اضافه وزن دچارند که با ریسک بیماری‌های مزمن مانند دیابت و بیماری‌های قلبی مواجهند. در ایالات متحده آمریکا 36 درصد بزرگسالان دچار چاقی‌اند؛ گرچه اکثریت کودکان دارای اضافه وزن و چاقی در آسیا و آفریقا زندگی می‌کنند.

دیابت نوع 2 به شدت در هندوستان در حال گسترش است، همان طور که بیماران قلبی در چین. کشاورزی در مقیاس جهانی در حال حاضر غذای کافی برای تغذیه هفت میلیارد نفر در کره زمین فراهم می‌کند اما بیش از نیمی از آنها -چهار میلیارد نفر- از روشی تغذیه می‌کنند که چندان سالم نیست. دسترسی مناسب به رژیم‌های سالم‌تر-حل سوءتغذیه و چاقی- باید در کنار ضرورت ارائه غذای کافی-حل معضل گرسنگی- به‌عنوان اولویت اول کشاورزی قرار بگیرد. در عین حال، کشاورزی به‌عنوان عامل شماره یک بیماری‌های جهانی رده‌بندی می‌شود. کشاورزی حدود 30 درصد گازهای گلخانه‌ای جهان را تولید می‌کند و موجب فرسایش خاک در مقیاسی می‌شود که امنیت غذایی آینده را تهدید می‌کند. کشاورزی مصرف‌کننده عمده آب در جهانی است که با کمبود آب مواجه است و منبع عمده فقدان گوناگونی زیستی به شمار می‌آید. اگر ما سیستم‌های کشاورزی-غذای خود را تغییر و رژیم‌های جهانی را بهبود ندهیم، نمی‌توانیم اقلیم، غذا، سلامتی و امنیت آبی یا حفاظت از تنوع زیستی داشته باشیم.

آینده کشاورزی به چه شکل خواهد بود؟

فائو (سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد که از جمله سازمان‌های بین‌المللی است که در زمینه توسعه کشاورزی فعالیت دارد) به ما می‌گوید که جمعیت رو به رشد جهان همراه با افزایش سطح درآمدها، تقاضای غذای بیشتر به خصوص گوشت بیشتر را در پی خواهد داشت که تا سال 2050 به رشد کلی در تولید کلی غذا تا حدود 60 درصد نیاز خواهد داشت. اما گرچه در گذشته بهره‌وری رو به افزایش محصولات اغلب نگرانی عمده برای کشاورزی بوده است؛ تمرکز بیشتر بر نیاز به جایگزینی با غذاهای سالم‌تر، سیستم‌های غذایی پایدارتر که از محیط‌زیست حفاظت می‌کند و کاهش اتلاف و اسراف در غذا پس از برداشت در آینده بیشتر مطرح خواهد بود. این امر نیاز به تغییرات عمده در سیستم‌های کشاورزی-غذای ما دارد. این امر غیرممکن نیست اما زمانی که یک توده یخ سر راه شماست، تغییر جهت کشتی ساده نیست.

ما می‌دانیم که می‌توانیم غذاهای سالم‌تری برای کمک به حل مشکل سوء تغذیه تولید کنیم. به‌عنوان مثال برنامه CGIAR که یک گروه مشورتی در تحقیقات کشاورزی بین‌المللی است بر biofortification (بیوتکنولوژی در غنی‌سازی گیاهان زراعی) منجر به افزایش ویتامین و مواد معدنی محصولات اساسی از لوبیا تا سیب‌زمینی شیرین و برنج شده است. در مناطق روستایی روآندا که مردم اغلب دو بار در روز لوبیا می‌خورند، تنوع غذایی سرشار از آهن به مبارزه با کمبودهایی کمک می‌کند که منجر به از رشد بازماندن و اختلالات مغزی می‌شود. طبق پیش‌بینی CGIAR هر چه کشورهای بیشتری در جهان biofortification را به‌عنوان یک استراتژی وسیع‌تر برای مبارزه با کمبودهای خوراک خود بپذیرند، بیش از یک میلیارد نفر تا سال 2030 از غذاهای غنی‌شده منتفع خواهند شد. ما می‌توانیم با کاهش قارچ‌های سمی غذاهای سالم‌تر و ایمن‌تری تولید کنیم؛ قارچ‌هایی که آلودگی آفلاتوکسین۱ در مواد غذایی معمولی مانند ذرت و بادام‌زمینی تولید می‌کنند. این کار از طریق یک محصول biocontrol یا کنترل زیستی به نام Aflasafe انجام می‌شود که توسط CGIAR و USDA توسعه یافته است. یک کاربرد تنها برای چندین سال و چندین محصول موثر است. Aflasafe اکنون به سرعت برای دسترسی به میلیون‌ها کشاورز افزایش داشته است و به کاهش بیماری‌هایی ناشی از آفلاتوکسین که در خانواده‌های فقیر آفریقایی شایع است کمک شایانی کرده است.

ما همچنین می‌دانیم که برای پایدارکردن کشاورزی و تبدیل آن به «اقلیم هوشمند»۲ چه باید بکنیم. به‌عنوان مثال علاوه بر فعالیت‌های زراعی، کشاورزان در پروژه «دهکده‌های اقلیم هوشمند CGIAR» همچنین خدمات اقلیم هوشمند را آزمون می‌کنند. این خدمات از پیش‌بینی‌های مناسب هوا تا برنامه‌ریزی کاشت و برداشت محصول و دیگر فعالیت‌ها در زمین کشاورزی را شامل می‌شود. مشاوره و پیش‌بینی‌های آب و هوا توسط تلفن‌های همراه ارسال می‌شود و تلفن‌ها کشاورزان را در خرید بیمه مبتنی بر شاخص آب و هوا توانا می‌سازند. بیمه‌ای که به آنها مقیاسی برای حفاظت از وقایع شدید آب و هوایی می‌دهد. متاسفانه نه کشاورزی و نه کارشناسان بهداشت عمومی هنوز نتوانسته‌اند راه‌حل موثری برای جلوگیری یا کاهش مرض چاقی بیابند. برخلاف تصور عموم، چاقی در تضاد با سطح درآمد یک بیماری ناشی از فقر است که گریبانگیر بسیاری از مردمانی می‌شود که در مناطق فقیر زندگی می‌کنند. ارائه غذای سالم که در دسترس و قابل تهیه برای همه افراد و نه فقط آنهایی که استطاعت خرید، پخت و پز و خوردن میوه‌ها و سبزیجات سبز را دارند، یک عامل مهم در جنگ علیه چاقی است و در این میان کشاورزی مسئولیت بزرگی به عهده خواهد داشت.

در آینده بهره‌وری کشاورزی می‌تواند و باید در سیستم‌های کشاورزی آفریقا افزایش یابد تا غذا، درآمد و اشتغال برای نسل بعدی آفریقایی‌ها ایجاد کند. این امر اکنون یکی از پنج اولویت بانک توسعه آفریقا African Development Bank است که توسط رئیس جدید آن آکین آدسینا Akin Adesina پشتیبانی شده است. در عین حال، کشاورزی در همه جا باید توجه بیشتری به ایجاد «اقلیم هوشمند» و غذاهای سالم‌تری داشته باشد که از منابع طبیعی به طور کارآتر استفاده می‌کند. ما می‌دانیم که چگونه این کار را انجام دهیم اما از همه مهم‌تر، ما نیاز به گسترش خواست و اراده جهانی داریم. این امر با آگاهی بیشتر از مسائل در همه سطوح از مصرف‌کنندگان تا سیاستمداران آغاز خواهد شد. این امر یک چالش سخت برای دانستن این نکته که چگونه از چاقی جلوگیری و آن را کاهش دهیم خواهد بود؛ اما سیستم‌های کشاورزی-غذا می‌تواند شروعی همراه با تمرکز زیاد برای ایجاد غذای سالمتر ایجاد کند، غذاهایی که برای مصرف‌کنندگان فقیر در دسترس باشد. اگر دستیابی به این مسائل به نظر دشوار می‌آید باید بگوییم که همین طور است اما ما باید در حل چالش استوار و ثابت قدم باشیم. تغییر شکل سیستم‌های کشاورزی-غذایی مهم و ضروری است. بسیاری از زندگی‌ها در معرض خطر است و به عملکرد ما بستگی دارد و خیلی ساده بگوییم بدون آن به توسعه پایدار دست نخواهیم یافت.

پی‌نوشت:

۱. مواد سمی یا سرطان‌زا که توسط قارچ‌های روی بادام زمینی و ذرت و غیره تولید می‌شوند.

۲. اقلیم هوشمند، مفهوم جدیدی است که در سال ۲۰۱۰ میلادی توسط FAO در همایش کشاورزی، امنیت غذایی و تغییر اقلیم در لاهه تعریف شد و به رسیدن به اهداف توسعه پایدار کمک می‌کند. این مفهوم با در نظر گرفتن امنیت غذایی و تغییرات اقلیمی، سه بعد توسعه پایدار یعنی اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی را تلفیق می‌کند.

چرا ما نیاز به تغییر فوری سیستم‌های غذایی خود داریم؟