راه‌های درمان شب ادراری کودکان
عاطفه چهره‌گشا شب ادراری کودک بیماری‌ای است که بسیاری از خانواده‌ها با آن سر و کار دارند و عده‌ای آن را مایه خجالت خود می‌دانند و گهگاه کودک را برای آن سرزنش یا حتی دعوا می‌کنند اما باید دانست که این بیماری قابل درمان است و هر چقدر کودک برای آن سرزنش شود امکان درمان آن کمتر و طولانی‌تر خواهد بود. شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آنها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند. در اغلب موارد کودک با هر دو مساله درگیر است. شب ادراری در پسربچه‌ها به میزان دو برابر دختربچه‌ها دیده می‌شود.
عاطفه چهره‌گشا شب ادراری کودک بیماری‌ای است که بسیاری از خانواده‌ها با آن سر و کار دارند و عده‌ای آن را مایه خجالت خود می‌دانند و گهگاه کودک را برای آن سرزنش یا حتی دعوا می‌کنند اما باید دانست که این بیماری قابل درمان است و هر چقدر کودک برای آن سرزنش شود امکان درمان آن کمتر و طولانی‌تر خواهد بود.شب ادراری کودکان دلایل گوناگونی دارد که برخی از آنها جنبه جسمی و برخی دیگر جنبه روحی و روانی دارند. در اغلب موارد کودک با هر دو مساله درگیر است. شب ادراری در پسربچه‌ها به میزان دو برابر دختربچه‌ها دیده می‌شود. باید دانست که شب ادراری یک بیماری نبوده بلکه یک علامت است و عوامل متعددی به تنهایی یا با هم می‌توانند علت شب ادراری باشند.
عده‌ای مساله تاخیر در بلوغ و تکامل دستگاه عصبی را به عنوان علت شب‌ادراری مطرح کرده و عده ای دیگر کاهش ظرفیت مثانه و عده‌ای اختلال در ترشح هورمون ADH (که موجب بازجذب آب در کلیه‌ها می‌شود) را به عنوان عامل، مطرح می‌کنند.
برخی نیز ژنتیک و توارث را به عنوان علت شب ادراری ذکر می‌کنند چون معمولا یک رابطه فامیلی در مبتلایان به شب ادراری وجود دارد بدین صورت که اگرهر دو والدین سابقه شب ادراری داشته باشند 77درصد بچه‌ها و اگر یکی سابقه شب ادراری داشته باشد 43درصد بچه‌ها به شب ادراری مبتلا خواهند بود. بعضی عوامل از جمله کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک یا کاهش ظرفیت مثانه، عفونت‌های ادراری، عوامل روانی و استرس‌ها می‌توانند موجب شب‌ادراری کودکان شوند.
شب ادراری دو نوع است:
شب ادراری اولیه بیشتر جنبه ارثی دارد و از ابتدا بوده و قطع نشده است.
شب ادراری ثانویه بعدها در اثر یک عامل به وجود می‌آید. درباره شب‌ادراری ثانویه حتما باید علت اصلی درمان شود، مانند درمان عفونت ادراری، رفع سندرم‌های خودایمنی و بیماری‌های آلرژیک، درمان بیماری‌های متابولیک مثل دیابت و... .
برای اصلاح این مشکل، قبل از هرگونه دارودرمانی، باید اقدام به رفتاردرمانی کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک، هر دو است.
برای درمان این مشکل در کودکان به توصیه‌های زیر عمل کنید:
1- مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش‌های پزشکی (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره و...)
۲- مراجعه به روان‌پزشک کودک
3- استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ‌دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک‌ها را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید).
۴- خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب میوه، دوغ و... به کودک طی روز برای افزایش حجم مثانه
5- فاصله بین مراحل ادرار کردن: کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد.
۶- رعایت رژیم غذایی خاص: کودک نباید از مواد تحریک‌کننده مثل ادویه‌جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی‌های گازدار و افزودنی‌های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند. از خوردن نوشابه‌های دارای کافئین هم جدا خودداری شود.
7- آموزش آداب توالت: در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش‌های شکل‌دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش‌ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می‌کنند توصیه می‌شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک‌های تشویقی ضروری است.
۸- ورزش: در ورزش، بیشتر تحریک و تقویت عضلات مثانه مد نظر است. چند نوع ورزش پیشنهاد می‌شود:
الف : ورزش دراز و نشست
ب : کودک می‌ایستد دست‌هایش را جلو می‌برد و ۱۰ بار می‌نشیند و بلند می‌شود (تکرار ۴ بار در روز).
ج : کودک ورزش شنا را 10 بار انجام می‌دهد (حداقل 4 بار در روز تکرار شود).
۹- چند ساعت پس از آنکه کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است ۳ ساعت پس از خواب انجام شود. مراجعه به مشاور روان‌درمان برای استفاده از تکنیک‌های تغییر رفتار و شرطی‌سازی کمک زیادی به کاهش شب ادراری کودک می‌کند.
10- استرس‌های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب‌زا می‌تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس‌های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آنها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام‌های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط‌های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
۱۱- خجالت، کم‌رویی، گوشه‌گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می‌شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
12- کودک را در صورت شب ادراری توبیخ نکنید.
۱۳- کاهش یا مصرف نکردن مایعات پس از ساعت هفت عصر توصیه می‌شود.
14 ـ قبل از رفتن به رختخواب، حتما کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه‌اش را کاملا تخلیه کند.
۱۵ ـ تشک او را با رویه ضد آب پوشانده و در اتاق از بوگیرها یا خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید تا اگر شب ادراری اتفاق افتاد باعث آزار بیشتر کودکتان نشود.
16 ـ باید به کودک آموزش داد تا به میزان دریافت مایعاتش در شب توجه کند و هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
۱۷- باید به کودک آموزش داد تا هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
18 ـ کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
۱۹- کودک را متوجه کنید که پس از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
20- از تنبیه کودک و به کار بردن روش‌های سختگیرانه جدا خودداری کنید.
پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می‌توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می‌کند.
عده‌ای مساله تاخیر در بلوغ و تکامل دستگاه عصبی را به عنوان علت شب‌ادراری مطرح کرده و عده ای دیگر کاهش ظرفیت مثانه و عده‌ای اختلال در ترشح هورمون ADH (که موجب بازجذب آب در کلیه‌ها می‌شود) را به عنوان عامل، مطرح می‌کنند.
برخی نیز ژنتیک و توارث را به عنوان علت شب ادراری ذکر می‌کنند چون معمولا یک رابطه فامیلی در مبتلایان به شب ادراری وجود دارد بدین صورت که اگرهر دو والدین سابقه شب ادراری داشته باشند 77درصد بچه‌ها و اگر یکی سابقه شب ادراری داشته باشد 43درصد بچه‌ها به شب ادراری مبتلا خواهند بود. بعضی عوامل از جمله کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک یا کاهش ظرفیت مثانه، عفونت‌های ادراری، عوامل روانی و استرس‌ها می‌توانند موجب شب‌ادراری کودکان شوند.
شب ادراری دو نوع است:
شب ادراری اولیه بیشتر جنبه ارثی دارد و از ابتدا بوده و قطع نشده است.
شب ادراری ثانویه بعدها در اثر یک عامل به وجود می‌آید. درباره شب‌ادراری ثانویه حتما باید علت اصلی درمان شود، مانند درمان عفونت ادراری، رفع سندرم‌های خودایمنی و بیماری‌های آلرژیک، درمان بیماری‌های متابولیک مثل دیابت و... .
برای اصلاح این مشکل، قبل از هرگونه دارودرمانی، باید اقدام به رفتاردرمانی کرد و این امر مستلزم همکاری والدین و کودک، هر دو است.
برای درمان این مشکل در کودکان به توصیه‌های زیر عمل کنید:
1- مراجعه به پزشک متخصص اورولوژی برای انجام معاینات جسمی و انجام آزمایش‌های پزشکی (انگل، کلیه، اسفنکترها، مثانه، اوره و...)
۲- مراجعه به روان‌پزشک کودک
3- استفاده از تشک هشداردهنده (زنگ‌دار) برای بیدار شدن کودک هنگام تخلیه ادرار (این تشک‌ها را می‌توانید از داروخانه تهیه کنید).
۴- خوراندن مایعات زیاد مثل آب، چای، آب میوه، دوغ و... به کودک طی روز برای افزایش حجم مثانه
5- فاصله بین مراحل ادرار کردن: کودک نباید با فاصله کوتاهی پس از مصرف مایعات ادرار کند و این زمان باید به مرور افزایش یابد.
۶- رعایت رژیم غذایی خاص: کودک نباید از مواد تحریک‌کننده مثل ادویه‌جات، فلفل، سرکه، نوشیدنی‌های گازدار و افزودنی‌های خوراکی به مقدار زیاد استفاده کند. از خوردن نوشابه‌های دارای کافئین هم جدا خودداری شود.
7- آموزش آداب توالت: در این زمینه پشتکار و حوصله والدین شرط اول است و باید با روش‌های شکل‌دهی رفتار همراه با تشویق و تقویت، این آموزش‌ها داده شود. تغییر محیط و فضای توالت برای کاهش استرس کودکانی که از رفتن به دستشویی امتناع می‌کنند توصیه می‌شود. در این ارتباط استفاده از تکنیک‌های تشویقی ضروری است.
۸- ورزش: در ورزش، بیشتر تحریک و تقویت عضلات مثانه مد نظر است. چند نوع ورزش پیشنهاد می‌شود:
الف : ورزش دراز و نشست
ب : کودک می‌ایستد دست‌هایش را جلو می‌برد و ۱۰ بار می‌نشیند و بلند می‌شود (تکرار ۴ بار در روز).
ج : کودک ورزش شنا را 10 بار انجام می‌دهد (حداقل 4 بار در روز تکرار شود).
۹- چند ساعت پس از آنکه کودک خوابید، حتما او را بیدار کنید تا به دستشویی برود. این کار بهتر است ۳ ساعت پس از خواب انجام شود. مراجعه به مشاور روان‌درمان برای استفاده از تکنیک‌های تغییر رفتار و شرطی‌سازی کمک زیادی به کاهش شب ادراری کودک می‌کند.
10- استرس‌های روانی، اجتماعی و عوامل اضطراب‌زا می‌تواند نقش مهمی در بروز شب ادراری داشته باشد. باید این عوامل به حداقل ممکن کاهش یابد. برای این منظور ترس‌های کودک را شناسایی کنید و برای رفع آنها با مشاور در تماس باشید. ایجاد آرامش برای کودک به منظور کاهش تنش و استرس یکی از گام‌های مثبت برای رفع مشکل کودک است. گفتن داستان، حرف زدن با کودکان، بازی با او، تفریح و قرار دادن او در محیط‌های شاد از عوامل ایجاد آرامش در کودک است.
۱۱- خجالت، کم‌رویی، گوشه‌گیری و احساس افسردگی از جمله عوارض روانی شب ادراری است که موجب افزایش اضطراب کودک و در نتیجه تاخیر در درمان او می‌شود. سعی کنید مشکل کودک را به رویش نیاورید و به او اطمینان دهید که مشکلش قابل درمان است.
12- کودک را در صورت شب ادراری توبیخ نکنید.
۱۳- کاهش یا مصرف نکردن مایعات پس از ساعت هفت عصر توصیه می‌شود.
14 ـ قبل از رفتن به رختخواب، حتما کودک را به دستشویی ببرید تا مثانه‌اش را کاملا تخلیه کند.
۱۵ ـ تشک او را با رویه ضد آب پوشانده و در اتاق از بوگیرها یا خوشبوکننده‌های هوا استفاده کنید تا اگر شب ادراری اتفاق افتاد باعث آزار بیشتر کودکتان نشود.
16 ـ باید به کودک آموزش داد تا به میزان دریافت مایعاتش در شب توجه کند و هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
۱۷- باید به کودک آموزش داد تا هنگام تخلیه ادرار، مثانه را کاملا خالی کند.
18 ـ کودک باید در طول روز مثانه را منقبض کند تا بتواند زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارد.
۱۹- کودک را متوجه کنید که پس از شام مصرف مایعات را به حداقل برساند تا ادرار کمتری تولید شود. برای این منظور بهتر است که شام کودک بدون نمک باشد.
20- از تنبیه کودک و به کار بردن روش‌های سختگیرانه جدا خودداری کنید.
پس از اقدامات فوق در صورت عدم موفقیت برای کنترل شب ادراری می‌توان درمان دارویی را زیر نظر پزشک متخصص شروع کرد، اما باید توجه داشت که آموزش مهارت کنترل ادرار از درمان دارویی مهم‌تر است، زیرا معمولا با قطع دارو، شب ادراری مجددا عود می‌کند.
ارسال نظر