سودجویی به چه قیمت؟
سال‌ها است که ساخت‌وساز در بین عموم و اهالی این حرفه به عنوان شغلی پردرآمد شناخته می‌شود تا آنجا که بساز و بفروش‌هایی که طی سال‌های گذشته تاکنون دست‌اندرکار ساخت پروژه‌های مسکونی و سایر ساختمان‌ها بوده‌اند اغلب فاقد تخصص مهندسی هستند.
این در حالی است که ورود سایر صاحبان حرفه‌ها مانند پزشکان و... نیز طی سال‌های اخیر به امری رایج در ساخت‌وسازهای مسکونی در شهرهای بزرگ و کوچک تبدیل شده است. در این میان نقش بارز برخی بساز و بفروش‌ها را نمی‌توان در ساخت‌وسازها نادیده گرفت. آنهایی که بدون داشتن تخصص مهندسی و صرفا با هدف کسب سود وارد بازار درآمدزای ساخت‌وساز شده‌اند و اغلب ساختمان‌هایی که می‌سازند نه تنها از کیفیت لازم برخوردار نیست، بلکه روز به روز از کیفیت سازه و تجهیزات به کار رفته در آن نیز کاسته می‌شود.
تغییر الگوهای ساخت که نه براساس اصول روز دنیا که بیشتر بر مبنای منافع این افراد در ساخت‌وسازهای اخیر مشاهده می‌شود یکی از نمودهای بارز سازندگانی است که تنها به کسب سود بیشتر می‌اندیشند و خودرا به هر آب و آتشی می‌زنند تا بتوانند از هزینه‌های ساخت کم کرده و حاشیه سود خود را افزایش دهند.
هر چند ورود تکنولوژی‌های نوین به عرصه ساخت‌وساز خود یکی از عوامل کاهش هزینه‌های ساخت محسوب می‌شود، اما قانون گریزی و نبود نظارت کافی در این زمینه باعث شده برخی سازندگان با هدف افزایش سود و کاهش برخی دردسرهای ساخت، این تکنولوژی‌ها را در مکان‌هایی نامناسب به کار گیرند.
از سوی دیگر استفاده از راه‌های فراری که عده‌ای از سازنده‌ها به هر نحو بتوانند از زیر بار تامین برخی موارد ضروری ساخت‌وساز شانه خالی کنند نیز یکی دیگر از نمودهای سوءاستفاده از تجهیزات نوین ساختمانی است که هر چند قوانینی هم برای نحوه استفاده از آنها وجود دارد، اما در حال حاضر در بازار ساخت‌وساز واحدهای مسکونی پایبندی چندانی به آن وجود ندارد.
جایگزینی برخی سیستم‌های گرمایشی به جای سیستم موتورخانه مرکزی یکی از این موارد است که به خصوص در سال‌های اخیر اغلب بساز و بفروش‌ها با توسل به آن سعی می‌کنند سود ناشی از ساخت را برای خود افزایش دهند.
این در حالی است که در اغلب موارد سازندگان حتی در ساختمان‌هایی که نصب سیستم‌های گرمایشی تکی مانند پکیج براساس قانون نظام مهندسی و همچنین مقررات ملی ساختمان و سایر مقررات موجود، ممنوع است ضمن اقدام در جهت حذف فضای لازم برای تامین موتورخانه مرکزی، این فضا را تبدیل به پارکینگ می‌کنند و با فروش آن، سود بیشتری را عاید خود می‌کنند.
هر چند استفاده از تکنولوژی‌های نوین گرمایشی در جایگاه خود کاربرد مثبتی می‌تواند داشته باشد، اما سودجویی برخی بساز و بفروش‌ها در سال‌های اخیر به حدی رسیده که سلامتی و زندگی ساکنان آپارتمان‌های مسکونی را به دلیل عدم رعایت ضوابط فنی موجود در این زمینه با تهدیدهای جدی مواجه کرده است.
سودجویی، تهدیدی برای منافع ملی
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران با انتقاد از سودجویی برخی سازندگان گفت: متاسفانه در سال‌های اخیر برخی سازندگان با نیت سودجویی، اقدام به حذف فضای موتورخانه مرکزی و جایگزینی آن با پکیج‌های ساختمانی کرده‌اند.
فرشاد امیرخانی ادامه داد: از سوی دیگر همزمان با اعمال قانون هدفمندی یارانه‌ها و افزایش بهای گاز و حامل‌های انرژی، مردم هم با نیت صرفه جویی با این دسته از سازندگان همراهی کرده‌اند و برای مدیریت هزینه‌های خود، ترجیح می‌دهند به جای سیستم موتورخانه مرکزی در منزل خود از سیستم‌های تکی گرمایشی استفاده کنند.
وی خاطرنشان کرد: واقعیت این است که تنها عیب سیستم موتورخانه مرکزی مشترک بودن هزینه‌های مربوط به آن در میان تمام ساکنان یک مجتمع مسکونی است، اما به لحاظ ایمنی، بهره وری، ذخیره‌سازی انرژی و انتشار یکنواخت دما یا حرارت بر سایر سیستم‌ها برتری دارد.
امیرخانی افزود: علاوه بر این سیستم‌های تکی یا پکیج‌هایی که هم اکنون در ساخت‌وسازها مورد استقبال قرار می‌گیرند از دو جنبه تهدیدآمیز هستند که مهم‌ترین آنها به خطر انداختن سلامت اعضای خانواده به خاطر قرار گرفتن این سیستم‌ها در فضای داخلی منزل و استفاده از اکسیژن داخلی آپارتمان‌ها است.
وی تصریح کرد: این امر باعث می‌شود که با بروز کوچک‌ترین نقصان در سیستم‌های تکی، سلامتی و زندگی اعضای ساکن در آپارتمان مورد تهدید واقع شود.
عضو هیات‌مدیره سازمان نظام مهندسی استان تهران تاکید کرد: علاوه بر این، به هدر رفتن منافع ملی به دلیل مصرف بی‌رویه منابع گاز در سیستم‌های تکی، عیب دیگری است که به این سیستم‌ها وارد می‌شود، اما برخی سازندگان به طور متوسط۳۰ تا ۴۰ مترمربع از فضای مسکونی را که باید صرف ساخت موتورخانه مرکزی می‌شد، به بخش‌های دیگری اختصاص می‌دهند که قابل فروش و سودآوری باشد.
وی افزایش قابل توجه قیمت زمین در سال‌های اخیر و همچنین بالاتر بودن هزینه ساخت و آماده سازی موتورخانه مرکزی نسبت به سایر سیستم‌ها را مهم‌ترین عامل رواج این سیستم‌ها در میان سازندگان دانست.
امیرخانی توصیه کرد: به مردم توصیه می‌شود که در هنگام خرید واحدهای مسکونی به این نکته توجه داشته باشند و سازندگان هم به بهای صرفه جویی یا سودجویی، سلامت خریداران و منافع ملی را به خطر نیندازند.
کاهش تهدیدها با کاربرد مناسب
در همین زمینه، عضو کمیته تخصصی مکانیک سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با بیان اینکه در سال‌های اخیر استفاده از سیستم‌های گرمایشی پکیج، در بین سازندگان طرفداران بسیاری پیدا کرده گفت: مشکلی که در استفاده از این سیستم‌ها در آپارتمان‌ها دیده می‌شود استفاده از انواع نامناسب این سیستم‌ها در محیط‌‌های آپارتمانی است.
اصغر شیرازپور افزود: به طور کلی سه نوع سیستم پکیج با استانداردها و کاربردهای مختلف وجود دارد که متناسب با هر نوع متراژ ساختمان می‌توان از آنها استفاده کرد.
وی ادامه داد: نوع اول شامل سیستم‌هایی است که عمدتا مانند آبگرمکن‌های دیواری و... با استانداردهای معمولی و برای ساخت‌وسازهای بالای ۱۰۰ مترمربع مناسب هستند که این پکیج‌ها اکسیژن مورد نیاز برای احتراق را از هوای داخلی فضای آپارتمان می‌گیرند و حتما باید گاز مونوکسید کربن آنها از طریق دودکش به بیرون منتقل شود.
شیرازپور خاطرنشان کرد: این پکیج‌ها که اغلب بیشترین استفاده را در ساخت‌وسازهای امروزی کشور دارند به هیچ وجه برای آپارتمان‌های با متراژ کوچک توصیه نمی‌شود.
وی تصریح کرد: نوع دوم پکیج‌هایی هستند که استاندارد بالاتری نسبت به نوع اول دارند و تنها تفاوت آنها با نوع اول در این است که دود ناشی از احتراق را به دلیل داشتن فن، با فشار بیشتری به دودکش و فضای خارجی آپارتمان منتقل می‌کنند.
عضو کمیته تخصصی مکانیک سازمان نظام مهندسی کشور افزود: در نوع سوم که متناسب با تکنولوژی روز دنیا طراحی شده، پکیج هوای مورد نیاز برای احتراق را از بیرون ساختمان می‌گیرد و دود ناشی از احتراق را هم به بیرون از فضای آپارتمان منتقل می‌کند.
وی تاکید کرد: با این وجود مشکلی که در ارتباط با نصب این پکیج‌ها وجود دارد این است که دودکش باید روی نمای ساختمان نصب شود که از نظر زیبایی نمای ساختمان را با مشکل مواجه می‌کند.
نسخه مهندسی برای ساختمان‌های بزرگ
شیرازپور با انتقاد از اینکه در برخی موارد پکیج‌هایی در ساختمان‌ها نصب می‌شوند که با متراژ تناسب ندارند، گفت: یکی از مهم‌ترین وظایف مهندسان ناظر این است که از نصب پکیج نامناسب در آپارتمان‌ها جلوگیری کنند.
وی با بیان اینکه بسیاری از سازندگان به خاطر حذف هزینه‌های ناشی از طراحی سیستم موتور خانه مرکزی به تعبیه مکانی برای پکیج در آپارتمان رو آورده‌اند، گفت: اغلب این سازندگان هم از نصب پکیج خودداری می‌کنند و اغلب ساخت‌وسازها تهیه و نصب این سیستم را به عهده خریدار می‌گذارند تا از این طریق متحمل هزینه‌های طراحی و اجرای سیستم موتورخانه مرکزی نشوند.
شیرازپور افزود: به سازندگان توصیه می‌شود که برای ساخت‌وسازهایی با بیش از ۱۰ واحد مسکونی حتما از سیستم موتورخانه مرکزی استفاده کنند.
یک توضیح فنی برای گرمایش ساختمان
از سوی دیگر، نایب‌رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور با انتقاد از برخی سازندگان مسکن در پایتخت که برای کاهش هزینه‌ها اقدام به حذف سیستم موتورخانه مرکزی می‌کنند گفت: برخی سازندگان با حذف سیستم موتورخانه مرکزی، از این فضا برای مقاصد دیگری استفاده می‌کنند و از این طریق سود حاصل از ساخت‌وساز خود را افزایش می‌دهند.
علی فرجزاده‌ها، نایب رییس سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور گفت: هرچند با استناد به مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان، استفاده از دو سیستم تهویه مطبوع از طریق موتورخانه مرکزی یا پکیج با رعایت الزامات مربوط به آن بلامانع است، اما در حال حاضر به دو دلیل عمده استفاده بی رویه از پکیج‌های ساختمانی در میان سازنده‌ها باب شده است.
وی ادامه داد: علاوه بر سودجویی برخی سازنده‌ها در استفاده از سیستم پکیج، نبود فرهنگ زندگی گروهی و اختلافاتی که در نتیجه اشتراک تمام واحدهای یک مجتمع مسکونی در هزینه‌ها و مسوولیت‌های سیستم موتورخانه مرکزی به وجود می‌آید باعث شده مالکان هم به استفاده از این سیستم‌ها روی بیاورند.
فرجزاده‌ها با تاکید براینکه به طور کلی، به لحاظ فنی استفاده از سیستم‌های موتورخانه‌ای مرکزی به طور قطع بهتر از سیستم‌های تهویه مطبوع تکی یا همان پکیج‌ها است، تصریح کرد: جابه جایی حرارتی در سیستم‌های موتورخانه‌ای مرکزی به لحاظ اینکه در پایین ترین قسمت قرار می‌گیرد و حرارت به صورت یکسان و یکنواخت توزیع می‌شود به مراتب بهتر از سیستم‌های تکی است.
وی ادامه داد: در صورتی که طراحی و محاسبات فنی سیستم‌های موتورخانه‌ای به خوبی انجام و اجرا شود از نظر کیفیت حرارتی، این سیستم‌ها به هیچ وجه قابل مقایسه با سیستم‌های حرارتی پکیج نیستند.
وی همچنین به آمار قابل توجهی در خصوص سهم سیستم‌های حرارتی تکی در مرگ خاموش اشاره کرد و گفت: چون در سیستم‌های تهویه مطبوع تکی تمام تجهیزات در داخل منزل نصب می‌شود خطرات ناشی از گازگرفتگی، درصد بالایی از مرگ خاموش را به این سیستم‌ها مربوط می‌کند. این در حالی است که در سیستم موتورخانه مرکزی به لحاظ آنکه تجهیزات در فضایی خارج از واحد مسکونی نصب می‌شوند چنین خطراتی وجود ندارد.
فرجزاده‌ها تاکید کرد: البته تمام این موارد بستگی به کاربرد اصولی و استاندارد سیستم‌های گرمایشی دارد و هر یک از این سیستم‌ها اگر در جای خود و به صورت مناسب و ایمن مورد استفاده قرار بگیرند اشکالی در کاربرد آنها ایجاد نمی‌شود.