درگفت و گو با رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران بررسی شد
عوامل بازدارنده توسعه فضاهای زیرسطحی
پارلمان ۱۵ نفره محلی پایتخت در جلسه چهل و دوم از سومین دوره حیات خود، طی مصوبه‌ای شهرداری تهران را مکلف به انجام مطالعات لازم جهت شناسایی راهکارهای استفاده از فضاهای زیرسطحی شهر در چارچوب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران کرد.
اعضای شورای شهر تهران هدف از تصویب این طرح را کاهش تراکم در محیط شهری، ایجاد فرصت‌هایی برای جبران کمبود فضا در سطح زمین، امکان افزایش الگوهای شهری مطلوب با فراهم آوردن فضاهای سبز و تفریحی در سطح، ایجاد ظرفیتی جدید برای توسعه حیات اجتماعی شهر یا ارتقای کیفیت زیباشناختی در فضاهای شهری عنوان کردند، اگرچه سقف زمانی تعیین شده برای انجام مطالعات این طرح حداکثر ۶ ماه تعیین شده بود، اما سپری شدن تمامی عمر شورای شهر سوم نیز نتوانست برای مشخص شدن نتایج این مطالعات کافی باشد.
اعضای شورای شهر تهران هدف از تصویب این طرح را کاهش تراکم در محیط شهری، ایجاد فرصت‌هایی برای جبران کمبود فضا در سطح زمین، امکان افزایش الگوهای شهری مطلوب با فراهم آوردن فضاهای سبز و تفریحی در سطح، ایجاد ظرفیتی جدید برای توسعه حیات اجتماعی شهر یا ارتقای کیفیت زیباشناختی در فضاهای شهری عنوان کردند، اگرچه سقف زمانی تعیین شده برای انجام مطالعات این طرح حداکثر ۶ ماه تعیین شده بود، اما سپری شدن تمامی عمر شورای شهر سوم نیز نتوانست برای مشخص شدن نتایج این مطالعات کافی باشد.
پارلمان 15 نفره محلی پایتخت در جلسه چهل و دوم از سومین دوره حیات خود، طی مصوبه‌ای شهرداری تهران را مکلف به انجام مطالعات لازم جهت شناسایی راهکارهای استفاده از فضاهای زیرسطحی شهر در چارچوب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران کرد.
اعضای شورای شهر تهران هدف از تصویب این طرح را کاهش تراکم در محیط شهری، ایجاد فرصت‌هایی برای جبران کمبود فضا در سطح زمین، امکان افزایش الگوهای شهری مطلوب با فراهم آوردن فضاهای سبز و تفریحی در سطح، ایجاد ظرفیتی جدید برای توسعه حیات اجتماعی شهر یا ارتقای کیفیت زیباشناختی در فضاهای شهری عنوان کردند، اگرچه سقف زمانی تعیین شده برای انجام مطالعات این طرح حداکثر ۶ ماه تعیین شده بود، اما سپری شدن تمامی عمر شورای شهر سوم نیز نتوانست برای مشخص شدن نتایج این مطالعات کافی باشد. حالا با گذشت دو سال از عمرچهارساله شورای ۳۱ نفره شهر تهران در دوره چهارم، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری دغدغه نبودن توسعه فضاهای زیرسطحی، غیرعملیاتی بودن مطالعات انجام شده و سلیقه‌ای اداره شدن پایتخت طی دوره‌های گذشته و از همه نبود چارچوب‌های حقوقی لازم برای استفاده از فضاهای زیرسطحی را چهار دلیل عمده تعلیق اجرای طرح توسعه فضاهای زیرسطحی شهر تهران عنوان می‌کند. محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهرتهران با اشاره به ارزش افزوده قابل توجه عرصه‌ها و اراضی شهر تهران به «دنیای اقتصاد» گفت:
از یکسو با توجه به ارزش افزوده قابل توجه عرصه‌های شهری و اراضی و املاک عملا امکان تملک و بهره‌برداری جهت سرانه‌های هفت گانه شهری که موجبات افزایش کیفیت زندگی را فراهم می‌کند وجود ندارد. از سوی دیگر گسترش افقی شهرها مشکلات قابل‌توجهی ازجمله شکل‌گیری سکونت‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی را به وجود آورده است که عملا فرصت ایجاد فضاهای تفرجگاهی در محدوده حریم شهر را از بین برده است ازاین رو یکی از راهبردها و رویکردهای اصولی شهرسازی برای توسعه فضاهای سبز و خدماتی به‌ویژه در کلانشهرها استفاده از فضاهای زیر سطحی است.او ادامه داد: به‌ویژه آنکه موقعیت جغرافیایی کشور ما فرصت مغتنمی را برای گسترش فضاهای زیرسطحی فراهم کرده است. متاسفانه یا خوشبختانه کشور ایران به علت اینکه در یک منطقه جغرافیایی خشک و نیمه خشک قرار دارد میزان بارندگی و سطح آب‌های زیرزمینی آن در مقایسه با بسیاری از کشورهای اروپایی بسیار پایین است که سبب می‌شود ایجاد فضاهای زیرزمینی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی همچون مترو با صرف هزینه‌های کمتر به راحتی امکان‌پذیر شود.
ضمن آنکه ایجاد فضاهای زیرسطحی با توجه به موقعیت جغرافیایی کلانشهر تهران در مقایسه با ایجاد راه‌های ارتباطی رو سطحی همچون اتوبان‌های دوطبقه هزینه پایین‌تری دارد. عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه در حال حاضر یکی از اصول شهرسازی دنیا غلبه پیاده‌راه محوری در عرصه‌ها و معابر روسطحی شهری است، اظهار کرد: این موضوع به این معنی است که در تمامی اصول شهرسازی دنیا انسان‌ها نسبت به سایر وسایلی که موجبات تردد انسان‌ها را فراهم می‌کنند ارجحیت دارند از این‌رو می‌توان با توسعه فضاهای زیرسطحی، پیاده‌راه محوری را بر وسایل نقلیه غالب کرد. به‌عنوان مثال تصور کنید اگر خطوط مترو در معابر روی زمین توسعه پیدا می‌کرد موجبات چه ناهنجاری‌های اجتماعی را در کلانشهرهای همچون تهران به وجود می‌آورد.به گفته وی با نگاهی به این موضوع هم‌اکنون یکی از رویکردهای پیش‌رو در برخی محلات شهرتهران همچون منطقه ۱۲ که دارای بناهای تاریخی است و امکان تخریب و نوسازی با تراکم‌های بالای ساختمانی برای حفظ حیات اجتماعی آن وجود ندارد، توسعه پیاده‌راه محوری است.
سالاری در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موانع اجرای مصوبه دوره گذشته شورا و توسعه فضاهای زیرسطحی اشاره کرد و افزود: یکی از اشکالات اساسی در استفاده از فضاهای زیرسطحی در حوزه‌های مختلف نبود چارچوب حقوقی مشخص در نحوه استفاده از فضاهای زیرسطحی است، چراکه در زمان تدوین قانون اساسی چالش‌های دوره کنونی شهرسازی وجود نداشت و اساسا توسعه فضاهای زیر به عنوان اولویت اصلی مطرح نبود، اما در زمان کنونی که بیش از ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می‌کنند به نظر می‌رسد لازم است در تدوین قوانین جدید به‌ویژه در قانون حکمروایی محلی که در حال حاضر در دولت به عنوان سند جامع قانون مدیریت شهری در حال تدوین است و در آستانه ارائه به هیات دولت برای تصویب و نهایتا مجلس شورای اسلامی است، به این موضوع توجه ویژه شود تا مباحث حقوقی استفاده از فضاهای زیرسطحی حل شود و مدیریت شهری برای مداخله در فضاهای زیرسطحی مورد انتقاد نهادها وسازمان‌های حقیقی و حقوقی قرار نگیرد.او با اشاره به دلیل دوم پیگیری نشدن مصوبه شورا در الزام شهرداری به انجام مطالعات طرح استفاده از فضاهای زیرسطحی تصریح کرد: با آنکه در طرح جامع و تفصیلی شهر تهران نیز دیدگاه استفاده از فضاهای زیرسطحی وجود داشته، اما واقعیت آن است که با وجود گذشت چندین سال از اجرای این دو طرح هنوز بسیاری از طرح‌های موضعی و موضوعی شهری اجرایی نشده است.
یکی از دلایلی اجرایی نشدن این طرح نیز در اولویت کاری قرارنداشتن این موضوع برای مدیران دوره گذشته شهرداری تهران بوده است، چراکه آنها با مشکلات عصر حاضر ناشی از تراکم زیاد ساختمان‌ها و کمبود فضاهای سبز و نهایتا آلودگی هوا مواجه نبودند. به تعبیر دیگر در دوره‌های پیشین دیدگاه غالب در حوزه مدیریت شهری توجه به مسائل سخت‌افزاری بود و به‌عنوان مثال شهردار شایسته فردی بود که پروژه‌های عمرانی بیشتری را کلنگ زنی می‌کرد! اما این موضوع که پروژه‌های افتتاح شده دارای مطالعات امکان سنجی هستند یا خیر بررسی نمی‌شد.رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورا اضافه کرد: تا سال‌های ۸۶ و ۹۱ که به ترتیب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به عنوان دو سند فرادست شهری به تصویب نرسیده بودند عملا شهر مبتنی بر سلیقه شخصی شهردار تهران و شهرداران مناطق اداره می‌شد، چراکه پیش از تصویب این اسناد، طرح جامع ملاک عمل شهرداری به جز یکسری قوانین کلی، به صورت دقیق و روشن به موضوعات نپرداخته بود.او خلأ وجود زمینه کارشناسی و مطالعاتی لازم در مجموعه مدیریت شهری را نیز علت دیگر تعلیق این طرح دانست و گفت:
در حال حاضر به نظر می‌رسد زمینه کارشناسی و مطالعاتی کامل برای ارائه پیوست‌های مطالعاتی لازم در طرح‌های موضعی و موضوعی وجود ندارد تا بتوان مطالعات انجام شده را به یک سند عملیاتی تبدیل کرد. در بسیاری از موارد مشاهده شده است که مطالعات انجام شده توسط شرکت‌های مهندسان مشاور صرفا مطالعات کتابخانه‌ای است که از برآیند آنها نمی‌توان برنامه عملیاتی تحقق پذیر به دست آورد.این عضو شورا با تاکید بر اینکه هم‌اکنون در دوره گذار به سر می‌بریم، عنوان کرد: هم‌اکنون شهرداری تهران مکلف شده است که به صورت پایلوت برخی میادین مشخص شهر از جمله میدان ونک، صادقیه، ولی عصر و هفت تیر را در قالب توسعه همزمان فضاهای زیرسطحی و روسطحی ساماندهی کند. به عنوان مثال اخیرا در جلسه کمیسیون ماده پنج تصویب شد تا در میدان ونک فضاهای زیرسطحی و روسطحی همچون جداره‌های دور میدان با در نظرگرفتن بارگذاری مشخص مورد ساماندهی قرار بگیرد. همچنین در جلسه چند روز پیش نیز این موضوع در مورد میدان شیخ بهایی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.او به برنامه عملیاتی دیگری در حوزه توسعه فضاهای زیرسطحی اشاره و اظهار کرد:
سال گذشته نیز در کمیسیون ماده پنج مصوبه‌ای در خصوص ایجاد و توسعه مجتمع‌های ایستگاه‌های مترو تهران در زیرزمین شهر به تصویب رسید. با توجه به اینکه معمولا ایستگاه‌های مترو در معابر اصلی و مهم شهر قرارگرفته‌اند، شهرداری تهران براساس اهمیت و تعداد مسافرهایی از طریق هر ایستگاه مترو جابه جا شوند، مطالعه‌ای را انجام داد تا بتواند با توسعه مجتمع‌های ایستگاهی در زیرزمین بخش قابل‌توجهی درآمد پایدار شهری را از طریق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جذب کند.
اعضای شورای شهر تهران هدف از تصویب این طرح را کاهش تراکم در محیط شهری، ایجاد فرصت‌هایی برای جبران کمبود فضا در سطح زمین، امکان افزایش الگوهای شهری مطلوب با فراهم آوردن فضاهای سبز و تفریحی در سطح، ایجاد ظرفیتی جدید برای توسعه حیات اجتماعی شهر یا ارتقای کیفیت زیباشناختی در فضاهای شهری عنوان کردند، اگرچه سقف زمانی تعیین شده برای انجام مطالعات این طرح حداکثر ۶ ماه تعیین شده بود، اما سپری شدن تمامی عمر شورای شهر سوم نیز نتوانست برای مشخص شدن نتایج این مطالعات کافی باشد. حالا با گذشت دو سال از عمرچهارساله شورای ۳۱ نفره شهر تهران در دوره چهارم، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری دغدغه نبودن توسعه فضاهای زیرسطحی، غیرعملیاتی بودن مطالعات انجام شده و سلیقه‌ای اداره شدن پایتخت طی دوره‌های گذشته و از همه نبود چارچوب‌های حقوقی لازم برای استفاده از فضاهای زیرسطحی را چهار دلیل عمده تعلیق اجرای طرح توسعه فضاهای زیرسطحی شهر تهران عنوان می‌کند. محمدسالاری رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهرتهران با اشاره به ارزش افزوده قابل توجه عرصه‌ها و اراضی شهر تهران به «دنیای اقتصاد» گفت:
از یکسو با توجه به ارزش افزوده قابل توجه عرصه‌های شهری و اراضی و املاک عملا امکان تملک و بهره‌برداری جهت سرانه‌های هفت گانه شهری که موجبات افزایش کیفیت زندگی را فراهم می‌کند وجود ندارد. از سوی دیگر گسترش افقی شهرها مشکلات قابل‌توجهی ازجمله شکل‌گیری سکونت‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی را به وجود آورده است که عملا فرصت ایجاد فضاهای تفرجگاهی در محدوده حریم شهر را از بین برده است ازاین رو یکی از راهبردها و رویکردهای اصولی شهرسازی برای توسعه فضاهای سبز و خدماتی به‌ویژه در کلانشهرها استفاده از فضاهای زیر سطحی است.او ادامه داد: به‌ویژه آنکه موقعیت جغرافیایی کشور ما فرصت مغتنمی را برای گسترش فضاهای زیرسطحی فراهم کرده است. متاسفانه یا خوشبختانه کشور ایران به علت اینکه در یک منطقه جغرافیایی خشک و نیمه خشک قرار دارد میزان بارندگی و سطح آب‌های زیرزمینی آن در مقایسه با بسیاری از کشورهای اروپایی بسیار پایین است که سبب می‌شود ایجاد فضاهای زیرزمینی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی همچون مترو با صرف هزینه‌های کمتر به راحتی امکان‌پذیر شود.
ضمن آنکه ایجاد فضاهای زیرسطحی با توجه به موقعیت جغرافیایی کلانشهر تهران در مقایسه با ایجاد راه‌های ارتباطی رو سطحی همچون اتوبان‌های دوطبقه هزینه پایین‌تری دارد. عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه در حال حاضر یکی از اصول شهرسازی دنیا غلبه پیاده‌راه محوری در عرصه‌ها و معابر روسطحی شهری است، اظهار کرد: این موضوع به این معنی است که در تمامی اصول شهرسازی دنیا انسان‌ها نسبت به سایر وسایلی که موجبات تردد انسان‌ها را فراهم می‌کنند ارجحیت دارند از این‌رو می‌توان با توسعه فضاهای زیرسطحی، پیاده‌راه محوری را بر وسایل نقلیه غالب کرد. به‌عنوان مثال تصور کنید اگر خطوط مترو در معابر روی زمین توسعه پیدا می‌کرد موجبات چه ناهنجاری‌های اجتماعی را در کلانشهرهای همچون تهران به وجود می‌آورد.به گفته وی با نگاهی به این موضوع هم‌اکنون یکی از رویکردهای پیش‌رو در برخی محلات شهرتهران همچون منطقه ۱۲ که دارای بناهای تاریخی است و امکان تخریب و نوسازی با تراکم‌های بالای ساختمانی برای حفظ حیات اجتماعی آن وجود ندارد، توسعه پیاده‌راه محوری است.
سالاری در بخش دیگری از صحبت‌های خود به موانع اجرای مصوبه دوره گذشته شورا و توسعه فضاهای زیرسطحی اشاره کرد و افزود: یکی از اشکالات اساسی در استفاده از فضاهای زیرسطحی در حوزه‌های مختلف نبود چارچوب حقوقی مشخص در نحوه استفاده از فضاهای زیرسطحی است، چراکه در زمان تدوین قانون اساسی چالش‌های دوره کنونی شهرسازی وجود نداشت و اساسا توسعه فضاهای زیر به عنوان اولویت اصلی مطرح نبود، اما در زمان کنونی که بیش از ۷۰ درصد جمعیت کشور در شهرها زندگی می‌کنند به نظر می‌رسد لازم است در تدوین قوانین جدید به‌ویژه در قانون حکمروایی محلی که در حال حاضر در دولت به عنوان سند جامع قانون مدیریت شهری در حال تدوین است و در آستانه ارائه به هیات دولت برای تصویب و نهایتا مجلس شورای اسلامی است، به این موضوع توجه ویژه شود تا مباحث حقوقی استفاده از فضاهای زیرسطحی حل شود و مدیریت شهری برای مداخله در فضاهای زیرسطحی مورد انتقاد نهادها وسازمان‌های حقیقی و حقوقی قرار نگیرد.او با اشاره به دلیل دوم پیگیری نشدن مصوبه شورا در الزام شهرداری به انجام مطالعات طرح استفاده از فضاهای زیرسطحی تصریح کرد: با آنکه در طرح جامع و تفصیلی شهر تهران نیز دیدگاه استفاده از فضاهای زیرسطحی وجود داشته، اما واقعیت آن است که با وجود گذشت چندین سال از اجرای این دو طرح هنوز بسیاری از طرح‌های موضعی و موضوعی شهری اجرایی نشده است.
یکی از دلایلی اجرایی نشدن این طرح نیز در اولویت کاری قرارنداشتن این موضوع برای مدیران دوره گذشته شهرداری تهران بوده است، چراکه آنها با مشکلات عصر حاضر ناشی از تراکم زیاد ساختمان‌ها و کمبود فضاهای سبز و نهایتا آلودگی هوا مواجه نبودند. به تعبیر دیگر در دوره‌های پیشین دیدگاه غالب در حوزه مدیریت شهری توجه به مسائل سخت‌افزاری بود و به‌عنوان مثال شهردار شایسته فردی بود که پروژه‌های عمرانی بیشتری را کلنگ زنی می‌کرد! اما این موضوع که پروژه‌های افتتاح شده دارای مطالعات امکان سنجی هستند یا خیر بررسی نمی‌شد.رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورا اضافه کرد: تا سال‌های ۸۶ و ۹۱ که به ترتیب طرح جامع و تفصیلی شهر تهران به عنوان دو سند فرادست شهری به تصویب نرسیده بودند عملا شهر مبتنی بر سلیقه شخصی شهردار تهران و شهرداران مناطق اداره می‌شد، چراکه پیش از تصویب این اسناد، طرح جامع ملاک عمل شهرداری به جز یکسری قوانین کلی، به صورت دقیق و روشن به موضوعات نپرداخته بود.او خلأ وجود زمینه کارشناسی و مطالعاتی لازم در مجموعه مدیریت شهری را نیز علت دیگر تعلیق این طرح دانست و گفت:
در حال حاضر به نظر می‌رسد زمینه کارشناسی و مطالعاتی کامل برای ارائه پیوست‌های مطالعاتی لازم در طرح‌های موضعی و موضوعی وجود ندارد تا بتوان مطالعات انجام شده را به یک سند عملیاتی تبدیل کرد. در بسیاری از موارد مشاهده شده است که مطالعات انجام شده توسط شرکت‌های مهندسان مشاور صرفا مطالعات کتابخانه‌ای است که از برآیند آنها نمی‌توان برنامه عملیاتی تحقق پذیر به دست آورد.این عضو شورا با تاکید بر اینکه هم‌اکنون در دوره گذار به سر می‌بریم، عنوان کرد: هم‌اکنون شهرداری تهران مکلف شده است که به صورت پایلوت برخی میادین مشخص شهر از جمله میدان ونک، صادقیه، ولی عصر و هفت تیر را در قالب توسعه همزمان فضاهای زیرسطحی و روسطحی ساماندهی کند. به عنوان مثال اخیرا در جلسه کمیسیون ماده پنج تصویب شد تا در میدان ونک فضاهای زیرسطحی و روسطحی همچون جداره‌های دور میدان با در نظرگرفتن بارگذاری مشخص مورد ساماندهی قرار بگیرد. همچنین در جلسه چند روز پیش نیز این موضوع در مورد میدان شیخ بهایی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.او به برنامه عملیاتی دیگری در حوزه توسعه فضاهای زیرسطحی اشاره و اظهار کرد:
سال گذشته نیز در کمیسیون ماده پنج مصوبه‌ای در خصوص ایجاد و توسعه مجتمع‌های ایستگاه‌های مترو تهران در زیرزمین شهر به تصویب رسید. با توجه به اینکه معمولا ایستگاه‌های مترو در معابر اصلی و مهم شهر قرارگرفته‌اند، شهرداری تهران براساس اهمیت و تعداد مسافرهایی از طریق هر ایستگاه مترو جابه جا شوند، مطالعه‌ای را انجام داد تا بتواند با توسعه مجتمع‌های ایستگاهی در زیرزمین بخش قابل‌توجهی درآمد پایدار شهری را از طریق سرمایه‌گذاری بخش خصوصی جذب کند.
ارسال نظر