فرصتی برای تامل بر ویژگی‌‌های انسان‌

بهنام ناصح

آنها که با مطالعه مانوس‌ترند شناخت بهتری از همنوعان خود می‌یابند؛ این شناخت می‌تواند به‌دلیل خواندن ادبیات و همذات‌پنداری با شخصیت‌های داستان‌ها صورت ‌گیرد یا به واسطه آشنایی مستقیم بر خصوصیات رفتاری آدم‌‌ها، با خواندن آثار علوم انسانی به‌ویژه تاریخ، جامعه‌شناسی و روانشناسی. از میان آثاری که به‌ تازگی به قفسه کتابفروشی‌ها راه یافته است سه اثر برگزیده‌ایم که هر کدام علاوه‌بر اینکه به نحوی مرتبط با مقوله انسان، سیاست و اجتماع هستند به لحاظ جذابیت و شکل روایت و ساختار خواننده را تا انتها همراه خود می‌کشانند.

نظم جهانی از نگاه سیاستمدار کهنه‌کار

نام هنری کیسینجر به‌عنوانی یکی از استراتژیست‌های ارشد ایالات‌متحده آمریکا در ذهن اغلب ما جای گرفته است؛ کسی که در دوره ریچارد نیکسون در سمت وزیر امور خارجه آمریکا و در دولت بعد با همان سمت همراه رئیس‌جمهوری جدید مشغول به‌کار شد. او در سال ۱۹۷۳ به‌دلیل تلاش‌هایش برای پایان بخشیدن به جنگ ویتنام جایزه صلح نوبل گرفت. تسلط کیسینجر به سیاست بیش از هر چیز به شناخت وی از بافت فرهنگی و اجتماعی جوامعی بازمی‌گردد که درباره آنها نظر می‌داد. همان‌طور که در کتابی که اخیراً با نام «نظم جهانی» از وی به فارسی ترجمه شده است، عنوان فرعی «تاملی بر ویژگی ملت‌ها و جریان تاریخ» بر این موضوع تاکید دارد. این کتاب دربرگیرنده مجموعه نظریات کیسینجر درباره موضوع نظم نوین بین‌الملل در جامعه جهانی است و در آن، این موضوع در ارتباط با بخش‌های مختلف دنیا به صورت مستقل مورد بررسی قرار گرفته است.

کیسینجر این اثر را در ۱۰ فصل تنطیم کرده که دو فصل نخست آن به موضوع اروپا و نقش آن در نظم تکثرگرای جهانی اختصاص دارد و طی آن از پایان موازنه قدرت اروپایی سخن به میان آورده است. کتاب در فصل سوم به موضوع اسلام‌گرایی و خاورمیانه وارد شده و موضوعاتی مانند اسلام‌گرایی و بهار عربی، سوریه، فلسطین، عربستان و... در آن بحث شده است. چهارمین فصل کتاب به موضوع رویکرد ایران و آمریکا در مقابل هم توجه نشان داده است. کیسینجر در این کتاب نخست مساله سنت حکومت‌داری ایرانی و پس از آن انقلاب اسلامی و توسعه هسته‌ای ایران را مورد توجه قرار داده است. ویژگی‌های چند‌بعدی آسیا و نقش ایالات‌متحده در ایجاد نظم جهانی عنوان دو فصل بعدی این کتاب است؛ اما نویسنده در هشتمین فصل از کتابش از کشور خود با عنوان «ابرقدرت مردد» یاد کرده و مصداق‌هایی را برای این مهم در واکاوی نقش حضور آمریکا در جنگ‌های کره، ویتنام، افغانستان، عراق و دوران جنگ سرد مورد بررسی قرار می‌دهد.

مساله فناوری‌های نوین اعم از فناوری انرژی اتمی و سایبری و مساله تکامل نظم بین‌المللی نیز مهم‌ترین موضوع فصول پایانی این کتاب به‌شمار می‌رود. کیسینجر در این کتاب تلاش کرده تا نشان دهد آنچه امروزه به‌عنوان مفهوم نظم شناخته می‌شود حدود چهار قرن پیش در اروپای غربی‌ زاده شده است و چنددستگی ناخواسته و تصادفی در تاریخ اروپا تبدیل به الگویی از یک نظم جدید بین‌المللی شد که چشم‌انداز فلسفی کاملا منحصر‌به‌فردی داشت. «نظم جهانی» با ترجمه محمدتقی حسینی را انتشارات علمی و فرهنگی در ۴۵۷ صفحه و به قیمت ۲۵ هزار تومان منتشر کرده است.

روایتی از خشونت یک حکومت تمامیت‌خواه

پول پوت در سال ۱۹۷۵ با کودتایی علیه سینگهام پادشاه کامبوج قدرت را به دست گرفت و در مدت چهار سال، حکومت خمرهای سرخ دو میلیون نفر از جمعیت هشت میلیون نفری کامبوج را در کشتزارهای مرگ در گودال‌هایی که در زمین حفر کرده بودند، به رگبار بست و سپس همان‌جا به خاک می‌سپرد. این فجیع‌ترین قتل‌عامی است که تاکنون کشوری در مورد مردم سرزمین خودش انجام داده است. پاتریشیا مک کورمیک، روزنامه‌نگار و نویسنده آمریکایی همین موضوع را سوژه رمان خود با نام «هرگز نیفت» کرد. این نویسنده تاکنون دو بار نامزد دریافت جایزه کتاب ملی آمریکا شده که یک‌بار آن برای همین اثر بوده است. در بخشی از این کتاب می‌خوانیم: «سه‌روز است که داریم راه می‌رویم، یک صف طولانی از بچه، همه سیاه‌پوش. یک مار سیاه با ۵۰۰ چشم. خسته، پاها مثل سنگ سنگین شده، توی سرم فقط به‌فکر قدم بعدی‌ام و بعد قدم بعدی فقط راه می‌روم، نه فکری، نه توجیهی، بعضی از بچه‌ها توی راه می‌میرند. در حال راه رفتن می‌میرند. بعضی از بچه‌ها برای والدین‌شان گریه می‌کنند و اینکه خسته‌اند، خسته‌اند. بهشون شلیک می‌شه و یا با سرنیزه طرف می‌شوند. حالا حتی دیگه نگاهم نمی‌کنیم فقط راه می‌ریم.» کتاب «هرگز نیفت» اثر پاتریشیا مک کورمیک با ترجمه رضا عابدین‌زاده در ۱۸۴ صفحه و به‌بهای ۱۵ هزار تومان منتشر شده است.

بخش سیاهی از تاریخ اروپا در یک رمان

«ستاره‌ها را بشمار» مانند دو کتاب قبل به نحوی با مقوله جنگ و سیاست گره خورده است؛ رمانی نوجوانانه به قلم لوئیس لوری که مصایب یهودیان دانمارک در زمان اشغال نازی‌ها و روایت زندگی پرهیجان «آنه‌مری» دختر نوجوان ساکن کپنهاگ و دوستش «اِلِن» را به تصویر می‌کشد. زندگی‌ای که زیر سایه‌ اشغال آلمان نازی و برخورد با یهودیان دانمارک، رنگ سیاهی و ترس به خود گرفته ‌است. در این رمان، آنه مری و دوست صمیمی‌اش الِن در زمان جنگ، تمام فکر و ذکرشان مدرسه، کمبود مواد غذایی و سربازان آلمان نازی است که آرامش شهر کوچک‌شان را بر هم زده‌اند. نازی‌ها دست‌بردار نیستند و یهودیان دانمارک ناچارند مخفیانه وطن‌شان را ترک کنند. در این میان آنه‌مری به مأموریتی خطرناک می‌رود تا دوستش را نجات دهد. در خلال این داستان، با بخشی از تاریخ اروپا و اشغال کشورهای اسکاندیناوی از سوی هیتلر و نیز زندگی یهودیان در این دوران آشنا می‌شویم؛ دورانی که بخشی از مقاومت مردمی، به‌طور مخفیانه، از دل همین خانواده‌ها شکل می‌گیرد و بارقه‌های امید را در دل مردم زنده نگه می‌دارند. «ستاره‌ها را بشمار» با ترجمه پروین علی‌پور از سوی نشر افق در ۱۴۴ صفحه و به قیمت ۷۵ هزار ریال منتشر شده است.