سبقت کشوری ساخت‌وساز از تهران
در سال گذشته، ساخت‌وسازهای مسکونی در کل کشور و شهر تهران، دو مسیر متفاوت از هم را طی کردند. در تهران، میزان عرضه جدید -واحدهایی که در سال92 برای آنها پروانه ساخت صادر شد- رقمی معادل 7/7 درصد کاهش پیدا کرد؛ اما در سایر شهرهای کشور، نرخ رشد ساخت‌وساز صعودی بود؛ طوری‌که حجم عرضه در کل کشور در سال92 با رشد 5/5درصدی روبه‌رو شد.
سرمایه‌گذاری در ساخت‌وسازهای مسکونی در تهران، سال گذشته پس از دو سال رونق و رشد دو رقمی، کاهش یافت؛ اما ازآنجا که تغییرات بازار مسکن تهران با تاخیر چندماهه به سایر شهرها سرایت می‌کند، اثر افت پارسال فعالیت‌های ساختمانی پایتخت هنوز به شکل کامل در شهرهای دیگر بروز نکرده است.گزارش تازه مرکز آمار ایران علاوه‌بر اینکه رکود ساختمانی در تهران به‌رغم رونق نسبی در سایر شهرها را نشان می‌دهد، یک نکته قابل‌تامل دیگر را نیز از ساخت‌وسازهای سال۹۲ حکایت می‌کند.سال گذشته، در کل کشور محل احداث ۷/۳ درصد پروانه‌های ساختمانی صادر شده، «باغات» بوده است.در سال۹۲ در شهرهای ایران، ۲۲۲ هزار و ۸۵۰ فقره پروانه‌ ساختمانی توسط شهرداری‌ها صادر شد که براساس آن، احداث ۸۰۹ هزار و ۸۴۳ واحدمسکونی جدید در نقاط شهری آغاز شده است.از این تعداد واحد مسکونی، حدود ۳۰ هزار آپارتمان روی زمین‌های باغی احداث شده است.
سهم زمین‌های بایر از کل زمین‌هایی که در سال گذشته زیر بار ساخت‌وساز رفته، معادل 2/81 درصد پروانه‌ها بوده است. با این حال، تفکیک زمین‌هایی که ساخت‌وسازهای سال92 روی آنها انجام شده است، در سه قالب «زمین بایر»، «باغ» و «زمین ساختمان‌های موجود» نشان می‌دهد: مکان 15درصد پروانه‌های ساختمانی جدید از طریق تخریب ساختمان‌های موجود به‌دست می‌آید.
به این ترتیب نرخ تخریب مسکن برای احداث ساختمان جدید در کل کشور معادل ۱۵درصد واحدهای جدید است. این در حالی است که نرخ تخریب در تهران حداقل برابر ۳۰درصد پروانه‌های صادره در هر سال است.
آنچه باعث شده درصد تخریب و نوسازی در شهر تهران دو برابر متوسط کشوری باشد به کمبود زمین آماده ساخت در پایتخت برمی‌گردد.در شهر تهران، زمین خام برای ساخت‌وساز به شدت کاهش پیدا کرده است و زمین‌های بزرگ عمدتا در مالکیت دولت، شهرداری و برخی نهادها قرار دارد. در سایر شهرها اما زمین به نسبت، و در حدی که پاسخگوی بسازوبفروش‌ها باشد، موجود است.
براساس گزارش مرکز آمار ایران، در سال۹۲ معادل ۷۵ میلیون و ۸۶۹ هزار مترمربع زمین، برای ساخت‌وسازهای مسکونی استفاده شد که به لحاظ مساحت ۱۰ درصد نسبت به سال۹۱ افزایش یافته است.اما در تهران، آمارهای ساخت‌وساز حاکی است: شهرداری‌های مناطق ۲۲گانه در سال۹۲، برای احداث ۱۷۷ هزار و ۶۸۰ واحد مسکونی، تعداد ۲۱ هزار و ۳۴۶ پروانه ساختمانی صادر کردند.این حجم ساخت مسکن در تهران به لحاظ تعداد پروانه‌ها ۶/۱۰ درصد و به لحاظ تعداد واحدها نیز ۷/۷ درصد کاهش از خود نشان می‌دهد.
البته پیش‌تر، آماری که به نقل از شهرداری تهران، از سوی دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه‌وشهرسازی منتشر شد، حجم ساخت‌وسازهای مسکونی شهر تهران در سال92 را معادل 239 هزار واحد مسکونی عنوان کرده بود. اما نرخ کاهشی ساخت‌وساز در آن گزارش نیز معادل 5درصد عنوان شده بود که با نرخ کاهشی در گزارش مرکز آمار تقریبا مشابه است.در سال گذشته، پروانه‌های ساختمانی صادر شده در تهران، سهم 6/10 درصدی از پروانه‌های صادر شده در کل کشور را به خود اختصاص داد که بیشترین سهم بوده است.
همچنین سهم شهر تهران از کل ساخت‌وسازهای مسکونی کشوری به لحاظ تعداد واحد نیز معادل ۲۳درصد است. در تهران به دلیل آنکه تعداد واحدهای مسکونی در هر پروانه، حداقل دو برابر نرخ کشوری است، در نتیجه سهم واحدهای در حال ساخت در تهران از کل کشور نیز بیشتر از سهم پروانه‌ها است.در کشور به ازای صدور هر فقره پروانه ساختمانی، ۶/۳ واحد مسکونی احداث می‌شود اما در تهران، هر پروانه شامل ۸ واحد مسکونی است.
مجموع زیربنای مسکونی اضافه شده به شهر تهران از محل ساخت‌وسازهای جدید در سال92 معادل 33 میلیون و 86 هزار مترمربع است که 4/3 درصد نسبت به سال91 افزایش پیدا کرده است.میانگین مساحت زمین‌هایی که در سال گذشته در تهران زیر بار ساخت‌وساز رفتند، معادل 395 متر مربع بود.در تهران طی سال گذشته، منطقه 5 رتبه اول بیشترین ساخت مسکن را به خود اختصاص داد و کمترین عرضه جدید نیز در منطقه13 انجام شد.
در شهر تهران، ۳/۰ درصد پروانه‌های ساختمانی در قالب ساختمان یک‌طبقه، ۴/۰ درصد در قالب ساختمان دوطبقه، ۶/۱ درصد در قالب سه‌طبقه، ۷/۴ درصد در قالب چهار طبقه و بالای ۹۲ درصد پروانه‌ها نیز در قالب ساختمان‌های پنج طبقه و بالاتر صادر شده است.
در کل کشور از 201504 پروانه ساختمانی صادره از سوی شهرداری‌های کشور (به جز شهر تهران)، تعداد 198691 پروانه (6/98 درصد) به تقاضای بخش خصوصی، 1219 پروانه (6/0 درصد) به تقاضای بخش تعاونی و 1594 پروانه (8/0 درصد) به تقاضای بخش دولتی صادر شده است.
براساس گزارش مرکز آمار، با مروری بر فراوانی نسبی پروانه‌های صادر شده برای احداث ساختمان در هر یک از استان‌های کشور مشاهده می‌شود که استان تهران با مقدار ۳۴۸۸۹ پروانه (۹/۱۶ درصد) بیشترین و استان ایلام با مقدار ۱۰۰۵ پروانه (۵/۰ درصد) کمترین میزان صدور را داشته‌اند.
این گزارش حاکی است: در پروانه‌های احداث ساختمان صادر شده از سوی شهرداری‌های مناطق 22گانه شهر تهران، بیشترین سهم مربوط به شهرداری منطقه 5 با 20935 واحد مسکونی (معادل 8/11 درصد) و کمترین سهم مربوط به شهرداری منطقه 13 با 3935 واحد مسکونی (معادل 2/2 درصد) بوده است. همچنین متوسط تعداد واحد‌های مسکونی جدید پیش‌بینی شده در پروانه‌های احداث ساختمان صادر شده حدود 8 واحد مسکونی محاسبه شده است.
در بحث پروانه‌های ساختمانی نیز بیشترین سهم از پروانه‌های صادر شده برای احداث ساختمان در شهر تهران، مربوط به شهرداری منطقه ۱۵ با صدور ۱۵۹۱ پروانه (معادل ۵/۷ درصد) و کمترین سهم مربوط به شهرداری منطقه ۲۲ با ۳۳۲ پروانه (معادل ۶/۱ درصد) بوده است.
با احتساب وضع موجود، کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند: رکود موجود در ساخت‌وسازهای شهر تهران، در ماه‌های پیش‌رو کاملا اثر خود را بر سایر شهرها می‌گذارد طوری‌که در گزارش بعدی مرکز آمار، نرخ رشد ساخت‌وسازهای کشوری نزولی خواهد بود.