گزارش «دنیای اقتصاد» از آثار لغو احتمالی تحریم‌ها بر یکی از مهم ترین بخش‌های اقتصادی؛
رونق دوباره کشاورزی؟
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- بخش کشاورزی از حوزه‌های بسیار حساسی است که به طور مستقیم با امنیت غذایی توده مردم سروکار دارد و اعمال تحریم‌های بین‌المللی همانطورکه بر بخش‌های مختلف اقتصاد ما تاثیراتی داشته در این حوزه نیز اثرگذار بوده است. تحریم در حوزه‌های واردات بذر، سم، کود، ماشین‌آلات کشاورزی و در نهایت صادرات محصولات به ویژه محصولات استراتژیک خراسان رضوی همچون زعفران و دیگر حوزه‌های این بخش اثرگذار بوده و موجب کاهش تولید و جلوگیری از رونق اقتصادی این بخش شده است. طبیعی است که با لغو تحریم‌ها وضعیت حال و آینده بخش کشاورزی نیز دگرگون می‌شود و در این میان نحوه استفاده از فرصت‌های پیش‌رو با برنامه‌ریزی و تغییر برخی از قوانین بسیار مهم و ضروری است.
دنیای اقتصاد، زهرا صفدری- بخش کشاورزی از حوزه‌های بسیار حساسی است که به طور مستقیم با امنیت غذایی توده مردم سروکار دارد و اعمال تحریم‌های بین‌المللی همانطورکه بر بخش‌های مختلف اقتصاد ما تاثیراتی داشته در این حوزه نیز اثرگذار بوده است. تحریم در حوزه‌های واردات بذر، سم، کود، ماشین‌آلات کشاورزی و در نهایت صادرات محصولات به ویژه محصولات استراتژیک خراسان رضوی همچون زعفران و دیگر حوزه‌های این بخش اثرگذار بوده و موجب کاهش تولید و جلوگیری از رونق اقتصادی این بخش شده است. طبیعی است که با لغو تحریم‌ها وضعیت حال و آینده بخش کشاورزی نیز دگرگون می‌شود و در این میان نحوه استفاده از فرصت‌های پیش‌رو با برنامه‌ریزی و تغییر برخی از قوانین بسیار مهم و ضروری است. برای بررسی آثار تحریم بر حوزه کشاورزی و آینده این بخش در صورت لغو تحریم‌ها نظرات مسئولان و کارشناسان امر را جویا شدیم: لزوم برنامه‌ریزی برای خوداتکایی در کشاورزی رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این‌باره به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: مهمترین اثرگذاری تحریم‌ها در بخش کشاورزی، در زمینه صادرات محصولات است. با توجه به اینکه انتقال پول حاصل از فروش محصولات صادراتی به
داخل کشور از طریق سیستم بانکی با مشکلاتی روبرو بوده، گرفتاری‌های زیادی را برای صادرکنندگان در این زمینه ایجاد کرده و به این ترتیب پرداختی تجار و بازرگانان به کشاورزان نیز با مشکل مواجه شده و این موضوع موجب کند شدن و ایجاد سختی در کار می‌شود. بنابراین تاثیر تحریم‌ها در بحث بازرگانی و انتقال وجوه، بر بازرگانی محصولات کشاورزی اثر قابل‌توجهی داشته است. مجتبی مزروعی می‌افزاید: برای رونق گرفتن صادرات بخش کشاورزی نیازمند ماشین‌آلاتی هستیم که در این زمینه دولت در سال گذشته دستور وارد کردن تراکتورهایی با سابقه عمر زیر پنج سال را داد، اما تاکنون چنین چیزی محقق نشده و مهمترین دلیل آن مشکل در انتقال وجوه بوده است. مزروعی با اشاره به مشکلات بخش کشاورزی در دوره تحریم‌ها در زمینه بذر اظهار می‌کند: با وجود این مشکلات، توانستیم نیاز خود را از طریق منابع و ذخایر داخلی تامین کنیم و به ویژه در محصولی مانند سیب‌زمینی که با مشکلاتی روبرو بودیم، با کشت بافت، ایجاد گلخانه و مزارع پرورش، سعی بر حل مشکلات داشته و تکثیر بذر را به داخل کشور سپردیم. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: در شرایط سخت تحریم مشکلاتی داشتیم اما
در برخی زمینه‌ها به خودکفایی رسیدیم. با این‌حال محدودیت در بازرگانی و تجارت منجر به افت اقتصادی و کاهش درآمد می‌شود و می‌توانیم با ارتباطات در جهت ارتقاء تولیدات و رشد اقتصادی کار کنیم زیرا امروز در برخی محصولات مانند برنج، شیر و تخم‌مرغ با افزایش تولید مواجه‌ایم و این مازاد تولید باید به دیگر کشورها صادر شود. مزروعی تاکید می‌کند: آنچه مسلم است تمام ابرقدرت‌ها و مخالفان و دشمنان درصدد اعمال فشار بر روی کشور ما بودند و ما نباید در برابر این فشارها شکننده باشیم و باید مقاومت خود را حفظ کنیم. رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به نیاز مبرم کشور به سرمایه‌گذاری خارجی در بحث صنایع بخش کشاورزی، تصریح می‌کند: سرمایه‌گذاری بر روی این صنایع، موجب افزایش بهره‌وری در آب می‌شود و نه تنها امنیت غذایی را برای جامعه فراهم می‌کند بلکه می‌توانیم تولیدات خود را به کشورهای همجوار و دیگر نقاط دنیا صادر کنیم. مزروعی اضافه می‌کند: در 30- 40 سال گذشته حرف از خودکفایی می‌زدیم و امروز آن را به خوداتکایی تبدیل کرده‌ایم و با ظرفیت‌های خوبی که در بخش کشاورزی کشور وجود دارد، در جهت خوداتکایی برنامه‌ریزی می‌کنیم و طبیعی است که با
برداشته شدن تحریم‌ها بسیاری از نیازهای ما به تکنولوژی روز دنیا نیز تامین می‌شود و بیش از گذشته می‌توان در راستای خوداتکایی گام برداشت. رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با اشاره به جایگاه مطلوب کشور در جهان در زمینه برخی از محصولات کشاورزی، می‌گوید: امروز زعفران ما در دنیا حرف اول را می‌زند، کشمش سبز ایران در جهان کم‌نظیر است ، خرمای تولیدی ایران، انار و گیاهان دارویی ما هم جایگاه خوبی در دنیا دارد بنابراین باید از داشته‌های خود به خوبی استفاده کنیم. مزروعی خاطرنشان می‌کند: باید ازمراتع موجود در کشور برای کشت گیاهان دارویی و محصولات باارزش استفاده کنیم و آنچه مسلم است در این بین سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند کمک شایانی در رسیدن ما به این اهداف باشد. ضرورت بازبینی قوانین رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی نیز به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: با آغاز تحریم‌های ظالمانه علیه ایران، در حوزه‌های مختلف بخش کشاورزی اعم از زراعت، باغبانی و طیور با مشکلاتی روبرو شدیم. محمد حاجیان شهری با اشاره به تاثیر تحریم‌ها در حوزه نهاده‌ها اظهار می‌کند: از جمله مواردی که در زمینه نهاده‌ها موجب افزایش تولید
می‌شود کودها، آفت‌کش‌ها و سموم دفع آفات گیاهی است که در گذشته علاوه بر استفاده از تولیدات داخلی در این زمینه، بخشی از تولیدات به ماده تکنیکالی که از خارج وارد می‌شد، وابسته بود و یا بخشی از سموم کیفی وارداتی توسط شرکت‌های بزرگ تولیدکننده کشور مورد مصرف کشاورزان قرار می‌گرفت. با اعمال تحریم‌ها و عدم ورود این نهاده‌ها، شاهد وارد شدن محصولاتی با کیفیت پایین‌تر از کشورهای دیگر بودیم و علاوه بر اینکه این نهاده‌ها کارایی لازم را نداشته و یا کارایی کمتری داشت، موارد زیست‌محیطی به‌خصوص در بخش سموم مانند باقی‌مانده سموم را هم برای کشورمان به دنبال داشت. رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی خراسان رضوی درباره مشکلات حوزه بذر، می‌گوید: در گذشته و پیش از تحریم‌ها برخی از بذور محصولاتی مانند کلزا، چغندر و ذرت علاوه بر اینکه در کشور تولید می‌شد، واردات آن از خارج هم صورت می‌گرفت و این امر مانع یکنواختی در بین ارقام تولیدی می‌شد. علاوه بر این برخی از این بذرها که در تولید کارایی خوبی داشتند در مصرف آب صرفه‌جویی کرده و در تامین امنیت غذایی نیز اثرگذار بودند، اما شرکت‌های خارجی تحت تاثیر تحریم‌ها از فروش این بذور به ما خودداری
کردند. به طور مثال در بحث کلزا چون کشور در زمینه تولید روغن وابستگی شدیدی به واردات دارد، می‌توانیم با استفاده از ارقام بذور کلزا، سقف تولید را بالا ببریم و از وابستگی به خارج در این زمینه کم کنیم که این موضوع تحت‌تاثیر تحریم‌ها یا کمتر شده و یا اتفاق نیفتاده است. حاجیان شهری با بیان اینکه یکی از معضلات کنونی در کشاورزی موضوع آب است، تصریح می‌کند: بسیاری از استان‌ها در این زمینه دچار مشکل هستند و در استان ما هم این موضوع کمی حادتر است. در این میان، سیستم‌های آبیاری جدید و تکنولوژی‌های جدید می‌تواند در کارایی مصرف آب، راندمان تولید و مدیریت بهتر منابع آبی اثرگذار باشد. در صورت وارد شدن این تکنولوژی‌ها می‌توانیم با مهندسی معکوس، ایده گرفتن و بومی‌سازی آن‌ها، در بخش صنعت هم ایده‌هایی را برای تولید این تکنولوژی‌ها داشته باشیم. رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی استان ادامه می‌دهد: اگر همه این اتفاقات رخ دهد و تولیدات مازاد داشته باشیم، می‌توانیم همچون گذشته به عنوان تولیدکننده محصولات کشاورزی در دنیا وارد شویم. یکی دیگر از مشکلات کنونی ما، عدم ورود سرمایه به بخش کشاورزی است که رونق تولید و افزایش محصولات می‌تواند
موجب جذب سرمایه‌گذاری به این بخش شود و علاوه بر این افزایش تولید کاهش قیمت‌ها را به دنبال خواهد داشت و این به نفع مردم است. حاجیان شهری با تاکید بر اهمیت صنایع جانبی کشاورزی، می‌گوید: در صورت مازاد تولید، با استفاده از صنایع جانبی و تکمیلی می‌توان اشتغال ایجاد کرده و بهره‌وری را افزایش داد و از فساد محصولات جلوگیری کرد. امروز ما در بخش ماشین‌آلات کشاورزی هم دچار مشکلاتی هستیم، بسیاری از ماشین‌های جدیدی که موجب افزایش سرعت کاشت و کاهش ضایعات می‌شود را نداشتیم و مجبوریم برخی از این تکنولوژی‌ها را از مسیرهای مختلف وارد کنیم و همین امر موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود. رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: حذف تحریم‌ها به تنهایی گشایش چندانی ایجاد نمی‌کند زیرا برای مقابله با تحریم‌ها در سال‌های اخیر قوانینی وضع شد که این قوانین هم باید مورد بازبینی قرار گیرد و قانون کارآمد و موثری برنامه‌ریزی شود که قالب این برنامه، برنامه ششم توسعه است تا طی آن، کشور از این بحران‌ها به راحتی عبور کند. حاجیان شهری درباره توان رقابت محصولات کشاورزی ایران در دنیا، می‌گوید: بسیاری از محصولات ما در دنیا حرف اول را
می‌زند، زعفران، مرکبات، سبزی و صیفی و یا تولیدات دامی از جمله این محصولات به شمار می‌رود. با برداشته شدن تحریم‌ها و با رعایت استانداردها توسط بهره‌برداران کشاورزی در این تولیدات، تولیدکنندگان در بحث صادرات حداقل در منطقه حرفی برای گفتن خواهند داشت. رئیس سازمان نظام مهندسی کشاورزی استان می‌افزاید: پس از رفع تحریم‌ها برای جلوگیری ازا فزایش واردات، لازم است درحمایت از تولید، نظارت لازم بر روی نظام تعرفه صورت گیرد و ضمن حمایت از مصرف‌کننده داخلی باید از تولیدکننده هم حمایت کرد. به طور مثال وقتی شکر به میزان کافی در کشور تولید می‌شود نیازی به واردات این محصول نیست. در واقع باید برنامه‌ریزی خوبی در کشور اتفاق بیفتد که هر دو سوی ماجرا به خوبی دیده شود. بازگشت زعفران به بازارهای بین‌المللی زعفران محصول استراتژیک خراسان رضوی و یکی از مهمترین محصولات کشاورزی در کشور است. مدیرعامل شرکت نوین زعفران درباره آثار تحریم بر این محصول به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: 96 درصد تولید جهانی زعفران در ایران انجام می‌شود و بخش خصوصی هم زیرساخت‌های خوبی در زمینه تولید، بسته‌بندی، بازاریابی و فراوری ایجاد کرده و قاعدتا به عنوان یک ظرفیت
بالقوه و مزیت نسبی در کشور است، به همین دلیل بسیاری از کشورهای در حال توسعه به سرمایه‌گذاری روی محصول زعفران که سازگار با مناطق کم‌آب‌تر بوده و بالاترین ارزش را در محصولات کشاورزی دارد، روی آورده‌اند. زعفران در سبد کالای صادراتی کشور ارزش بالایی دارد و جنبه صادراتی این محصول به دلیل ارزآوری، قوی‌تر از دیگر جنبه‌ها مانند میزان تولید و مصرف داخلی است. علی محمد شریعتی مقدم می‌افزاید: پیش از اعمال تحریم‌ها به عنوان بخش خصوصی فعالیت‌های خوبی در برخی بازارهای پیشرفته مثل ژاپن و دیگر بازارها انجام داده بودیم اما با تحریم‌ها متاسفانه این فعالیت‌ها متوقف شد و مجموعه‌ای از بازارهای پیشرفته را از دست دادیم. خریداران قبلی زعفران ما به استفاده از زعفران واسطه‌ای اسپانیا و امارات روی آورده‌اند درحالی‌که محصول ایرانی است اما بازاریابی از طریق کشورهای واسطه‌ای انجام شده و همین امر موجب کند شدن حرکت روبه‌رشد بخش خصوصی در این زمینه بود. شریعتی مقدم با اشاره به مشکلات ارزی به عنوان یکی دیگر از اثرگذاری‌های تحریم بر محصول زعفران، اظهار می‌کند: مشکلات ناشی از نقل و انتقال ارز به داخل کشور و تبدیل آن به ریال برای تامین مالی
بخش‌های تولیدی مشکلی بود که در دوره تحریم گریبانگیر صادرکنندگان شد زیرا این ارز علاوه بر کمک به بخش تولیدی، به گردش مالی برای خریدهای بعدی و تامین مالی صادرکننده کمک می‌کند. علاوه بر این ما در دوران تحریم بحث تبدیل ارزهای مختلف به یکدیگر و مصون ماندن از برخی از نوسانات ارزی ضرررسان به صادرکنندگان را از دست دادیم. این فعال بخش خصوصی ادامه می‌دهد: تحریم‌ها، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و فعالیت‌های توسعه‌ای که لازمه فعالیت و حیات هر صنعت به ویژه فعالیت در کشت زعفران است را محدود کرده و برداشته شدن تحریم‌ها به بازگشت ما به بازارهای پیشرفته گذشته مثل ژاپن کمک می‌کند و به دنبال آن تبادلات ارزی رونق می‌گیرد و در محدودیت‌های ارزی نیز دست مان بازتر می‌شود. شریعتی مقدم می‌گوید: در دوران تحریم در زمینه ماشین‌آلات صنعتی نیز از کشورهای پیشرفته پیچیدگی و محدودیت‌هایی اعمال شد بنابراین پس از رفع تحریم‌ها در درجه اول، باید به دنبال توسعه بازار صادراتی و سپس جذب سرمایه‌گذاری و ارتقاء تکنولوژی باشیم تا فعالیت‌های توسعه‌ای شکل بگیرد. این فعال اقتصادی اظهار می‌کند: وقتی فعالیت‌های صادرکنندگان با مشکل جدی مواجه می‌شود، بحث‌های
بسته‌بندی، تحقیقاتی و توسعه بازار هم با توقف روبرو می‌شود و امیدواریم با برداشته شدن تحریم‌ها در مدت زمان نزدیکی، برنامه‌ریزی هدفمند و مناسبی توسط بنگاه‌ها با کمک دولت داشته باشیم. مدیرعامل نوین زعفران یادآور می‌شود: یکی از نکات مهمی که باید به آن توجه داشت این است که در دوره تحریم، ما مشکلاتی هم از داخل کشور داشتیم به طور مثال در مقاطعی به ارز صادراتی مالیات تعلق می‌گرفت در صورتی که صادرکنندگان به دلیل تحریم مشکلاتی جدی داشتند و خوشبختانه وزیر اقتصاد این مالیات را لغو کرد. شریعتی مقدم ادامه می‌دهد: شوک‌های منفی ناشی از قوانین و مقررات داخلی مانند بحث‌های مالیاتی که در اواخر دولت قبلی مطرح بود و رفع شده یا در حال رفع شدن است، افزایش سود بانکی از 14 درصد به 22 تا 25 درصد و عدم کفایت سرمایه بانک توسعه صادرات بر بخش‌های صادراتی مثل سازمان توسعه تجارت ایران، که نتوانستند تعهدات خود را عملی کنند، از جمله تحریم‌های داخلی به شمار می‌رفت و با برداشته شدن تحریم‌های خارجی باید این مشکلات رفع و انگیزه دولت در بحث صاردات تبدیل به عمل شود. این فعال اقتصادی تصریح می‌کند: در دوره تحریم‌ها علاوه بر محدودیت‌های بین‌المللی که
برای صادرکنندگان وجود داشته، محدودیت‌های داخلی به ویژه افزایش نرخ سود بانکی در بحث صادرات، محدود کردن تسهیلات و قطع جوایز صادراتی موجب بی‌تفاوتی صادرکننده‌ها شده است. افزایش صادرات زعفران، پس از تحریم‌ها مسئول بخش زعفران سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: در دوران تحریم در زمینه صادرات محصول زعفران، مشکلات زیادی به ویژه در زمینه انتقال پول و ارز داشتیم که در صورت لغو تحریم‌ها، صادرات این محصول رونق زیادی می‌گیرد و صادرکنندگان می‌توانند با فراغ بال در کشورهای مختلف بازاریابی کرده، محصول خود را به فروش برسانند و پول حاصل از آن را منتقل کنند. رامین اسمی می‌افزاید: سرمایه‌گذاری زعفران سنگین است و به طور مرحله‌ای انجام می‌شود یعنی تولیدکنندگان و صادرکنندگان مقداری از این محصول را به فروش می‌رسانند و با پول حاصل از آن مابقی کار را انجام می‌دهند و با این روند اگر صادارت و مبادلات ارزی تسهیل شود، مشکلات صادرات زعفران هم کمتر می‌شود. اسمی خاطرنشان می‌کند: با مشکلات به وجود آمده در حوزه صادرات مستقیم زعفران در سال‌های اخیر، محصول ما به کشور امارات صادر و به نام زعفران امارات و
اسپانیا به کشورهای دیگر صادر شده است. مسئول بخش زعفران سازمان جهادکشاورزی استان میانگین صادرات سالانه زعفران استان را بین 200 تا 240 تن اعلام و اضافه می‌کند: صادرات این محصول در تمام طول سال انجام می‌شود و فقط در مدت برداشت محصول نیست و معمولا کشاورزان و صادرکنندگان به طور مدیریت شده خرید و سپس صادرات زعفران را انجام می‌دهند و طبیعتا با برداشته شدن موانع، یکی از مشکلات بزرگ از مقابل زعفران برداشته شده و میزان صادرات افزایش می‌یابد. اسمی یادآور می‌شود: ما در زمینه تولیدات زعفران مشکلی نداشتیم اما چون صادرات و بازاریابی، یکی از بخش‌های زنجیره زعفران است دچار مشکل بودیم و ممکن است برخی از صادرکنندگان هم در وارد کردن دستگاه‌های مربوط به فراوری و بسته‌بندی مشکلاتی داشته باشند.
ارسال نظر