«آلودگی هوا» در دو راهی اتوبوسرانی

۵۷ درصد از ناوگان اتوبوسرانی شهر تهران فرسوده است و بیش از هشت سال سن دارد. این در حالی است که منابع مالی شهرداری تهران برای جبران این فرسودگی کافی نیست و شهرداری میان دو راهی «نوسازی» و «مرمت و نصب فیلتر» روی اتوبوس‌های آلاینده، راه حل دوم را که هزینه کمتری دارد،‌ انتخاب کرده است.به گزارش «دنیای اقتصاد»، در حاضر سهم اتوبوسرانی از حمل و نقل همگانی شهر تهران ۲۰ درصد است و به این ترتیب هم اکنون روزانه ۵/ ۴ میلیون جا به جایی از طریق ناوگان اتوبوسرانی انجام می‌شود.با این حال اتوبوسرانی پایتخت با مشکلات جدی مواجه است و بیش از نیمی از اتوبوس‌های تهران دچار فرسودگی هستند. این فرسودگی یکی از عوامل مهم آلاینده هوای پایتخت به شمار می‌رود، به‌طوری که بر اساس نتایج پژوهش شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران، سهم ناوگان فرسوده اتوبوسرانی تهران از منابع تولیدکننده آلاینده‌های هوا، ۱۲ درصد است.البته برخی از کارشناسان اعتقاد دارند همه این آلایندگی مربوط به اتوبوس‌های شرکت واحد نیست و بخش عمده آن ناشی از تردد اتوبوس‌های آلاینده وابسته به دیگر نهادها و سازمان‌های دولتی است.

در حال حاضر شش هزار و ۲۸۹ دستگاه اتوبوس اعم از تک کابین و دو کابین در ناوگان تهران خدمت‌‌رسانی می‌کند. در این بین سه هزار و ۵۳۶ دستگاه اتوبوس از ناوگان کنونی دیزلی، دو هزار و ۶۹۰ دستگاه اتوبوس گازسوز و ۶۳ دستگاه اتوبوس برقی هستند که البته ناوگان برقی هنوز به‌طور کامل در سطح شهر به کار گرفته نشده است. همچنین سه هزار و ۶۰۴ دستگاه معادل ۵۷ درصد کل ناوگان تهران فرسوده است.به گزارش «دنیای اقتصاد»، همه اتوبوس‌های فرسوده تهران آلاینده نیستند. اتوبوس‌های گازسوز فاقد آلایندگی هستند و در بین اتوبوس‌های دیزلی نیز، مدل‌های قدیمی‌تر با استاندارد یورو ۲ بیش از همه دودزا هستند و ذرات آلاینده تولید می‌کنند. تعداد این اتوبوس‌ها در حال حاضر به یکهزار و ۸۰۰ دستگاه می‌رسد. از طرفی بودجه مدیریت شهری برای جایگزینی اتوبوس‌های فرسوده و آلاینده بسیار اندک است، به‌طوری که در سال جاری ردیف پیش بینی شده برای خرید اتوبوس ۵۰ میلیارد تومان است که صرفا برای خرید ۱۱۰ دستگاه اتوبوس تک کابین کفایت می‌کند. دولت هم که موظف است ۵/ ۸۲ درصد از قیمت تمام شده هر اتوبوس را بپردازد، به دلیل مشکلات مالی طی شش سال گذشته کمکی به تامین مالی این بخش نداشته است.

سرانجام مدیریت شهری به این جمع بندی رسیده که زمانی برای تعلل باقی نمانده و انتظار برای کمک دولتی یا امداد از جایی که گمان نمی‌رود،‌ بی فایده است. از این رو راهکار استفاده از ظرفیت بخش خصوصی را برای نوسازی ناوگان اتوبوسرانی اتخاذ کرده و حتی امسال قرارداد خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس را نیز با یک شرکت خصوصی منعقد کرده است. برنامه شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران خرید ۴۰۰ دستگاه اتوبوس جدید در سال جاری است که با توجه به محدودیت بودجه و در صورتی که دولت امسال هم به تامین مالی نوسازی ناوگان اتوبوسرانی در پایتخت کمک نکند، ۲۹۰ دستگاه باید توسط بخش خصوصی تامین شود. برای تحقق این امر باید شرکت‌های متعدد پا به میدان بگذارند و با شهرداری همکاری کنند. چراکه توان هر یک از شرکت‌های خصوصی به تنهایی محدود است؛ هم اینک یک شرکت خصوصی برای خرید ۵۰ دستگاه اتوبوس اعلام آمادگی کرده است.

فیلتر دوده، حریف موقت آلودگی هوا

با این همه به نظر می‌رسد امید بستن به فرآیند نوسازی ناوگان نا به جاست،‌ چراکه این روند حتی با مشارکت بخش‌ خصوصی نیز سال‌ها به طول می‌انجامد.در نهایت شهرداری تهران بر سر دو راهی نوسازی طی سال‌های طولانی و استفاده از فیلتر به منظور کاهش آلایندگی اتوبوس‌های دیزلی یورو ۲ با توجه به محدودیت مالی و همین طور زمان مورد نیاز کوتاه تر، راه دوم را انتخاب کرده است.بر این اساس نصب فیلتر جذب دوده (DPF) روی اتوبوس‌های یورو ۲ برای کنترل آلایندگی آنها در دستور کار شرکت واحد اتوبوسرانی قرار گرفت؛ فیلترهایی که به گفته مسوولان معاونت حمل و نقل و ترافیک، ۸۵ درصد دوده خروجی از اگزوز را جذب می‌کند.به گزارش «دنیای اقتصاد»، سال گذشته مناقصه برای خرید فیلتر‌های دوده برگزار شد و شرکت برنده کار خود را آغاز کرد. شرط لازم برای نصب این فیلترها، دیزلی بودن اتوبوس است اما علاوه بر آن پارامترهای مهم دیگری همچون میزان هماهنگی موتور با فیلترها، دمای گازهای خروجی و ‌ضریب انتشار آلودگی آنها موسوم به K - Value نیز تعیین‌کننده بوده و در امکان‌سنجی نصب فیلترها موفق خواهد بود.پیمان سنندجی، مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران درباره آخرین وضعیت نصب این فیلترها به «دنیای اقتصاد» گفت: نصب این فیلترها با همکاری شرکت کنترل کیفیت هوا به‌عنوان مشاور فنی و اجرایی در حال اجرا است و تاکنون در مرحله آزمایش‌ها و انتخاب فیلتر مناسب، ۹ فیلتر روی اتوبوس‌های منتخب ناوگان نصب شده است.

به گفته وی، در سال جاری تنها قرارداد نصب ۱۵۰ فیلتر دوده منعقد شده که در صورت تامین اعتبارات لازم، در کوتاهترین زمان ممکن نسبت به نصب اقدام خواهد شد.بر اساس آزمایش‌های صورت گرفته و اطلاعات ارائه شده از سوی شرکت کنترل کیفیت هوا، نصب فیلترها منجر به کاهش ذرات معلق (PM) تا حد یورو ۶ در اتوبوس می‌شود. هرچند به گفته مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی شهر تهران، این اندازه‌گیری‌ها باید جهت رصد و اطمینان از صحت کارکرد و راندمان فیلترها به‌صورت متناوب تکرار شود.به این ترتیب به نظر می‌رسد مدیریت شهری با گذشت حدود دو سال از تصویب نصب فیلترهای مذکور و پیش بینی ردیف بودجه برای آن، عزم جدی برای اجرایی کردن این طرح ندارد و این طرح از مرحله پایلوت فراتر نرفته است. هر چند با توجه به اینکه هزینه نصب فیلتر روی هر دستگاه اتوبوس ۴۰ میلیون تومان است و ماهانه یک میلیون تومان هزینه تعویض روغن را نیز تحمیل می‌کند، اصل موضوع صرفه اقتصادی این طرح زیر سوال است، اما از آنجا که شهرداری تهران در حال حاضر منابع مالی کافی برای خرید اتوبوس‌های نو ندارد و از حمایت دولت در این حوزه نیز محروم است، تنها راه حل قابل اجرا برای کاهش آلودگی ناشی از این ناوگان، استفاده از همین فیلترهاست.