«فراغت» به منزله «بطالت» نیست

شاید یکی از مهم‌ترین دلایل محافظه کاری دولت ها در قبال افزایش تعطیلات آخر هفته این است که ضرورت و لزوم فراغت برای شهروندان را به رسمیت نمی‌شناسد. این موضوع در کنار واهمه از کاهش بهره‌وری در صورت تعطیلات دو روزه هفتگی موجب شده که طی ده‌ها سال اخیر هیچ‌یک از نهادهای فرهنگی، دولتی و حاکمیتی لزوم افزایش تعطیلات مبتنی بر الگوی حاکم بر اغلب کشورهای دنیا را مورد مطالعه قرار ندهند. اما بسیاری از کارشناسان اقتصادی و مدیران شهری بر این عقیده هستند که فقدان اوقات فراغت کافی می‌تواند آثار سوء زیادی برای جامعه به دنبال داشته باشد که نه‌تنها در ساحت اقتصاد، بلکه در ساحت فرهنگی نیز خود را نشان می‌دهد.

رحمت‌الله حافظی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران از مدافعان ایده لزوم افزایش زمان فراغت شهروندان است. او در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، اوقات فراغت را بر خلاف تصور برخی از مدیران تصمیم ساز یک امر دم دستی و فاقد اولویت نمی‌داند و معتقد است افزایش تعطیلات به منزله ایجاد فضای بطالت نبوده و یکی از نیازهای ضروری جامعه کنونی است. حافظی با بیان به اینکه افزایش فراغت شهروندان به دنبال تحقق ایده تعطیلات دو روزه هفتگی، زمان مناسبی برای رسیدگی خانواده‌ها به امور خانوادگی، فرهنگی و تعاملات اجتماعی است که فی نفسه دارای اهمیت ویژه هستند، افزود: هر تصمیمی که پس از طی فرآیند کارشناسی به نفع این امور صورت گیرد با ارزش است و اولویت دارد.

او که در کارنامه خود سابقه مدیریت دولتی و به دست گرفتن سکان صندوق تامین اجتماعی را دارد، ارتباط میان افزایش بهره‌وری با افزایش تعطیلات و در نتیجه بازسازی روانی و جسمی شاغلان برای ورود به یک هفته تازه را رد نمی‌کند اما معتقد است بهره‌وری بیش از تعطیلات، به شیفت‌های کاری معمول نیروی کار ارتباط دارد. حافظی در این رابطه توضیح داد: بهره‌وری زمانی ارتقاء می‌یابد که حاکمیت و دولت شرایطی را فراهم کنند که شاغلان تنها یک شیفت کاری مشغول به‌کار باشند. در واقع زمانی شاهد افزایش بهره‌وری خواهیم بود که شهروندان ۸ صبح تا ۱۶ مشغول به‌کار باشند و پس از آن به تفریح، خانواده و امور شخصی خود بپردازند و در عین حال اطمینان داشته باشند که تحت این شرایط حقوق دریافتی آنها کفاف هزینه‌های زندگی و اسکان آنها را می‌دهد. آنها باید مطمئن باشند که در زمان بازنشستگی نیز حقوق آنها کفایت لازم را دارد و دغدغه‌ای برای تامین آینده نداشته باشند. تنها در این زمان است که با قطعیت می‌توان گفت بهره‌وری افزایش خواهد یافت.

حافظی با اشاره به اینکه در حال حاضر تقریبا تمام شاغلان کشور در دو شیفت کاری مشغول به‌کار هستند، گفت: در این بین عده‌ای هم ناچار هستند برای تامین هزینه‌های زندگی حتی سه شیفت کار کنند که طبعا در چنین فضایی نباید انتظار بهره‌وری داشته باشیم.

رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران در ادامه، ضمن احتمالی دانستن تاثیر افزایش تعطیلات بر کاهش آلودگی هوا، تاکید کرد: تیم‌های کارشناسی باید در این زمینه یک مطالعه علمی قابل دفاع انجام دهند و این تاثیر احتمالی را بررسی کنند. تا زمانی که این مطالعه صورت نگیرد، کسی نمی‌تواند به صراحت اعلام کند که تعطیلات دو روزه هفتگی موجب کاهش انتشار آلاینده‌ها در هوا خواهد شد چراکه این موضوع ابعاد مختلفی دارد و متغیرهای زیادی بر تاثیر نهایی افزایش تعطیلات روی کیفیت هوا موثر است.

وی با بیان اینکه اعلام تعطیلی در شرایط اضطرار آلودگی هوا عده‌ای را خانه نشین می‌کند و از این جهت موجب بهبود کیفیت هوا می‌شود، یادآور شد: مشخص نیست در صورتی که این تعطیلات به‌صورت مستمر و هفتگی رسمیت پیدا کند، الزاما به کاهش تردد خودروها منجر شود. در واقع این وجه از موضوع نیازمند مطالعه دقیق‌تر است.

فرهنگ سفر نیازمند اصلاح است

مرتضی طلایی، نایب‌رئیس شورای شهر تهران نیز با اذعان به اینکه در حال حاضر روزهای پنجشنبه در مدارس و بسیاری از ادارات به منزله یک روز «شبه تعطیل» بوده و نیروهای کار در حالت شیفت و تعطیل کاری به خدمت مشغول هستند، به «دنیای اقتصاد» گفت: به نظر می‌رسد صورت کنونی تعطیلات باید در کشور رسمی شود و به همه مشاغل تسری پیدا کند. او معتقد است نه تنها در تهران و کلانشهرهای دیگر، بلکه شهروندان سراسر کشور نیازمند زمان بیشتر برای رسیدگی به امور شخصی، تفریح و فراغت هستند.

طلایی با اشاره به ازدحام شهروندان در مراکز تفریحی و ترافیک سنگین جاده‌های منتهی به شهرهای شمالی در تعطیلات مناسبتی پیاپی، بر ضرورت اصلاح فرهنگ سفر در کشور تاکید کرد و گفت: اینکه استفاده از مراکز تفریحی و تفرجگاهی شهر تنها در ایام تعطیلات خاص مورد استقبال قرار می‌گیرد، موجب شده مردم نتوانند آن گونه که شایسته است طعم فراغت را بچشند. اگر حضور شهروندان در مراکز تفریحی و جاذبه‌های گردشگری درون شهری به نوعی میان کل هفته‌ها توزیع شود، قطعا شاهد ازدحام بیش از حد، ‏ کمبود امکانات زیرساختی نظیر پارکینگ و سرویس بهداشتی و مشکلاتی از این دست در تعطیلات مناسبتی دو روزه یا بیشتر نخواهیم بود.

وی افزود: خلاصه شدن برنامه سفر شهروندان به شمال کشور آن هم تنها در نیمه نخست سال نیز اشتباه رایجی است که باید مورد تجدید نظر قرار گیرد. در بسیاری از تعطیلات مناسبتی در شهرهای شمالی ارائه خدمات به مسافران بسیار بیشتر از ظرفیت صورت می‌گیرد و در نتیجه هم مردم و هم مسافران از این ازدحام دچار اذیت می‌شوند.اما با افزایش تعطیلات هفتگی این مساله حل شدنی است.

طلایی با تاکید بر اینکه تغییر این رویه نیازمند اصلاح است، گفت: ضعف در اطلاع‌رسانی و آموزش و نیز عدم معرفی مقاصد گردشگری متنوع کشور موجب بروز این وضعیت شده است. به‌عنوان مثال شهرهای غربی بهترین مقصد در فصل تابستان هستند اما متاسفانه به درستی معرفی نشده و ناشناخته اند.

نایب‌رئیس شورای شهر تهران معتقد است افزایش تعطیلات هفتگی به کاهش آلودگی هوا کمک می‌کند اما تنها راه‌حل مهار آلودگی نیست و باید اقدامات دیگری همراه با آن در دستور کار قرار گیرد. تغییر ساعات شروع و پایان کار بانک‌ها، ادارات دولتی و مدارس، افزایش کیفیت سوخت و خودرو به‌صورت توامان و از همه مهمتر اهتمام به توسعه حمل‌ونقل عمومی کارآمد به نحوی که انتخاب نخست شهروندان برای جابه‌جایی درون شهری باشد، از دیگر اقداماتی است که می‌تواند در کنار افزایش تعطیلات به بهبود کیفیت هوای شهر تهران و دیگر کلانشهرهای کشور کمک کند.