میزان صادرات به گرد پای واردات کشور نمی‌رسد

استان قم بستر تولید بسیاری از محصولات را دارد اما متأسفانه در بحث صادرات نتوانسته به موفقیت‌های بزرگی دست یابد. در این خصوص عضو هیئت‌مدیره صادرکنندگان استان قم معتقد است: در هر ساعت حدود ۲ میلیون و ۶۹۰ هزار دلار کالای قاچاق وارد کشور می‌شود، یعنی در سال ۲۵ میلیارد دلار و میزان صادرات ما به گردپای کالاهای وارداتی قانونی و غیرقانونی کشور هم نمی‌رسد. سازمان جهانی کار اعلام داشته که به‌ازای واردات هر یک میلیارد دلار کالا به کشور، چه قانونی و چه قاچاق، یکصد هزار نفر بیکار می‌شوند. مشروح گفت‌وگو با علی خاکی را می‌خوانید:

مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات فعالان صنعتی در بخش خصوصی استان قم چه مواردی است؟ سهم بخش خصوصی در اقتصاد و صنایع استان به چه میزان است؟

تمام مشکلاتی که ما با آن‌ها روبه‌رو هستیم مشکلات فرا استانی هستند و تنها استان قم را در برنمی‌گیرند زیرا در حال حاضر متأسفانه بخش تولید هم مظلوم واقع‌شده و هم ضعیف است. در همه کشورها این‌گونه مرسوم است که مالیات در آخرسر و یکجا، یک‌بار از مصرف‌کننده گرفته شود، اما متأسفانه در کشور ما رویه دیگری مرسوم است. مگر تولید تا چه میزان سوددهی دارد که تولیدکننده باید مالیات‌هایی را علاوه بر سرمایه‌گذاری‌های مختلف برای تولید در هر مرحله بپردازد، سرمایه‌گذاری در مواد اولیه، ماشین‌آلات، دانش فنی و سرمایه‌گذاری در بازار. استان قم ازلحاظ پرداخت مالیات و مشابه آن سهم صددرصدی پرداخت می‌کند ولی ازلحاظ مشارکت در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی تنها سهم ۵ الی ۱۰ درصدی دارد.

متأسفانه به هیچ‌یک از این موارد ترتیب اثر داده نشده است و دلیل آن‌هم حضور کمرنگ بخش خصوصی در تصمیم‌گیری‌های اصلی برای تولید در اقتصاد است. برای مثال سهم سرانه دریافت مالیات‌ها در خیلی از شهرهای کشور متغیر است. دریافت سرانه مالیاتی ایران بسیار بالا است یعنی مالیات‌ها بیش از آن میزانی که مصوب می‌شوند اخذ می‌شود. دیگر آنکه در بخش صادرات کشور که اغلب انتظار می‌رود شرکت‌ها در آن رو به رشد باشند، شرکت‌های ما رو به افول هستند. در سال جاری با توجه به وضعیت تورم که در پی آن رکود وارد تمام بازارها شده مشکلات ما دوچندان شده است و صادرات هم افت کرده که دلایلی از قبیل فقدان قدرت رقابت با کشورهای همسایه در این زمینه موثر است. قانون حکم می‌کند که در زمینه صادرات، مالیات ارزش‌افزوده ۹ درصدی باید ظرف ۱۵ روز، به خط تولید بازگردد ولی این مهم در کشور ما انجام نمی‌شود. درصورتی‌که در کشورهای همسایه نظیر ترکیه که در زمینه صادرات کشوری موفق است، در همان لحظه که جنس از کشور خارج می‌شود علاوه بر مالیاتی که به تولید برگشت می‌خورد، به صادرکننده تشویقی هم تعلق می‌گیرد.

درحالی‌که در کشور ما نه‌تنها تشویقی داده نمی‌شود بلکه مالیات ارزش‌افزوده‌ای که باید از صادرات حذف شود، بعد از گذشت دو سال با آمدورفت‌های بسیار یا به دست صادرکننده می‌رسد یا نمی‌رسد در نتیجه باید گفت: کالایی که قیمت تمام‌شده‌اش نسبتاً بالاست را نه می‌توان به داخل عرضه کرد نه می‌توان آن را صادر کرد. در هر ساعت حدود ۲ میلیون و ۶۹۰ هزار دلار کالای قاچاق وارد کشور می‌شود، یعنی در سال حدود ۲۵ میلیارد دلار. میزان صادرات ما به گردپای کالاهای وارداتی قانونی و غیرقانونی کشور نمی‌رسد. سازمان جهانی کار اعلام داشته که به‌ازای واردات هر یک میلیارد دلار کالا به کشور، چه قانونی و چه قاچاق، صد هزار نفر بیکار می‌شوند. آیا این درست است که با داشتن این آمار دقیق، هیچ اقدامی نکرد؟ و با این حساب بخش خصوصی با سهمیه کم و تصمیم‌گیری‌های کلان آیا می‌تواند اثرگذار واقع شود؟ اما با تعامل و همدلی بخش خصوصی و بخش دولتی تمام این مشکلات به‌راحتی حل خواهد شد.

آیا از تمام پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های صنعتی استان قم استفاده ‌شده است؟

خیر. توان صنعتی قم ازلحاظ موقعیت اقلیمی به علت دسترسی به همه عواملی که در مرکز هر کشوری وجود دارد بسیار کم‌هزینه است ولی از تمام پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های صنعتی استان به دلیل رکود شدید در بازار استفاده نمی‌شود. حدود یک‌پنجم از ظرفیت‌های استان در حال حاضر مورداستفاده قرار می‌گیرد. ایران حدود یک درصد کل جمعیت جهان را دارد، اما ۱۰ درصد معادن زیرزمینی جهان را دارد که استفاده درست و بهینه از این معادن نمی‌شود. چطور می‌شود که یک کارخانه‌دار چینی به‌عنوان تاجر وارد ایران می‌شود و سنگ خام از ایران می‌خرد، با برق گران‌تر و کارگر گران‌تر از ما سنگ تولید می‌کند و سنگ را ارزان‌تر از سنگ تولید داخل به کشور وارد و عرضه می‌کند. دلیل این امر پرواضح است: قیمت تمام‌شده کالای داخلی به دلیل عدم‌حمایت بخش‌های دولتی بسیار بالا است. استان قم توانایی بسیار بالایی در ایجاد صنایع دارد؛ ازجمله صنایع بازیافت، ایزوگام و کف‌پوش و محصولات ساختمانی و صنعتی، انواع آجرهای صنعتی و غیر صنعتی، صنایع‌دستی، هنر صنعت فرش که همیشه یکی از بهترین‌ها در استان قم بوده و هست، همچنین بزرگ‌ترین صنف و اتحادیه استان قم را درودگرها تشکیل می‌دهند و غیره و غیره.

سهم صنایع پیشرو استان در میزان صادرات آن به چه میزان است؟

درمجموع در بالاترین میزان در حال حاضر حدود ۲۰۰ میلیون دلار که نسبت به حجم وتوان بالای صنعتی استان بسیار ناچیز است و نسبت به سال قبل افت چشم‌گیری داشته است. در ضمن آمار فوق شامل آن دسته از صادرکنندگان استان که کالای خود را از گمرکات دیگر استان‌ها صادر می‌کنند، نمی‌شود.

آیا استان قم توانسته از حضور صنایع به‌خصوص در بحث‌های نفت و پتروشیمی بهره‌گیری لازم را داشته باشد؟

بخش پتروشیمی استان قم ازلحاظ توان تولید تقریباً در رده‌های کلان‌شهرها است. انواع مشتقات شامل پلی استایرن پلی اتیلن تری فتالات، (pet) پی‌وی‌سی (pvc ) و تولیدات مشابه و همچنین انواع حلال‌های شیمیایی وپلی استرها و چسب و رزین و غیره که بیشترین مصرف را برای صنعت دارا هستند، در استان قم تولید می‌شوند و این استان به لحاظ موقعیتی برای این واحد شرایط مفیدی دارد. بخشی از پتروشیمی‌ها به‌خصوص انواع کفش و دمپایی به کشورهای عراق، افغانستان، آسیای میانه، قرقیزستان، تاجیکستان، گرجستان، آذربایجان، قزاقستان صادر می‌شود. در واقع استان قم در این زمینه تقریبا جزو استان‌های نادر کشور است که حدود ۷۰ درصد کفش و دمپایی کشور در این استان تولید می‌شود.

آیا از ظرفیت‌های صنایع پلاستیک برای حضور در عرصه بین‌المللی بهره‌گیری شده است؟

خیلی کم از این ظرفیت‌ها استفاده شده و حدود کمتر از ۵ درصد از حجم تولید استان در بعضی از شرکت‌ها صادرات صورت می‌گیرد که به دلایل فراوان بسیار ناچیز است. یکی از موانعی که وجود دارد مشکلات داخلی تولید ازلحاظ نحوه کار کردن است که رقابت را با کشورهایی مانند چین غیرممکن ساخته است. درگذشته کشورهای آسیای میانه و کشورهای عربی به‌خصوص عراق به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم از ما خرید می‌کردند اما در حال حاضر کیفیت کم‌تر و قیمت بالاتر کالاهای ما موجب شده رقبا بتوانند از ما پیشی بگیرند.

استان قم ظرفیت ایجاد چه صنایع جدیدی رادار است؟

در انواع صنایع‌دستی به خصوص فرش و هنرهای دستی، درودگری، چرم طبیعی برای انواع کیف و کفش صادراتی و انواع پتروشیمی‌های کوچک با ظرفیت‌های ۶۰۰ تن در روز به بالا جهت تغذیه واحدهای تولیدی هم‌جوار و صادرات به کشورهای هدف، استان قم ظرفیت‌های بسیاری دارد. صنعت هتلداری و گردشگری، ایجاد صنایع بازیافت مواد ضایعاتی موجود و پسمانده‌هایی که از زباله‌های شهری جدا می‌گردد و در صنایع ایزوگام انواع کف‌پوش‌ها و مصنوعات ساختمانی و صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد، پتانسیل‌های بسیار زیادی در استان قم فراهم است. ایجاد و تهیه تأسیسات مدرن روز که ازلحاظ هزینه‌ای بسیار مناسب بوده و ازلحاظ بازدهی وتوان تولید مانند تولید انواع نمک، فولاد، منیزیم، منگنز و غیره قابل صرفه و رقابتی هم برای مصارف داخل وهم صادرات است، از دیگر ظرفیت‌هایی است که می‌توان در استان قم به کار گرفت.