ترافیک شهری و جاده‌ای گریبانگیر اقتصاد

پرستو فخاریان
دبیر سرویس گردشگری

از ترافیک به‌عنوان یک معضل مهم در راه‌های شهری و برون‌شهری یاد می‌شود؛ معضلی که بخشی از زندگی مردم در کلان‌شهرها را تشکیل می‌دهد و حتی آنها را در جاده‌ها نیز تنها نمی‌گذارد. این مساله البته بیش از هر کجای دنیا، کشورهای درحال توسعه را درگیر خود کرده است، زیرا این کشورها در دهه‌های اخیر با رشد فزاینده در تعداد وسایل نقلیه خود مواجه شده‌اند ولی فرهنگ بهره‌گیری از وسایل نقلیه و راه‌ها، با کندی شکل گرفت. از سوی دیگر مساله تنها فقدان فرهنگ استفاده از وسایل نقلیه نیست که چالش‌ساز است بلکه سیاست‌گذاری‌های نامناسب یا عدم بهره‌گیری از تجارب کشورهای پیشرفته در این زمینه نیز بیش از هر چیز به این چالش دامن می‌زند.

ترافیک اکنون سالانه هزینه‌های گزاف اقتصادی، زیست‌محیطی و اجتماعی را متوجه کشور می‌کند که بعضا قابل جبران نیست؛ آلودگی شدید هوا در کلان‌شهرها و بعضا در جاده‌های بین‌شهری و وقوع تصادفات جاده‌ای و شهری که هزینه‌های فردی و اجتماعی بسیاری را به دنبال دارد، تنها بخشی از این هزینه‌هاست که باید برایش تدبیر شود. در این میان اما راهکارهای مختلفی برای کاهش بار ترافیکی از دوش خیابان‌ها و جاده‌ها پیشنهاد می‌شود؛ راهکارهایی که بخش عظیمی از آنها همچنان بلااستفاده باقی مانده است. توسعه شبکه حمل و نقل عمومی یکی از اصلی‌ترین راه‌هایی است که می‌تواند از بار ترافیک بکاهد؛ شبکه‌ای که البته کارآمد باشد. اکنون برخی از کلان‌شهرهای کشور به سیستم مترو مجهز هستند اما مترویی همچون متروی تهران، مسافرانش را به چالش‌های عمده‌ای فرامی‌خواند. در روزهای عادی و در ساعات اوج سفرهای درون‌شهری، متروی تهران گنجایش جمعیت بسیار زیاد تهرانی‌ها را ندارد. این مساله بسیاری را به استفاده از وسایل نقلیه شخصی تشویق می‌کند؛ حتی انها حاضرند ساعات متمادی در ترافیک شهر بمانند اما در انبوه جمعیتی که سوار مترو یا اتوبوس‌های شهری می‌شود، قرار نگیرند.

استفاده از دوچرخه نیز برای سفرهای درون شهری پیشنهاد می‌شود. در این خصوص اخیرا از سوی سازمان محیط زیست کمپینی با عنوان «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» شکل گرفت که مردم را به استفاده از دوچرخه و وسایل نقلیه عمومی به‌جای ‌خودروهای شخصی دعوت می‌کند. با این همه چالشی که متوجه این پیشنهاد است، فقدان زیرساخت‌های مناسب و مسیرهای مشخص شده برای دوچرخه‌‌سواران است. این در شرایطی رخ می‌دهد که بسیاری از کلان‌شهرهای جهان که مردم را به دوچرخه‌سواری تشویق می‌کنند، زیرساخت‌های این کار را نیز برای آنها فراهم می‌آورند. شهرداری تهران ایستگاه‌های دوچرخه‌سواری را در برخی نقاط شهر ایجاد کرده اما نه دوچرخه‌های استانداردی در اختیار شهروندان قرار می‌دهد و نه مسیری برای آنها درنظر گرفته است. در کنار راهکارهای کاستن از ترافیک‌های شهری، باید برای ترافیک‌های بین‌شهری نیز تدبیری کرد؛ ترافیک‌هایی که در نخستین تعطیلاتی که در تقویم پیدا می‌شود (نظیر تعطیلات هفته آینده) شاهراه‌های بین‌شهری را دربر‌می‌گیرد. نخستین پیشنهادی که برای اجتناب از این معضل مطرح می‌شود، ساماندهی تعطیلات است.

بر این اساس، وقتی در گام نخست تعطیلات آخرهفته از یک روز به دو روز افزایش یابد، مردم فرصت‌های بیشتری برای سفرهای بین‌شهری می‌یابند و با یافتن نخستین تعطیلی در تقویم، به دل جاده نمی‌زنند. از سوی دیگر، در گام بعدی می‌توان تعطیلات غیرضروری تقویم را یا حذف کرد یا به روزهای پایانی هفته انتقال داد تا به این ترتیب باز هم فرصت برای سفر بیشتر شود و تمام بار ترافیکی در سه، چهار تعطیلی طولانی‌مدت سال تمرکز نیابد. قیمت‌گذاری جاده‌ها نیز راهکار دیگری است که می‌تواند به کاهش بار ترافیکی راه‌ها بینجامد. این موضوع در کشورهای بسیاری آزموده شده و باعث می‌شود هزینه خدماتی که ارائه می‌شود، جبران شود.البته اینها همه راهکارهایی نیست که وجود دارد و پیشنهاد می‌شود اما به باور بسیاری از کارشناسان اگر دست‌کم برخی از این راهکارها مورد استفاده قرار گیرد و به‌طور اصولی اجرا شود، می‌توان امیدوار بود که بخشی از این معضل مرتفع شود.