عربستان طی سال گذشته تلاش کرد از نفت به‌عنوان اهرمی برای کنترل ایران استفاده کند
سال سیاسی طلای سیاه
سال ۹۴، سال پرافت‌و‌خیزی برای نفت بود اما ماحصل این نوسانات چیزی جز افت ۱۰ دلاری یعنی حدود ۲۰ درصدی قیمت نفت شاخص بازار لندن در این سال نبود. در بهترین روزها نفت به ۶۵ دلار معامله شد و در روزهای نامساعد به ۲۸ دلار؛ یعنی کمترین قیمت ظرف ۱۳ سال اخیر نیز رسید. افت قیمت نفت از تابستان ۹۳ آغاز شد که مهم‌ترین دلیل آن مازاد عرضه در بازارهای جهانی به‌دلیل افزایش تولید نفت شیل در ایالات‌متحده آمریکا بود، اما کارشناسان نفتی و بسیاری از موسسات معتبر بین‌المللی اعلام می‌کردند که افت قیمت نفت تا سه ماهه اول سال ادامه خواهد یافت و پس از آن شاهد رشد قیمت‌ها خواهیم بود، اما از همان ابتدای سال مشخص شد که نفت مسیری خلاف آنچه برایش پیش‌بینی شده طی خواهد کرد.
سال ۹۴، سال پرافت‌و‌خیزی برای نفت بود اما ماحصل این نوسانات چیزی جز افت ۱۰ دلاری یعنی حدود ۲۰ درصدی قیمت نفت شاخص بازار لندن در این سال نبود. در بهترین روزها نفت به ۶۵ دلار معامله شد و در روزهای نامساعد به ۲۸ دلار؛ یعنی کمترین قیمت ظرف ۱۳ سال اخیر نیز رسید. افت قیمت نفت از تابستان ۹۳ آغاز شد که مهم‌ترین دلیل آن مازاد عرضه در بازارهای جهانی به‌دلیل افزایش تولید نفت شیل در ایالات‌متحده آمریکا بود، اما کارشناسان نفتی و بسیاری از موسسات معتبر بین‌المللی اعلام می‌کردند که افت قیمت نفت تا سه ماهه اول سال ادامه خواهد یافت و پس از آن شاهد رشد قیمت‌ها خواهیم بود، اما از همان ابتدای سال مشخص شد که نفت مسیری خلاف آنچه برایش پیش‌بینی شده طی خواهد کرد. در واقع در ابتدای سال، بهای نفت افزایشی بود و از تیرماه نفت در مسیری کاهشی قرار گرفت.
به اذعان بسیاری از کارشناسان مسوول تداوم افت قیمت نفت در سال 94 عربستان و کشورهای اوپکی بودند که تولید خود را به شکل کم سابقه‌ای افزایش دادند و مانع از رفع مازاد عرضه از بازار نفت شدند. در پی افت بیشتر قیمت نفت و مخالفت جدی عربستان با کاهش تولید اوپک به‌منظور کمک به بازار نفت و افزایش قیمت‌ها شعله اختلافات بین کشورهای عضو این سازمان بر افروخته‌تر شد؛ به‌طوری‌که در آخرین نشست این سازمان کشورهای عضو اوپک نتوانستند به تصمیمی واحد در خصوص سقف تولید دست یابند و از همین رو برای اولین بار اوپک نشست خود را بدون تعیین سقف تولید به پایان رساند. با وجود اینکه اوپک پیش از این نشست نیز به سقف تولید پایبند نبود، اما خبر نبود سقف تولید اوپک برای فعالان بازار نفت بسیار با اهمیت بود؛ چراکه در واقع این پیام به بازار نفت مخابره شد که دیگر هیچ سازمان کنترل‌کننده‌‌ای در بازار نفت وجود ندارد. از همین رو بهای نفت با افت شدیدی مواجه شد و بعد از گذشت چند هفته از این نشست شاهد رسیدن بهای نفت به کف 13 ساله خود بودیم.
توافق ایران و غرب بر سر مساله هسته‌ای و بازگشت کشورمان به بازارهای نفت از دیگر وقایع مهم و تاثیرگذار بر بازار نفت طی یک سال اخیر بوده است. ایران تیرماه 94 با اعضای گروه 1+5 بر سر مساله هسته‌ای به توافق رسید و به فاصله شش ماه پس از آن تحریم‌ها شروع به لغو شدن کردند. پیش از این بیژن زنگنه، وزیر نفت کشورمان اعلام کرده بود که با لغو تحریم‌ها ظرف شش ماه میزان تولید و صادرات نفت ایران به سطح قبل از تحریم‌ها بازمی‌گردد. طبق آخرین اظهارات مقامات کشورمان میزان صادرات نفت خام ایران از متوسط یک میلیون بشکه در روز در دوران تحریم‌ها، با رشد 50 درصدی در بهمن امسال به 5/ 1 میلیون بشکه رسیده است.
علاوه‌بر دو عامل گفته شده، کاهش رشد اقتصادی در چین و دیگر اقتصادهای نوظهور و از سوی دیگر افزایش سطح موجودی نفت در انبارهای آمریکا از دلایل دیگری بودند که موجب فشار به بهای نفت و افت بیشتر قیمت‌ها شدند. از آنجایی که چین بعد از آمریکا دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان محسوب می‌شود، آمارهای اقتصادی این کشور همواره بر بازار نفت اثرگذار بوده است. سال 2015 نیز رشد اقتصادی چین به 9/ 6 درصد رسید که علاوه‌بر اینکه از نرخ 7 درصدی تعیین شده توسط دولت این کشور کمتر بود؛ بلکه کمترین میزان از سال 1990 محسوب می‌شد. کاهش رشد اقتصادی به معنای کاهش تقاضا بود و افت قیمت‌ها را به‌دنبال داشت. همچنین افزایش بی‌سابقه سطح ذخیره‌سازی نفت در کشورهای مصرف‌کننده به‌خصوص آمریکا از دلایل مهم افت قیمت نفت در سال 94 بود. براساس آمار منتشر شده در حال حاضر بیش از 80 درصد ظرفیت انبارهای نفتی آمریکا پر شده و سطح این ذخایر به بیشترین مقدار ظرف 85 سال اخیر رسیده است. افزایش سطح موجودی انبارها از دو جهت بر قیمت نفت فشار می‌آورد، اول اینکه با تکمیل شدن ظرفیت این ذخایر، نفت اضافی موجود در بازار نفت محلی برای جذب شدن ندارد. علاوه‌بر این ممکن است با افزایش هزینه نگهداری نفت در انبارها مثلا با افزایش ارزش دلار، بخشی از این نفت روانه بازار شود و به مازاد عرضه موجود دامنه بزند.
اهرم‌های کم‌رمق افزایشی
اما در این بین عواملی نیز وجود داشتند که از افت بیشتر قیمت‌ها جلوگیری کرده و در مقاطعی موجب رشد قیمت نفت شدند. تنش‌های ژئوپلتیک یکی از عوامل افزایش قیمت نفت به‌خصوص در سه ماهه اول سالند. در این مقطع حملات هوایی عربستان به یمن افزایش یافت و احتمال وقوع جنگ در خاورمیانه موجب افزایش بهای نفت شد. عامل دیگر آمار مثبت از بزرگ‌ترین اقتصاد جهان، آمریکا بود. با وجود اینکه وضعیت اقتصادی در بیشتر کشورهای جهان چندان مساعد نیست اما اغلب شاخص‌های اقتصادی آمریکا روند رو به رشدی را تجربه کرد به‌طوری‌که براساس آخرین آمار نرخ بیکاری در این کشور به ۹/ ۴ درصد جمعیت فعال این کشور رسیده که کمترین میزان ظرف ۸ سال اخیر است. از سوی دیگر به‌دلیل کاهش قیمت نفت عملیات حفاری در بسیاری از میادین نفتی شیل متوقف شد که کاهش بیش از ۷۰ درصدی تعداد دکل‌های فعال در میادین نفتی آمریکا را به دنبال داشت. علاوه‌بر این متوسط تولید سالانه نفت این کشور در سال ۲۰۱۵ برای اولین بار از سال ۲۰۰۹ کاهش یافت، با این وجود بر میزان مازاد عرضه اثرگذار نبود.
اما سومین عاملی که بهای نفت را در دو ماه آخر سال در مسیر افزایشی قرار داد، احتمال همکاری عربستان و روسیه، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت جهان برای کمک به بازار نفت و افزایش قیمت‌ها بود. اما نتیجه گمانه زنی این کشورها ارائه طرح فریز نفتی(نگه داشتن تولید نفت در سطح ژانویه ۲۰۱۶) بود که هرچند افزایش ۴۰ درصدی بهای نفت را در دو ماه اخیر به همراه داشته است، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان نمی‌تواند چندان بر عوامل بنیادی بازار نفت اثرگذار باشد؛ چراکه تولید نفت این دو کشور در ماه ژانویه در بالاترین سطح خود قرار داشته است. بنابراین سال جدید در حالی آغاز می‌شود که مازاد عرضه در بازار نفت همچنان در سطح بالایی قرار دارد. از همین رو به‌نظر نمی‌رسد امسال نیز بهای نفت چندان افزایش یابد و احتمال اینکه نفت در میانگین قیمتی زیر ۴۰ دلار معامله شود بسیار است.
ارسال نظر