یاری که مهربان نیست
میلاد مرتجی- سالهاست که به کتاب‌های درسی با کاغذهای سفیدرنگ آنها عادت کرده‌ایم، غافل از اینکه بدانیم این کاغذها استانداردهای لازم را ندارند و مضر هستند. چندی قبل حتی محمودرضا برازش، مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اذعان به غیراستاندارد بودن کاغذ کتب درسی کرد وگفت "مسئله تدوین استانداردهای مواد اولیه صنعت چاپ ارتباط زیادی با دفتر امور چاپ وزارت ارشاد ندارد و متولی تدوین استانداردها برای این محصولات که عمدتاً موارد بهداشتی را دربر می‌گیرد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است".
میلاد مرتجی- سالهاست که به کتاب‌های درسی با کاغذهای سفیدرنگ آنها عادت کرده‌ایم، غافل از اینکه بدانیم این کاغذها استانداردهای لازم را ندارند و مضر هستند. چندی قبل حتی محمودرضا برازش، مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اذعان به غیراستاندارد بودن کاغذ کتب درسی کرد وگفت "مسئله تدوین استانداردهای مواد اولیه صنعت چاپ ارتباط زیادی با دفتر امور چاپ وزارت ارشاد ندارد و متولی تدوین استانداردها برای این محصولات که عمدتاً موارد بهداشتی را دربر می‌گیرد، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است". نکته اینجاست که اغلب فکر می‌کنند هر چه کاغذ سفیدتر باشد بهتر است و اگر رنگ آن تغییرکند، یعنی کاغذ بی‌کیفیت دست آنها رسیده است، درحالی‌که این‌گونه نیست و رفلکس نور در کاغذهای سفید می‌تواند آسیب‌زا باشد. به گفته مدیرکل دفتر امور چاپ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی "بهترین نوع کاغذ برای کتاب‌های درسی، کاغذهای سبک کِرمی رنگ است که متأسفانه دوستان وزارت آموزش‌وپرورش چندان رغبتی به سفارش دادن این کاغذها برای چاپ کتاب‌های درسی به چاپخانه‌های مربوطه ندارند". علاوه بر این شاهد این هستیم که کتاب‌های کمک‌درسی نیز با این گروه کاغذها چاپ می‌شوند. با محمدعلی انصاری پور، رییس اتحادیه چاپخانه‌داران و لیتوگرافی‌های اصفهان در این باره به گفت و گو نشستیم تا بپرسیم چرا مسوولان چاپ کتب درسی و ناشرانی که به چاپ کتب غیردرسی می‌پردازند، علاقه‌ای به چاپ کتاب با کاغذهای دیگر ندارند. این مصاحبه را در ادامه می‌خوانید:
کاغذی که کتاب‌های درسی با آن چاپ می‌شوند، چه معایبی دارد؟
کاغذ سفیدی که برای کتاب‌های کمک‌درسی و درسی استفاده می‌شود، مناسب نیست، چون دارای رفلکس نوری است که برای دانش آموزان که مدام با کتاب کار می‌کنند، خوب نیست. کتاب‌هایی که ته رنگ زرد داشته باشند یا به قول خودمان کاهی باشد، مطالعه آنها ساده‌تر و استانداردش نیز بالاتر است. اما متأسفانه تنوع کاغذ را در بازار نداریم.
دلیل اینکه از کاغذهای سفید استفاده می‌شود به دلیل همین عدم تنوع است یا چاپخانه‌داران می‌توانند شرایطی را فراهم کنند که بتوان از کاغذهای دیگر برای کتاب‌های درسی و کمک‌درسی استفاده کرد؟
کتاب‌های درسی معمولاً توسط چاپخانه‌های بسیار گسترده و با امکانات و تجهیزاتی چاپ می‌شود که صرفاً برای بحث کتاب برنامه‌ریزی‌شده‌اند، زیرا کسی که بخواهد در خط تولید کتاب درسی قرار بگیرد، نیازمند تجهیزات و امکانات خاص متفاوت با چاپخانه‌هایی است که بخواهد کار متفرقه انجام دهد. به همین دلیل چاپ کتاب درسی معمولاً کاری نیست که بخواهد در چاپخانه‌های معمولی اتفاق بیفتد. به عنوان نمونه شرکت افست متعلق به بنیاد مستضعفان که سالهاست در بحث کتاب‌های درسی چه برای داخل یا کشورهای همجوار فعال است؛ چاپخانه‌هایی خاص با تمام تجهیزات دارند و می‌توانند برنامه‌ریزی کنند که کاغذ کتاب‌های درسی را بر اساس استاندارد موردنیاز تهیه کنند. اما اینکه موسسه‌ای بخواهد کتاب‌های کمک‌درسی چاپ کند و ۱۰ یا ۲۰ هزار جلد در سال توزیع کند، باید تابع شرایط بازار باشد و نمی‌تواند به دلیل چاپ ۲۰ هزار جلد کتاب، کاغذ وارد بازار کند. بلکه باید ببیند شرایط بازار چگونه است و بر اساس موجودی کالا استفاده کند. به همین دلیل باید تابع شرایط بازار و استفاده از کاغذ سفید باشد.
استفاده از کاغذهای دیگر برای چاپ کتاب، هزینه‌ها را افزایش می‌دهد که از آنها استفاده نمی‌شود یا وارد بازار نمی‌شوند؟
از بعد هزینه‌ای افزایش پیدا نمی‌کند، اما تهیه مواد اولیه آن زمانبر می‌شود. فرض کنید کاغذ ۷۰ گرمی اندونزی را خیلی راحت می‌توان از بازار تهیه کرد. اما اگر قرار شد که سفارش خاص یک نوع کاغذ باشد، باید در بازار بگردید تا آن را پیدا کنید. این کار باعث می‌شود که زمان از دست برود و چون کتاب‌های کمک‌درسی دارای فرجه زمانی کوتاه است و باید سریع تولید شود، مقرون‌به‌صرفه نیست یا توجیه اقتصادی ندارد که بخواهند روی آن زمان بگذارند تا کاغذهای دیگر را پیدا و استفاده کنند. به همین دلیل عموماً از کاغذی که در بازار موجود است، استفاده می‌کنند.
اما با یک برنامه‌ریزی بلندمدت می‌توان این مشکل را بدون هزینه رفع کرد؟
این سیاستی است که باید متولیان این امر درپیش بگیرند. باید برای آن برنامه‌ریزی شود و با تیم‌های کارشناسی صحبت و نوع کاغذ را مشخص کنند. کاغذ را نمی‌توان صرفاً از تولیدات داخلی تهیه کرد و باید با واردات کاغذ این مسئله را پیگیری کرد. باید آنچه صلاح مصرف‌کننده است، اقدام شود.
تا چه اندازه چاپ کتب درسی بر اقتصاد آموزش‌وپرورش تأثیرگذار است؟ آیا می‌توان با تغییراتی هزینه‌های آن را کاهش داد؟
قطعاً تأثیرگذار است. میزان هزینه هم به طور کلی نامشخص است باید دید هر کتاب چند صفحه می‌شود، تیراژ آن چه اندازه است و خدمات اولیه مثل فیلم و زینک را درنظر گرفت. ابعاد کتاب همچون وزیری یا رحلی و نوع کاغذ و چاپ چندرنگ بودن به عنوان پارامترهایی هستند که بر هزینه این کتاب‌ها تأثیرگذار است.
به نظر شما آیا می‌توان رقابت بین چاپخانه‌ها در چاپ کتب درسی ایجاد کرد؟
باید چاپخانه‌ها تجهیزات و برنامه‌ریزی از قبل داشته باشند تا وارد این موضوع بشوند. چاپخانه‌های ما اکنون حالت آچارفرانسه را دارند و همه جور سفارشی می‌گیرند. اما چاپ کتب درسی یک برنامه‌ریزی و کاری می‌طلبد که برای چاپخانه حداقل شش ماه زمان می‌برد و آن چاپخانه به هیچ کار دیگری هم نمی‌رسد. با اینکه شرکت افست یک چاپخانه عظیم است اما چند ماه کار بسیار روی این موضوع انجام می‌دهد. در بخش خصوصی می‌توان تیراژی از یک جلد کتاب را به یک استان داد. مثلاً در استان اصفهان دو پایه را می‌توانند توزیع و به چاپخانه‌ها واگذاری کنند. البته مدیریت کشوری این موضوع بسیار سخت است.
این توزیع می‌تواند روی کیفیت نیز تأثیرگذار باشد؟
به نظر بعید می‌رسد، چون الآن که یک جای خاص دارد این کار را می‌کند، چنین وضعی دارد. پس زمانی که پراکنده بشود مدیریتش برای داشتن کیفیت یکسان خیلی سخت می‌شود. بعضاً ممکن است کیفیت کار چاپخانه‌ای بالاتر باشد و جایی کمتر باشد.
چه اقدامات و سیاست‌هایی می‌توانند هزینه‌های چاپ کتب درسی را کاهش و کیفیت آن را بالا ببرد؟
برای کاهش هزینه که باید واردات مواد اولیه آن مدیریت شود. بخش عمده هزینه مربوط به کاغذ، زینک و مرکب می‌شود که اگر نظر کارشناسان در این زمینه اعمال شود، قطعاً ثمربخش خواهد بود. در ارتباط با بحث کیفی هم باید مدیریت کنترل کیفیت صورت بگیرد، قطعاً می‌تواند بر کار خروجی تأثیرگذار باشد.
پس یکی از ریشه‌ای‌ترین مباحث در کیفیت چاپ کتاب‌های درسی و کمک‌درسی واردات کاغذ است؟
دقیقه، باید واردات کاغذ را متنوع‌تر و تخصصی‌تر کنند، یعنی واردات توسط تیمی که اطلاعات در مورد کاغذ و نیازهای آن دارند انجام بگیرد و از دست تجار دولتی خارج شود. متأسفانه کاغذ مافیایی پیدا کرده و اگر دست اهل و متخصصش نباشد، این وضعیت پیش می‌آید. در گذشته وقتی به بازار رجوع می‌کردید انواع و اقسام کاغذ را پیدا می‌کردید اما الآن خیلی محدود شده به نیازی که در بازار است. حکم سکه را پیدا کرده که سریع پیدا می‌کنید اما طلایی که روی آن کار شده را به سختی پیدا می‌کنید و تازه باید ببینید که واقعاً ۲۴ عیار است یا نه. در مورد کاغذ هم باید ببینید که این کاغذ اندونزی میزان مصرف مرکب و هزینه‌اش چگونه است. اما اینکه بخواهیم از یک کاغذ استفاده کنیم باید تست کنیم که تست کردن هم زمانبر است، بنابراین وجود کارشناسان در بحث واردات کاغذ بسیار مهم است.
ارسال نظر