راه‌هایی برای مقابله با زخم معده

عاطفه چهره‌گشا

تا همین چند سال پیش، احتمالا بیشتر پزشکان نیز مانند سایر افراد، مبتلایان به زخم معده را تقریبا از خوردن هر غذایی منع می‌کردند و از بیماران می‌خواستند که تسلیم پرزهای چشایی زبان خود شوند و دیگر در بند طعم غذا نباشند.پیتزا، ساندویچ، ادویه و فلفل در شمار چیزهایی بودند که بیماران از خوردن آنها منع می‌شدند. در عوض خوردن نان سوخاری، بیسکوئیت و بقیه غذاهایی کم‌مزه و بی‌مزه به بیمار توصیه می‌شد. دکتر «استیو گولد اشمید» در این باره می‌گوید: «امروزه رژیم‌های خاص زخم معده، ازجمله رژیم‌های ملایم رایج نیز از رده خارج شده‌اند. هیچ گونه مدرکی دال بر درمان زخم معده در نتیجه تغییر در برنامه غذایی، وجود ندارد.»

آنچه پزشکان در حال حاضر به بیماران خود توصیه می‌کنند، ما را به یاد مکالمه قدیمی میان پزشک و بیمار می‌اندازد که امروزه به این صورت در آمده است: «دکتر وقتی بستنی با سس کیوی می‌خورم احساس می‌کنم که یک چراغ جوشکاری توی معده‌ام گذاشته‌اند.»دکتر هم در جواب به بیمار می‌گوید: «خب می‌توانی بستنی با سس کیوی نخوری»به عبارت دیگر باید به آنچه معده و زخم معده و همین‌طور عقل سلیم می‌گوید، چه زخم معده باشد و چه در اثنی عشر (یعنی نزدیکترین قسمت روده به معده) گوش دهید.پزشکان هنوز در بیان علت واقعی زخم معده تردید دارند، اما تصور می‌شود که اسید معده جزو نخستین عوامل ایجاد زخم باشد. باکتری‌ها و استرس نیز از دیگر عواملی هستند که گمان می‌رود در ایجاد زخم دخیل باشند. امروزه مشخص شده است که نوعی میکروب به نام «هلیکوباکترپیلوری» نقش اساسی در ایجاد بیماری زخم اثنی عشر بازی می‌کند.قطعا تعداد مبتلایان به زخم معده اندک نیست. در آمریکا در حدود ۵ میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. زخم معده متاسفانه بسیار مقاوم بوده و جزو بیماری‌های مزمن محسوب می‌شود. دکتر «گولد اشمید» می‌گوید: «زخم معده خوب می‌شود ولی مجددا عود می‌کند.» بنابراین در اینجا به ذکر نکاتی می‌پردازیم که شما را در بهبود هرچه سریعتر زخم یاری کنند.

　

پرهیز از غذاهای پر ادویه

از خوردن هر چیزی که موجب تجریک و سوزش معده شود، اعم از بستنی با مغز گردو یا پیتزای پپرونی بپرهیزید. غذاهایی که سبب ایجاد تحریک و ناراحتی در معده می‌شوند از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما آنچه مسلم است غذاهای پر ادویه موجب آزار برخی افراد می‌شوند.

پرهیز از خوردن شیر

شیر که زمانی تصور می‌شد برای تسکین درد ناشی از زخم معده بسیار موثر باشد، امروزه توصیه نمی‌شود، زیرا موجب تشدید درد و سوزش معده می‌شود، اگر چه با خوردن شیر، اسید معده برای مدت کوتاهی خنثی شده و به کاهش درد کمک می‌کند، اما شیر در حقیقت سبب تحریک معده و ترشح بیشتر اسید شده و درد و ناراحتی بیشتری را برای فرد ایجاد می‌کند.

مصرف آنتی اسید

آنتی اسیدهایی که بدون نسخه به فروش می‌رسند زخم معده را درمان نمی‌کنند، اما موجب کاهش و درمان علائم زخم معده می‌شوند. که در داروخانه‌ها به نام قرص یا شربت «آلومینیوم. ام.جی» در دسترس است.

عدم مصرف مسکن

هرچند آسپیرین بد نام‌تر از سایر مسکن‌ها است، اما باید گفت داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی -که مصرف آنها بسیار رایج شده است- (نظیر «ایبوپروفن»، «ایندومتاسین»، «دیکلوفناک» و...) نیز کمتر از آسپیرین روی جداره معده تاثیرگذار نیستند.

ترک سیگار

سیگار هم ازجمله عواملی است که به بروز زخم معده کمک می‌کند. اگرچه شواهدی دال بر ایجاد زخم معده در اثر کشیدن سیگار وجود ندارد، ولی کندی روند بهبود زخم در افراد سیگاری نسبت به سایر افراد بدیهی و مشهود است.

همه چیز را بیرون بریزید

دکتر «مایکل کیمی» معتقد است: «برپایه بعضی از شواهد موجود، افرادی که نمی‌توانند احساسشان را در خصوص شکست و نا امیدی به درستی بیان کنند، بیشتر در معرض ابتلا به زخم معده هستند.»

افزایش وعده‌های غذایی

اگر چه بسیاری از پزشکان خوردن روزی سه وعده غذا با حجم معمولی را مناسب می‌دانند، ولی برخی از افراد در صورت رساندن وعده‌های غذایی به ۶ وعده مختصر در روز، کمتر از درد معده شکایت می‌کنند. زیرا غذا موجب خنثی شدن اسید معده می‌شود.

تاثیر آهن بر زخم معده

آهن از جمله محرک‌های اسید معده است. افرادی که مبتلا به زخم معده هستند و از آهن به‌عنوان مکمل غذایی استفاده می‌کنند، ممکن است دچار درد و ناراحتی زیادی شوند.

اعتدال در خوردن شیرینی

مصرف بیش از حد یک نوع غذا یا یک نوع نوشابه و مشروبات الکلی ممکن است موجب وخامت زخم معده شود. مصرف غذا یا نوشیدنی‌ها در حد اعتدال احتمالا مانع گسترش زخم می‌شود.

هشدار پزشکی

بیشتر مواقع زخم معده تنها یک درد ساده در ناحیه شکم است. اما اگر زخم با خونریزی همراه شود می‌تواند جدی و حتی تهدیدکننده زندگی فرد باشد. خونریزی زخم موجب از دست رفتن مقداری از خون بدن و در نتیجه افت ناگهانی فشارخون و باز ماندن اعضای حیاتی و مهم بدن از فعالیت می‌شود.چنانچه زخم معده دارید و دچار حالت تهوع می‌شوید و به دنبال آن خون یا چیزی شبیه به کف قهوه مانده و کهنه استفراغ می‌کنید، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. از دیگر علائم زخم معده که باید جدی گرفته شود، می‌توان به مدفوع سیاه رنگ یا توام با خون روشن اشاره کرد. همچنین در صورت خونریزی از زخم، ممکن است فرد دچار سرگیجه شده و از هوش برود. (علاوه‌بر خونریزی، زخم‌های معده و به‌خصوص اثنی عشر مستعد دو عارضه خطرناک دیگر هستند: سوراخ شدن و انسداد. در صورتی که درد شدید همراه با حال عمومی بد، پاسخ به آنتی اسید یا استفراغ مکرر بود، سریعا به پزشک مراجعه کنید.)

روشی متفاوت

یک داروی خوب که در درمان زخم معده بسیار موثر است و ممکن است هم‌اکنون در قفسه داروهای شما موجود باشد «پپتو بیسمول» است. این مطلب را دکتر «بری مارشال» یکی از محققان استرالیایی که این دارو را بر روی بیش از صد بیمار مبتلا به زخم اثنی عشر آزموده، ادعا می‌کند. در این تحقیق آنچه در مورد همه بیماران یکسان بود، نوع باکتری عامل ایجاد زخم معده بود. آنچه دکتر «مارشال» به آن دست یافت این است که بروز زخم معده به احتمال زیاد به عوامل باکتریایی مربوط می‌شود، نه به اسید معده.هنگامی که دکتر «مارشال» بیماران خود را با «بیسموت» (یعنی ماده‌ای که در پپتو بیسمول وجود دارد و باعث کشته شدن باکتری‌ها می‌شود)، مداوا کرد، باکتری‌ها از بین رفتند و به دنبال آن زخم معده نیز ناپدید شد.البته هنوزهیچ‌کسی صراحتا از پپتو بیسمول به عنوان دارویی برای درمان زخم معده یاد نکرده است. گروهی از پزشکان مانند دکتر «مارشال» هم که چنین ادعایی کرده‌اند چندان مطمئن نیستند. دکتر «کیمی» تحقیق در مورد باکتری‌های عامل ایجاد زخم معده را جالب توصیف می‌کند. ولی اظهار می کند که هنوز کاملا مشخص نیست باکتری‌ها عامل ایجاد زخم معده باشند.به هر حال پپتو بیسمول ارزش امتحان کردن را دارد و در مواردی که بیماری عودکننده است و باکتری در معده وجود دارد استفاده از آن می‌تواند موثر باشد. اما قبل از مصرف حتما با پزشک خود درخصوص عوارض جانبی دارو، در صورت مصرف دراز مدت آن، مشورت کنید. زیرا این دارو هنوز به تایید سازمان غذا و دارو به‌عنوان داروی درمان کننده زخم معده نرسیده است.

رابطه اضطراب و فشار روحی با زخم معده

آیا اضطراب منجر به بروز زخم معده می‌شود؟ بسیاری از پزشکان در این مورد تردید دارند. دکتر «جان کوراتا» در این خصوص می‌گوید: «بیشتر ما بر این عقیده‌ایم که شواهد خوب و محکمی دال بر تاثیر اضطراب بر زخم معده وجود ندارد. اما چنانچه فرد به زخم معده مبتلا باشد، اضطراب و فشار روحی بیماری او را تشدید خواهد کرد.» همچنین ذکر نکته‌ای در مورد «ریچارد ماشال» یکی از منتقدان هنر و معماری در نشریه «شارلوت آبزرور» خالی از فایده نیست. او متوجه شد در مواقعی که فشار کاری او به حداکثر می‌رسید زخم معده‌اش عود می‌کرد. «ماشال» از نگاه کردن به چشم سرپرست خود خودداری می‌کرد. در حقیقت «ماشال» از او متنفر بود و همین امر موجب وارد آمدن فشار و ایجاد تنش - یعنی عامل تشدیدکننده زخم معده - می‌شد.

به چیزهای خوشایند فکر کنید و با خود صحبت کنید

در این زمان تنها کسی که می‌تواند به بیمار کمک کند خودش است. ایجاد شادمانی کردن و لذت بردن از زندگی و کنار آمدن با مشکلات می‌تواند از راه‌هایی باشد که فرد را وادار می‌کند تا از نظر روحی آرامتر زندگی کند و فشارهای اجتناب‌ناپذیر زندگی را کمتر کند.

آرام و عمیق نفس بکشید

در هر کجا و هر زمان انجام سه یا چهار تنفس عمیق به سرعت باعث احساس آرامش می‌شود.

ورزش

ورزش در حد مناسب مکانیسم بسیار خوبی برای غلبه بر اضطراب است.

به کارگیری روش‌های تمدد اعصاب

هنگامی که بدن آرام می‌شود فکر هم به آرامش می‌رسد و هنگامی که فکر در آرامش باشد جسم نیز آرام می‌گیرد. تمرکز، یوگا، تصویرسازی و گوش دادن به نوارهای مخصوص شل کردن عضلات، اگر به‌طور منظم انجام شوند، از جمله روش‌هایی هستند که می‌توان در تمدد اعصاب از آنها کمک گرفت.

راه‌هایی برای مقابله با زخم معده