نماد میدان انقلاب چه شد؟
شاپور افشار
سال‌ها است نماد میدان انقلاب بلاتکلیف است. از روزی که نماد استوانه‌ای گذشته برای ساخت ایستگاه مترو برداشته شد تا به امروز. هر چند در این میان‌مدت کوتاهی نمادی گنبدی شکل در میانه این میدان جا خوش کرد، اما به دلیل انتقاد برخی به طراحی آن تخریب و دوباره برای نماد میدان انقلاب فراخوان داده شد.

در هنگام تخریب دومین نماد میدان انقلاب، اعلام شد این طرح برای میدان انقلاب موقتی بوده و قرار است نمادی در شان این میدان طراحی شود. در همان زمان مجسمه‌ساز پیشین میدان انقلاب در گفت‌وگویی درباره این نماد تخریب شده گفته بود: سازه تخریب شده یک مدل اقتباسی از یک استادکار معروف معماری ایران بود که نشانه‌هایی از موقتی بودن نداشت؛ چراکه شهرداری ۳۰۰ میلیون تومان پول خرجش کرده بود.
سرانجام بعد از دو فراخوان برای طراحی این میدان، چند ماه پیش تصویری از نماد احتمالی میدان انقلاب منتشر شد. این تصویر موجی ازانتقادات را درپی داشت؛ از هیات انتخابی که داوری طرح‌های ارسال شده را برعهده داشتند تا اعضای شورای شهر تهران.
داوران معتقد بودند طرح ارسال شده به رسانه‌ها جزو آثار انتخابی آنها نیست و ترکیبی از طرح‌های برگزیده است.
سرانجام تصمیم بر آن شد که طرح نماد میدان انقلاب در کمیته‌ای مورد بررسی قرار گیرد، اما هنوز خبری از طرح نهایی نشده است. مدیران شهرداری بارها وعده داده‌اند تکلیف نماد این میدان تا پایان سال 94 روشن می‌شود.
سیدمجتبی موسوی که سال‌ها مدیریت اداره آثار حجمی سازمان زیباسازی شهر تهران را برعهده داشت و حالا به‌عنوان مشاور مدیرعامل سازمان زیباسازی در حال فعالیت است، درباره طرحی که به رسانه‌ها به‌عنوان نماد میدان انقلاب ارسال شد می‌گوید: من قصد دفاع ندارم اما رسانه‌ها در هنگام انعکاس خبر کمی پیازداغ قضیه را زیاد کردند، موضوع به آن شدتی که منعکس شد، نبود. هیات داوران ۵ طرح را انتخاب کرده بودند که مدیریت شهری آنها را ببیند و نظرش را بگوید تا دوباره طرح‌ها را بررسی کنند، تمام این موارد در صورت‌جلسات هم هست. نظر اعلام شده طرح نهایی نبود، اما ارسال این طرح که نهایی نشده به رسانه‌ها کار نادرستی بود.
براساس گفته‌های برخی از اعضای هیات داوران طرح ارسال شده هیچ‌کدام از طرح‌های انتخاب شده نبود و تلفیقی از دو طرح منتخب بود که موسوی درباره این موضوع هم توضیح می‌دهد: به دو هنرمند پیشنهاد شد حاضرید طرحتان را با همدیگر تلفیق کنید یا می‌خواهید که انفرادی کار کنید؟ آنها هم قبول کردند. شاید من اگر جای آن هنرمندان بودم این کار را نمی‌کردم و نمی‌پذیرفتم، ولی به هر حال دو نفر پذیرفتند و با همدیگر هم کار کردند و خیلی هم تلاش کردند که کارشان کیفیت خیلی بهتری پیدا کند و به‌‌زعم خودشان هم به آن کیفیت رسیدند که آخرین کار را ارائه کردند.
وی ادامه می‌دهد: در نهایت آن ۵ اثر و این طرح جدید موجود است و هیات داوران هم در حال بررسی هستند.
موسوی معتقد است: یک اشتباه تاریخی در مورد المان قبلی میدان انقلاب وجود دارد، همه می‌گویند طراح نماد میدان انقلاب، آقای ایرج اسکندری است. من می‌خواهم به‌رغم احترام فوق‌العاده‌ای که برای آقای اسکندری قائل هستم به‌عنوان یک هنرمند برجسته و متعهد و انقلابی، بگویم که طرح نماد میدان انقلاب (نماد سابق میدان انقلاب) طرح آقای اسکندری نیست. آقای اسکندری صرفا یک طرح کاغذی و مدادی برای نقاشی دیواری در اطراف میدان انقلاب دادند . اصلا هم پیشنهاد ندادند که این نماد حجمی بشود برای میدان انقلاب. طرح خطی ایشان در وزارت ارشاد آن زمان بوده، فرد دیگری که یا هنرمند بوده یا مدیر پیشنهاد داده است که ما بیاییم یک حجم استوانه‌ای شکل آنجا بسازیم و این تصویر را روی آن نقش برجسته کنیم. بعد یک چیزی ساخته شد و شد نماد میدان انقلاب که بسیار بد بود و به هیچ‌وجه حتی برای سال 64 نه در شان میدان انقلاب و نه موضوع انقلاب بود. آرزوی همه هنرمندان بود که این برداشته شود و یک کار بسیار بهتر ساخته بشود.
اما آرزوی هنرمندان برای بهتر شدن نماد میدان انقلاب برآورده نشده، موسوی می‌گوید: یک روز باید نمادی در شان این میدان ساخته شود. اگر این نسل نتوانست، نسل بعد.
او درباره اینکه چه هنرمندانی اجرای نماد قبلی میدان را برعهده داشتند می‌گوید: فریدون صدیقی و بهمن آذرفهیمی اجرای این کار را انجام دادند، اما اینکه چه کسی پیشنهاد کرده که این حجم استوانه‌ای ساخته بشود و این نقش روی آن بیاید، را نمی‌دانم اینکه مدیر ارشد آن زمان بوده یا خود این هنرمندان بودند، اطلاع دقیقی ندارم.
آن زمان نیازی بوده که باید سریع پاسخ داده می‌شد مثل همین حالا که می‌گویند مثلا دهه فجر نزدیک است و باید سریع‌تر طرح نهایی شود. آن نماد به‌دلیل محدودیت‌های زمانی، یک المانی ساخته شد آن هم با کیفیت پایین؛ چون کار ضربتی بوده است، ولی به هر حال جواب دوره خودش را داده است. متاسفانه ما در مملکتمان چون نمادهای خوب نداریم، سطح سلیقه و خواست مردم‌مان بسیار پایین آمده؛ بنابراین نماد بسیار ضعیف گذشته میدان انقلاب را به‌عنوان نماد خوب پذیرفته‌اند. داستان نماد قبلی میدان انقلاب همین روایتی است که گفتم. اما دلیل بر داشتن این نماد ساخت مترو بود و به دلیل بخش گنبدی که مترو در میانه میدان گذاشت دیگر این نماد به میدان برنگشت.
من همان موقع پیشنهاد دادم که میدان انقلاب امروز باید نماد به‌روزی داشته باشد با موضوع انقلاب، در شان امروز انقلاب و با هنرمعاصر ارتباط داشته باشد و طرحی در حد میدان آزادی شود، ولی به هر حال به ضرورت دیدید که همان کار بازسازی شد و آمد آن گوشه نصب شد.
البته پیشنهادمن این بود که این کار برود در یک محلی مانند موزه حفظ شود به‌عنوان یک اثر موزه‌ای. به هر حال بخشی از خاطرات جمعی ما است دیگر. یک زمانی من بتوانم مراجعه کنم و نمادی را که زمانی در میدان انقلاب بوده است ببینم.