توصیه‌های طب سنتی برای روزه داران
توجه داروهایی مانند زنجفیل، زیره، زنیان و امثال آنها تنها به عنوان بادشکن باید به کار برده شوند، در غیر این صورت برای مزاج‌های گرم و خشک خوب نیستند، چرا که خون را غلیظ کرده و عطش فراوان می‌آورند و کبد را خشک می‌کنند. ماه مبارک رمضان رسید؛ طب سنتی در ایران تمام وجوه زندگی اشخاص را در نظر دارد روزه داری ماه مبارک رمضان نیز جزئی جدانشدنی از زندگی ایرانیان است. اگر شما هم روزه دارید، در توصیه‌های طب سنتی را برای مزاج خود بخوانید. مزاج‌های گرم و خشک: صاحبان این مزاج اغلب لاغراندام و با استخوان‌بندی کشیده و محکم هستند. به مزاج‌های تند و عصبی مشهورند، بسیار عجول و شتابزده عمل می‌کنند. خوابشان اندک است و وزرنشان چندان افزایش پیدا نمی‌کند. نبضشان تند و گرمای بدنشان بالا و دارای پوست‌های خشک و رگ‌های برآمده هستند. به روزه دارانی که صاحب مزاج گرم و خشک هستند توصیه می‌شود: 1) از مصرف مواد خشک به افراط اجتناب ورزند: مواد غذایی خشک عبارتند از گردو، فندق، بادام، سنجد، ته‌دیگ، برنج، سرخ کردنی‌ها، فست فودها، چیپس، پفک، انواع بیسکویت‌ها و شکلات و شیرینی‌جات، کباب و امثال آنها. اگر در ماه مبارک رمضان از این مواد مصرف کردند، باید با مصرف مصلحات مناسب تا حد ممکن جلوی ضررهای آن را بگیرند. خوردن شیر غیرپاستوریزه یک مصلح مناسب برای رفع ضرر مواد خشک برای لاغر اندام‌های خشک مزاج است. پنیر خشکی گردو را کم می‌کند. مصرف میوه‌های مرطوب و آب‌دار توصیه می‌شود. مواد غذایی لعاب دار و ژله ای مانند شورباها و غذاهای حیوانی مانند پاچه گوسفند و پای مرغ و امثال آن باید مورد توجه قرار گیرند. 2) از مواد نفاخ نیز باید اجتناب کنند: از مصرف مواد نفاخ اجتناب کنند یا با مصلحات بادشکن نفخ آن را بشکنند. حبوبات را بپزند و آب آن را دور بریزند و هنگام مصرف با بادشکن‌های مناسب بادآوری آن را از بین ببرند، مثلا عدس را با پودر آویشن و باقلا را با گلپر و دیگر حبوبات را با جوشانده زیره یا عرق نعنا یا نبات یا زنجبیل به صورت جوشانده یا شربت یا پودر زنجبیل یا پودر دارچین مصرف کنند. باقلا و حبوبات عطش‌آورند و مصلحات ذکر شده جبرانی است برای عطش آنها. 3) میوه‌های مرطوب و آب دار بخورند و میوه‌های سرد و گرم را با هم میل کنند. میوه‌ها و سبزی‌ها آب را تا حدود زیادی در خود ذخیره می‌کنند و هنگامی که وارد بدن شوند، حتی پس از گذشتن از مراتب هضم، رطوبت را برای بافت‌های بدن روزه‌دار حفظ می‌کنند. اگر روزه دار در طول روزه با عطش مواجه می‌شود، باید هنگام سحر و افطار میوه‌های با طبیعت سرد و آبدار مصرف کند. این کار بهتر از نوشیدن فراوان آب است، چرا که آب به سرعت تشنگی را برطرف، و به سرعت هم دفع می‌شود و نمی‌تواند مانع عطش روزه‌دار در طول روز شود، اما میوه‌ها و سبزی‌ها با طبع خنک و آبدار رطوبت را در بدن حفظ می‌کنند و بهتر از مصرف آب مقرون به فایده است. با این تدبیر بهترین میوه‌هایی که برای مزاج‌های خشک در ماه رمضان پیشنهاد می‌شود عبارتند از: انواع آلوها، انگور، خربزه، هندوانه، گرمک، طالبی، زردآلو، هلو، هلو انجیری، شلیل، ازگیل، گیلاس، توت سیاه و شاه توت و انواع مرکبات و ... اگر از میوه‌های خشک و گرم استفاده کردند، بهتر است با مصلح زیان آن را دفع کنند، مثلا خرما اگر برای آنان عطش ایجاد کند، باید از شربت‌های سرد لعابدار بهره گیرند. مانند: شربت‌های سرد بنفشه، نیلوفر، تخم شربتی، اسفرزه، شربت تخم خیار و سکنجبین و امثال آن را برای خنثی کردن مواد عطش‌آور خشک استفاده کنند. 4) سبزی‌هایی مانند گشنیز، خرفه، تره، کاسنی، برگ لطیف انگور، و ریواس توصیه می شود. 5) غذا برای مزاج‌های گرم و خشک باید بیشتر رقیق و مرطوب و لعابدار و حاوی سبزیجات پخته و ناپخته باشد تا رطوبت بدن را تا حد ممکن حفظ کند. غذاهایی مانند سوپ سبزیجات فصل، سوپ کلم، شوربای گشنیز، خورشت کرفس، خورشت ریواس، خورشت کدو، کدوی حلوایی آب پز و امثال آن مفید است. مصرف آبدوغ خیار همراه با کمی کشمش و پروردن تخم خرفه در دوغ طبیعی توصیه می‌شود. 6) برنج آبکش مناسب نیست، بلکه باید به صورت کته آن هم همراه با پودر سبوس برنج که به کته اضافه می‌شود و یا با سبزیجات طبخ شود مثل کته سبزی پلو بدون سیر سبز. 7) از تخم مرغ نیم‌رو و آب پز سفت اجتناب شود، زیرا عطش‌آور است، اما تخم‌مرغ نیم‌پز که زرده آن شل باشد اشکالی ندارد. مزاج‌های گرم و تر بیشتر صاحبان این مزاج گرایش به چاقی دارند، گوشت بدنشان زیادتر از صاحبان مزاج‌های دیگر است. استعداد چاقی آنها بیشتر به تولید گوشت تکیه دارد، اما اگر بیش از حد، سردی بخورند، ذخیره چربی در اطراف شکم و ران‌ها و دیگر اندام‌ها نیز خواهند داشت. آوند و عروق بدنشان گشادتر و غلبه خون در آنان بسیار اتفاق می‌افتد. بافت‌های بدنشان نرم و مرطوب و خونسازی در آنان زیاد است. خواب خوب و عمیق دارند و زود به خواب می‌روند. خروپف در این مزاج بیشتر از مزاج‌های دیگر است. نرم‌خویی و مهربانی از دیگر خصوصیات این مزاج‌ها هستند. نبض آنها محکم و پر می‌زند و بدنشان گرم است. صاحبان این مزاج (گرم و تر) بیشترین استفاده را از ماه مبارک رمضان خواهند برد. به روزه‌دارانی که دارای مزاج گرم و تر هستند توصیه می‌شود: 1- از خواب زیاد بپرهیزند، اگر زیاد بخوابند کم ذهن و کم حافظه می‌شوند. 2- سعی کنند نیمه‌های شب برای انجام یک کار عبادتی یا یک ساعت مطالعه از خواب برخیزند. بعد از سحری سعی کنند نخوابند و اگر خوابیدند بین سحری و خواب حداقل 1 تا 30/1 ساعت فاصله دهند و خواب طولانی بعد از سحری برایشان مفید نیست. خواب روز برای آنها بد است، مگر خواب قیلوله هنگام ظهر یا قبل از آن به مدت حداکثر نیم ساعت. 3- حجم غذا را کاهش دهند و کمترین مصرف غذایی را داشته باشند. از غذاهای خشک و کم‌حجم بیشتر استفاده کنند. غذاهایی مانند: جوجه‌کباب، کباب بره با پودر سماق، ماهی کپور یا دیگر ماهی‌ها که قبل از پختن در پودر زنجفیل یا دارچین و زیره و انیسون شیرین و آب لیمو ترش خوابانده شده باشد و امثال آن به صورت کباب‌پز یا بخارپز یا قلیه ماهی صرف شود. کباب کبک، بوقلمون، شتر مرغ و امثال آن مفید است. باید مصرف غذاهایی مانند برنج و نان را به حداقل ممکن رسانده و از گوشت گاو پرهیز کنند. 4- از میوه‌ها و سبزیجات دارای طبیعت سرد و به‌خصوص سرد و خشک بیشتر استفاده کنند. سبزی‌های سرد و خشک مانند: لوبیا سبز، کاهو، گشنیز، خرفه، ترب، برگ لطیف انگور، ریواس، کاسنی، و غازیاغی و میوه‌هایی مانند خربزه، ازگیل، زالزالک، آلبالو، گیلاس، غوره، انار، لیمو ترش، پرتقال، گریپ فروت، سیب، به، از دیگر میوه‌های سرد و مرطوب، به مقدار کمتر استفاده کنند و چنانچه زیاد استفاده شوند، برای دفع تری آن بهتر است با مصلحات مربوطه ضررهای آن را کاستی بخشند. مصلحات عبارتند از: هسته زردآلو، رب انار یا آب انار تازه، چاغاله بادام، گوجه سبز درختی، آبغوره خانگی و امثال آن مصرف میوه و سبزیجات نسبت به غذاهای پختنی و گوشتی ترجیح دارد. 5- از سویق عدس (پودر عدس خشک با شکر به صورت قاویت) و آب انار و رب انار و رب ریواس و رب آلبالو برای رفع عطش می‌توانند بهره ببرند. مزاج‌های سرد و خشک صاحبان این مزاج را که گاه بسیار چاق و گاه بسیار لاغر می‌شوند «سوداوی مزاج» می‌گویند. اشتهای نامرتب و ریزه‌خواری دائم و به اصطلاح عادت نوک زدن به غذا دارند. بسیار رویایی و زودرنج و عاشق‌پیشه هستند و گاه نفرت جای عشق را به سرعت می‌گیرد. پوستشان خشک و حساس است. انسداد عروقی در آنها بیشتر از دیگر مزاج‌ها است. به روزه‌دارانی که دارای مزاج سرد و خشک هستند توصیه می‌شود: 1- از مصرف مواد خشک به افراط اجتناب کنند، مانند روزه‌داران صاحب مزاج گرم و خشک از خشکبار کمتر استفاده کنند و مصلحات مربوطه را به کار برند، با این تفاوت که اصلاح‌کننده‌ها (مصلح‌ها) باید دارای مزاج گرم و تر باشد، مثلا شربت‌های لعاب‌دار با مزاج گرم بخورند، مانند شربت سکنجبین عسلی، شربت اسطوخودوس و نعناع، شربت بالنگ، کمپوت‌های بالنگ، سیب، گلابی و امثال آن. دم نوش‌های گاوزبان، بابونه، گزنه، 1- سطوخودوس، نعنا، پونه و امثال آن با عسل یا شیرینی‌های دیگر. 2- غذاهایی مانند خورشت اردک، غاز و گوشت گوساله بسیار جوان با دارچین و خواباندن آن در زنجفیل، زیره، پیاز و کمی نمک، پرندگان شکاری چاق، گوشت گوسفند، خوراک میگو. غذاهای سنتی مانند شیر برنج عسلی، حریره بادام، شله زرد زعفرانی با دارچینی و امثال آن مصرف کنند. 3- میوه‌های گرم مانند خربزه، انگور، آناناس، انجیر سفید و قرمز، توت سفید و امثال آن مصرف کنند. 4- سبزیجات گرم مانند مرزه، تلخون، تره، ریحان سبز و بنفش، پیازچه، شوید، شاهی و برگ و ساقه لطیف کرفس و کنگر به صورت خام و پخته مصرف کنند. مزاج‌های سرد و تر بیشتر صاحبان این مزاج که گرایش به چاقی بسیار دارند بلغمی مزاج نام دارند که نوع چاقی ایشان با افزایش چربی‌های اضافی در بدن است؛ اطراف شکم و پهلوها و باسن و ران‌ها چربی زیاد جمع می‌شود. تنبل و پر خواب و کم تحرک هستند. گوشت تنشان شل و لخت است. سرعت انتقال مفاهیم در مغزشان کم است و فراموشی دارند و حرکاتشان آرام است. از گرما خوششان می‌آید و از سرما گریزانند. صاحبان مزاج سرد و تر نیز از ماه مبارک رمضان بهره‌های فراوان خواهند برد، به خصوص اگر به توصیه‌های زیر عمل کنند. به روزه‌دارانی که دارای مزاج سرد و تر هستند توصیه می‌شود: 1- از خواب زیاد بپرهیزند. اگر زیاد بخوابند، دچار کندی ذهن و نسیان می‌شوند. مانند مزاج‌های گرم و تر، ساعتی از نیمه شب را برای عبادت یا مطالعه از رختخواب برخیزند. خواب روز برایشان مفید نیست، مگر خواب ظهر که آن هم نباید بیشتر از نیم ساعت تا یک ساعت شود (خواب قیلوله) 2- بعد از سحری سعی کنند نخوابند و اگر خوابیدند، بین سحری و خواب حداقل 30/1ساعت فاصله دهند. خواب طولانی بعد از سحری برایشان خوب نیست. 3- حجم غذاها را کاهش دهند و کمترین مصرف غذایی ممکن را داشته باشند. از غذاهای خشک و کم حجم بیشتر استفاده کنند؛ مصرف انواع خشکبار مانند پسته، بادام ، فندوق، بادام هندی و امثال آن مفید است. 4- از میوه‌ها و سبزیجات دارای طبیعت گرم و به‌خصوص گرم و خشک بیشتر استفاده کنند، آن هم میوه‌هایی که به گرمی گرایش دارند. میوه‌های گرم و خشک مانند خرما، گردوی تازه و خشک، انجیر، سیب، زالزالک، انگور، خربزه و... . از سبزیجاتی که در مزاج سرد و خشک ذکر شد استفاده کنند. 5- غذاهایی مانند: کباب کبک، بلدرچین، گنجشک و کبوتر، کباب گوشت شتر و خورشت‌های این گوشت‌ها با افزودن کمک غذایی مانند غوره، ریواس، رب انار، گداخته (شامل: گردو، بادام، فندوق، پسته و امثال آن کمی بوداده شده و نیم کوب یا پودر شده و با عسل شیرین کرده آماده خوردن بر سر سفره افطاری است)، فسنجان (به خاطر گردو و رب انار با یکی از گوشت‌های ذکر شده و امثال آن.)