هزینه‌های اجتماعی خشک شدن «ارومیه» را به مردم نشان دهیم

مسعود باقرزاده کریمی
معاون امور تالاب‌ها و مناطق چهارگانه در سازمان حفاظت محیط زیست

ستاد احیای دریاچه ارومیه راهکاری انتخاب کرده که اگر برای مقابله با این مشکل در هر جای دیگر دنیا هم ستادی مشابه این ستاد تشکیل می‌شد، همین راهکار را انتخاب می‌کرد. این ستاد، محصول خردجمعی 600 کارشناسی است که با آن همکاری می‌کنند. تایید عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه و راهکار در پیش گرفته شده در آن از این رو است که راهبرد ستاد بر تامین آب از درون حوضه و عدم اتکا به منابع برون‌حوضه‌ای است. نکته اصلی و کلیدی در ستاد بر مصرف کم استوار شده است. ما باید بتوانیم مصرف آب در کشاورزی حاشیه دریاچه را کاهش دهیم؛ زیرا در صورت ادامه روند فعلی به خشکسالی و بحران‌های ناشی از آن دچار خواهیم شد. بر اساس پژوهش‌های صورت‌گرفته سناریوهایی برای رسیدن به این هدف پیش‌بینی شده است که شامل ارتقای آموزش و آگاهی جامعه محلی حاشیه این دریاچه می‌شود. در کنار آن ما به پروژه‌های پشتیبان نظیر دریافت حقابه از سدها و بستن چاه‌های غیرمجاز نیازمندیم.

در چهار سال گذشته تنها 30 درصد از اعتبار تخصیصی در اختیار ستاد احیای دریاچه ارومیه قرار گرفته و از این جهت می‌توان عملکرد ستاد را با توجه به نتایج حاصل شده قابل قبول دانست. اما برای آینده چه باید کرد؟ توسعه منابع اعتباری خارج از دولت، تغییر معیشت سازگار با دریاچه و تالاب با مصرف کمتر (در این رابطه بازچرخانی آب، عقب‌نشینی کشاورزی به نفع صنعت می‌تواند مدنظر قرار گیرد)، برجسته کردن هزینه‌های اجتماعی ناشی از خشک شدن دریاچه و در نظر گرفتن تالاب‌های اقماری در برنامه‌ریزی احیای دریاچه ارومیه می‌تواند بخشی از اقدامات مناسب در این زمینه باشد.

ما باید هزینه‌های اجتماعی ناشی از خشک شدن را به مردم نشان دهیم. آمار و ارقامی که بر اساس پژوهش‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه حاصل شده، نشان می‌دهد عواقب خشک شدن دریاچه می‌تواند برای سلامت مردم خیلی گران باشد. ما اگر هزینه‌های اجتماعی را برجسته کنیم همراهی بیشتر توسط مردم خواهیم داشت؛ زیرا در این دو سه سال به این نتیجه رسیدیم که در مشارکت مردم ضعیف عمل کرده‌ایم و نتوانسته‌ایم آنها را در برنامه‌های کاهش مصرف آب با خود همراه کنیم. این در حالی است که با خشکسالی و وقوع بحران‌های ناشی از آن بیشترین ضرر را مردم ساکن در حاشیه این دریاچه متحمل خواهند شد.