تیم‌های ورزشی ایران سودآور نیستند

مسعود سعیدی-نظام باشگاه‌داری در کشورهای اروپایی بر مبنای شالوده و تفکری صحیح و حرفه‌ای و با این رویکرد که هر باشگاه باید در رشته‌های مختلف ورود کرده و بر اساس سند آمایش سرزمین خود، به تیم‌داری در رشته‌های مختلف دست بزند، شکل گرفته است. در واقع سرمایه‌گذاران در این کشورها با حضور جدی در عرصه ورزش، به تیم‌داری در رشته‌های مختلف مبادرت کرده و هر باشگاه را به مجموعه‌ای از تیم‌ها و آکادمی‌های مختلف تبدیل کرده‌اند.

امروزه در کشورهای پیشرفته، ساختار ورزش بر اساس باشگاه‌ها شکل گرفته و نه فقط یک تیم. این موضوع سبب می‌شود که یک باشگاه مطرح در حوزه فوتبال، در عین حال نزدیک به ده‌ها تیم دیگر در رشته‌های مختلف ورزشی را زیر پوشش خود قرار داده و در این حوزه فعالیت کند. اگر دیده می‌شود که بارسلونا در لالیگا به خوبی دیده می‌شود، وضعیت تیم فوتسال این باشگاه در مسابقات لیگ باشگاهی اسپانیا نیز با اختلاف اندکی نسبت به تیم فوتبال آن، به همان شکل است و این مسئله در دیگر رشته‌های ورزشی نیز به چشم می‌خورد. هر باشگاه بر اساس سیاست‌های مشخص شده از سوی کشور و سند آمایش سرزمین، رشته‌های مستعد در آن منطقه را شناسایی کرده و بر طبق آن، برنامه‌ریزی‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت را اجرایی می‌کند. در واقع این فضای حرفه‌ای، اجازه آن را نمی‌دهد که یک باشگاه، صرفاً به واسطه حضور یک تیم مشخص، اقدام به حضور در مسابقات لیگ کرده و تنها رو به تیم‌داری آورد. وضعیتی که در کشور ایران، کاملاً متفاوت قلمداد می‌شود و به گفته بسیاری از کارشناسان، ورزش کشور ما گویا بویی از حرفه‌ای‌گری در این بخش نبرده است. استقلال و پرسپولیس که نماد باشگاه‌داری ایران به شمار می‌روند، رو به تک رشته‌ای شدن رفته و از حرکت‌های مداوم، نتیجه‌بخش و رو به سمت باشگاه‌داری به میزان قابل توجهی خودداری می‌کنند.

سپاهان و ذوب‌آهن که به نوعی سرشاخه باشگاه‌داری حرفه‌ای در کشور ما قلمداد می‌شدند نیز به دلیل مشکلات مختلف، رو به تک رشته‌ای شدن آورده‌اند و در واقع مشکلات مالی اجازه نمی‌دهد تیم والیبال یا بسکتبال ذوب‌آهن دوباره راهی لیگ شود و یا سپاهان در هندبال، ده‌ها تیم قدرتمند سایه تشکیل دهد. تیم‌های مختلف امروز صرفاً به این دلیل که فوتبال، والیبال و چند رشته انگشت‌شمار از سوی رسانه‌ها و مردم دیده می‌شوند، خرید امتیاز یک تیم بدون پشتوانه و بدون حتی مطالعه خاصی را دنبال می‌کنند و در واقع بعد از خرید امتیاز تیم، رو به تأسیس باشگاه، ایجاد امکانات، تسهیلات و مواردی نظیر این می‌کنند که البته این حرکت نیز در نهایت تبدیل به باشگاه نمی‌شود و به یک تیم به همراه ساختمان و چیزی "شبیه به باشگاه" ختم خواهد شد. متأسفانه این رویکرد که تنها در بخشی از تیم‌های کشور به عنوان یک مشکل مهم و اساسی به چشم می‌خورد، امروز به عنوان یک اپیدمی به تک تک باشگاه‌های مختلف نفوذ کرده و اتفاقات بسیار وحشتناکی را رقم زده است.

چیزی به نام باشگاه‌داری در ایران وجود ندارد

اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان بر این باور هستند که نظام باشگاه‌داری در ایران یک چرخه کاملاً معیوب است که از سوی مسئولان مختلف اجرایی می‌شود. در واقع اگرچه همه تیم‌ها خود را به عنوان باشگاه در سطوح مختلف قلمداد می‌کنند اما به معنای واقعی چیزی به اسم باشگاه در کشور ما وجود ندارد. اصغر مازیار، مربی سابق تیم ذوب‌آهن اصفهان در این باره به دنیای اقتصاد می‌گوید: به نظر من در حال حاضر چیزی به نام باشگاه در کشور ایران وجود ندارد بلکه موسساتی در کشور فعالیت می‌کنند که آنها دارای تیم‌های ورزشی نیز هستند. باشگاه دارای تعاریف مشخص به خود است و در آن چند قسمت مختلف کنار یکدیگر کار می‌کنند و بخش‌هایی مانند تفریحات، آموزش، مسابقات و دیگر بخش‌ها در آن به چشم می‌خورند.

ویژگی‌های یک باشگاه چیست؟

وی با اشاره به نمونه‌های خارجی باشگاه‌داری در ورزش حرفه‌ای ادامه می‌دهد: این مدل در کشورهای پیشرفته امروز به خوبی نشان داده می‌شود و به عنوان مثال در باشگاه‌هایی نظیر منچستر یونایتد، بخش‌های تفریحی و موارد دیگری تعبیه شدند تا هواداران تیم بتوانند با حضور در این رستوران‌ها و خرید از آن، سودهایی را عاید باشگاه خود کنند و یا به نوعی سهام‌دار این باشگاه به حساب آیند. مربی سابق تیم ذوب‌آهن اصفهان با انتقاد از شرایط کنونی ورزش و بی‌توجهی به موضوع باشگاه‌داری در کشور خاطرنشان می‌کند: متأسفانه این موضوع ما چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد و کسی درباره اجرایی کردن این مسئله اقدامی اساسی انجام نمی‌دهد. از سوی دیگر باشگاه‌های ما امروز چیزی به اسم آکادمی ندارند و تنها به تشکیل چند تیم پایه اکتفا کرده‌اند که این اتفاق می‌تواند در آینده خسارات جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد.

99 درصد از "مثلاً باشگاه‌های ایران" تیم هستند

عباس ترابیان، رئیس سابق کمیته فوتسال فدراسیون فوتبال نیز در این زمینه به دنیای اقتصاد می‌گوید: به نظر من نزدیک به ۹۹ درصد از کسانی که مجموعه تحت پوشش خود را باشگاه معرفی کرده و درباره آن اظهار نظر می‌کنند، تیم و نه باشگاه هستند. به هر حال باشگاه تعریف خاص خود را دارد و استانداردهای فیفا و AFC برای ما تعیین شده و با مشاهده این استانداردها به این نتیجه می‌رسم که هیچ کدام از آنها باشگاه به حساب نمی‌آیند. وی به ویژگی‌های وجود باشگاه‌داری در یک کشور اشاره کرده و ادامه می‌دهد: در این زمینه باید از افراد با تحصیلات و تخصص‌های لازم استفاده شود و شرایط به گونه‌ای فراهم باشد که دخل و خرج باشگاه به صورت مشخص تعیین شده و ترازنامه‌های مختلف برای آن تعیین شود. با این حال، این معضلات در ایران وجود دارد و به نظرم با توجه به جمیع تعاریف، تیم‌ها نمی‌توانند نام باشگاه را به یدک بکشند. به اعتقاد حسین چرخابی، سرمربی سابق سپاهان، مسئولان باید در این زمینه اقدامی اساسی صورت دهند و کاری کنند که با تشکیل آکادمی‌های موثر در باشگاه‌های ایرانی، روند تبدیل این "تیم‌ها" به باشگاه‌هایی حرفه‌ای تسهیل شود. وی ادامه می‌دهد: متأسفانه با وجود فعالیت قابل توجهی که در حوزه هزینه‌کرد برای بازیکنان میلیاردی صورت می‌گیرد، توجه چندانی به زیرساخت‌های ورزش صورت نمی‌گیرد و این مسئله، ورزش ما را به یک ورزش مصرف‌کننده و کمتر سودده تبدیل می‌کند.

بدون شک قدم گذاشتن در مسیر حرفه‌ای و رسیدن به این تفکر که تیم‌های ایرانی نیز می‌توانند در زمینه‌های اقتصادی حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته باشند، راه را به ما نشان می‌دهد و زمینه آن را فراهم می‌کند که به جای تیم‌داری، به باشگاه‌داری روی آوریم. اگر این چرخه معیوب هزینه‌کرد باشگاه- دریافت حقوق بازیکنان و دریافت بودجه از یک دستگاه دولتی، تبدیل به چرخه هزینه‌کرد-درآمدزایی شود، بخش‌های مختلف را با خود همراه کرده و می‌تواند زمینه‌ساز پیشرفت اقتصاد ورزش کشور شود. تیم‌داری در یک رشته امروزه موضوعی است که نه‌تنها در کشورهای اروپایی، بلکه در کشورهای شرق آسیا نیز رد شده و همه باشگاه‌های شرقی تلاش می‌کنند که به عنوان یک "باشگاه" به معنای واقعی، در این مسیر قدم بردارند. شاید در کشور ما نیز در صورت توجه بیشتر به این موضوع، بتوان گام‌هایی عملی در راستای تحقق اهداف اقتصادی باشگاه‌داری و رسیدن به راهکار مناسب برای پیوند بین سرمایه‌گذاران و ورزش برداشت.