9 راهکار برای برون‌رفت از  آلودگی هوا
فرشته مرادی مرگ سالانه 5 هزار نفر در کلان‌شهرها بر اثر آلودگی هوا، آماری بود که مسوولان را به فکر راهکارهایی چون اجرای طرح زوج و فرد، خروج ناوگان فرسوده، آبپاشی و تعطیلی‌های پی در پی انداخت، ولی این مسکن‌ها کاملا موقتی بودند و درمانی قطعی برای رفع آلودگی هوا نشدند. در سال‌های گذشته اراده جدی برای رفع معضل آلودگی هوا در تهران و کلان‌شهرها وجود نداشته، چرا که مسوولان محیط‌زیست وقت و مجلس تنها به ارائه راهکارهایی موقتی بسنده می‌کردند یا با طرح‌هایی که به تصویب نمی‌رسید از ارائه راهکارهایی بلندمدت و عملیاتی شانه خالی می‌کردند. با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید بحث احیای شورای عالی محیط‌زیست به‌عنوان شورایی بالادست که می‌توانست معضل آلودگی هوا را رفع و برطرف کند قوت گرفت و نور امیدی در هوای غبارگرفته پایتخت پدیدار شد. در 8 سال دولت گذشته، این شورا به دست فراموشی سپرده شده بود و تنها مسوولان به هنگام اضطرار و آلودگی هوا راهکارهایی خلق‌الساعه و موقتی مطرح می‌کردند که علاجی چند روزه بود. چندی پیش معصومه ابتکار معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان محیط‌زیست همزمان با روز ملی هوای پاک از اقدامات جدی دولت برای رفع آلودگی هوا خبر داد و گفت: هیچ‌گاه نباید انتظار داشت که در خصوص برنامه‌های کاهش آلودگی هوا نتایج آنی صورت گیرد، با سازوکارهای مناسب و تشکیل کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا و همکاری 16 دستگاه در این خصوص ما شاهد کاهش آلودگی هوا خواهیم بود و تاثیرگذاری برنامه را در وضعیت موجود مشاهده خواهیم کرد تا مدیریت راهبردی در خصوص کاهش آلودگی هوا صورت گیرد.





بنزین یورو 4، گام اول برای رفع آلودگی هوا
به گفته ابتکار وزارت نفت اقدام مهمی انجام داد که شامل حذف بنزین آلوده و توزیع استاندارد یورو ۴ در جایگاه‌های سوخت بود و این خود یکی از دستاوردهای مهم محسوب می‌شود همچنین کاهش میزان گوگرد و گازوئیل از اموری بود که ما انجام دادیم که در گذشته ۷هزار میلیون گوگرد امروز به ۱۵۰ ppb رسیده است. بعد از ۹ سال خودروسازان استاندارد یورو۴ را پذیرفتند که از مهر امسال اجرا شد. موضوع منابع ثابت و متحرک را رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در آلودگی هوا موثر می‌داند و می‌گوید: محیط‌زیست به صورت جدی و با بازرسی‌های شبانه در راستای کاهش آلودگی هوا ورود کرده است و مماشات نمی‌کند که در این خصوص حتی صنایع بزرگ نیز همکاری‌ خوبی داشته که این خود در کاهش آلودگی هوا موثر است. به گفته وی ۳۵ میلیون نفر در شهرهای بزرگ درگیر آلودگی هوا هستند.
90 هزار خودرو فرسوده سال گذشته از رده خارج شد
به گفته ابتکار تا پایان برنامه پنجم برنامه‌های کاهش آلودگی هوا به‌طور کامل عملیاتی می‌شود. با همکاری وزارت نفت و صنعت در راستای حذف بنزین پتروشیمی، استاندارد یورو۴ و حذف گوگرد از گازوئیل صورت گرفت. در سال گذشته نیز۹ هزار خودروی فرسوده از رده خارج شد و اقدامات خوبی در این راستا انجام گرفت، البته مهم‌ترین عامل در آلودگی هوا ذرات کمتر از ۵/۲ میکرون است، یکپارچه‌سازی معاینه فنی از اقداماتی است که سازمان حفاظت محیط‌زیست به همکاری وزارت کشور و نیروی انتظامی اقدام خواهد کرد. با روی کار آمدن دولت یازدهم و حضور ابتکار به‌عنوان رئیس سازمان محیط‌زیست وعده‌های بسیاری برای مشکلات محیط‌زیستی مطرح شد. تشکیل مجدد شورای عالی حفاظت محیط‌زیست نیز از اولین وعده‌های معصومه ابتکار به‌عنوان رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در دولت یازدهم بود. آخرین بار جلسه شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در سال ۱۳۸۵ و بدون حضور «محمود احمدی نژاد» رئیس‌جمهوری پیشین برگزار شده بود. پس از آن، احمدی در شهریورماه ۱۳۸۶ طی یک دستور ۱۸ ماده ای شورای عالی را منحل کرد و وظایف آنها را به کمیسیون‌های دولت محول کرد. شورای عالی حفاظت محیط‌زیست یکی از شوراهای عالی منحل شده بود که وظایف آن به کمیسیون زیربنایی دولت محول شده بود، هرچند که مسوولان دولت نهم و دهم پس از ایراد قانونی شورای نگهبان و مجلس شورای اسلامی موظف به بازگرداندن شوراهای عالی به صحنه تصمیم‌گیری‌های دولت شدند. اما احیای شوراهای عالی، هیچ‌گاه عملی نشد. در آن دوره، ادعا می‌شد که شورای عالی حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان زیرمجموعه کمیسیون زیربنایی دولت احیا شده است، اما هیچ‌گاه ماهیت و ترکیب اعضای آن، خصوصا چهارنفر عضوی که توسط رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست معرفی می‌شوند، اعلام نشد.
قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا بازنگری شد
سرانجام در هفته هوای پاک پس از ۷ سال شورای عالی محیط‌زیست به ریاست رئیس‌جمهور حجت‌الاسلام والمسلمین روحانی برگزار شد که در این جلسه بر اهمیت مسائل زیست محیطی بر پرهیز از بخشی‌نگری در تدوین آیین‌نامه‌ها و قوانین مربوط به محیط‌زیست تاکید شد و رئیس‌جمهور خواستار همکاری و هماهنگی همه نهادها و وزارتخانه‌ها به منظور حفظ و صیانت از منابع طبیعی کشور در عین توجه به موضوع توسعه و مسائل اجتماعی شد. در این جلسه موضوع قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا پس از ۱۰ سال مورد بازنگری قرار گرفت و مصوب شد، استاندارد جدید در خصوص خروجی آلاینده‌های وسایل نقلیه موتوری تعیین شود. در این جلسه مقرر شد، سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی آیین‌نامه اقدام ملی برای مقابله با گرد و غبار و ریزگردها را برای تصویب به هیات دولت ارسال کند.
معصومه ابتکار نیز در این جلسه با اشاره به مصوبه دولت در خصوص مبارزه با آلودگی هوا، از بازرسی متوالی خطوط تولید خودروسازان به منظور تولید خودرو یورو۴، خبر داد و بازنگری در استانداردهای موجود در معاینه فنی خودروها را گام بلند در جهت مبارزه با آلودگی هوا دانست.

توزیع سوخت یورو 4 در تهران کرج، اراک، مشهد، اصفهان و تبریز
بعد از دستورالعمل‌های رئیس‌جمهور روحانی و مشخص کردن وظایف دستگاه‌های ذی ربط و اخبار ابتکار در مورد برنامه‌های رفع آلودگی هوا سعید متصدی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست از محورهای جدید سازمان متبوعش برای رفع آلودگی هوا خبرداد. به گفته وی، بنزین پتروشیمی به‌طور کامل از چرخه سوخت کشور حذف شده است، در شهرهایی مانند تهران، کرج، اراک، مشهد، اصفهان، تبریز، سوخت یورو۴ توزیع می‌شود. همچنین خودروهای تولیدی در کشور طبق استانداردهای مصوب هیات دولت تولید می‌شود یعنی علاوه بر استاندارد یورو۴ جوانب دیگری که تضمین‌کننده پایداری یورو۴ هستند هم رعایت می‌شود. به گفته معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست، فعالیت دیگر این سازمان ساماندهی سوخت دیزل و گازوئیل بوده است، گازوئیلی که در کشور تولید می‌شد بین ۷ تا ۹ هزار پی‌پی‌ام گوگرد داشت اما در حال حاضر گوگرد در شهرهای تهران، اراک، شیراز و مشهد زیر ۵۰ است و در این شهرها شاهد کاهش میزان ذرات و آلودگی ناشی از گازوئیل هستیم.
یکپارچه‌سازی معاینه فنی خودروها
یکپارچه‌سازی معاینه فنی خودروها از دیگر راهکارهای سازمان برای کاهش آلودگی هوا بوده، این را متصدی می‌گوید و ادامه می‌دهد: یکپارچه‌سازی معاینه فنی در مصوبه اردیبهشت دولت مصوب شد و ضوابط آن در چند روز گذشته به تصویب رسید. امروز شاهد سیستم یکپارچه معاینه فنی هستیم که در این امر سعی شده است دخالت انسان به حداقل برسد. یعنی حتی ورود شماره پلاک خودرو به وسیله دوربین‌ها انجام می‌شود.
93؛ آخرین سال استفاده نیروگاه‌ها از گازوئیل
وی با بیان اینکه امسال آخرین سالی است که گازوئیل را برای نیروگاه‌ها استفاده کرده‌ایم، می‌گوید: میزان سوخت نیروگاه‌های ما ۴۰ میلیون لیتر است که ۱۰ تا ۱۵ میلیون لیتر توسط بنزین تامین می‌شود. در حال حاضر کل نیروگاه‌ها از سیستم سوخت طبیعی استفاده می‌کنند. ما با برنامه‌های دقیق و همکاری با وزارت نیرو و نفت سعی کردیم میزان استفاده از سوخت سنگین را به حداقل برسانیم.
متصدی در ادامه به آمارهای موجود در مورد هوا اشاره می‌کند و می‌گوید: تا پانزدهم دی‌ماه 92 سه روز هوای پاک داشتیم که این عدد تا 15 دی‌ماه 93 به 13 روز افزایش پیدا کرد. تا 15 دی‌ماه 92، 172 روز سالم و تا 15 دی‌ماه سال 93، 192 روز سالم در تهران بوده است. تعداد روزهای ناسالم تا 15 دی‌ماه 92، 116 روز و تا 15 دی‌ماه 93، 83 روز بوده است. بیشترین میزانی که از آلاینده‌ها ثبت شده است در سال 93، 152 بود، در صورتی که این میزان در سال 92 شاخص بالای 200 داشته است به همین دلیل در سال 92 چندین روز تعطیل اعلام شد اما امسال هیچ روز تعطیل و هشداری در این زمینه نداشتیم. به گفته وی، میزان بنزن در تهران در کمترین حالت بین 2 تا 6 درصد بود. ما دوباره همان مکان‌هایی را که در سال 89 بررسی شده بود با همان دستگاه‌ها بررسی کردیم. متوسط غلظت بنزن هوا در سال 89، 805 پی‌پی‌بی بود در صورتی که سازمان جهان بهداشت اعلام کرده بود میزان مواجهه انسان با بنزن هوا باید صفر باشد. طی اقداماتی که انجام میزان بنزن هوا در سال 90، 394، در سال 91، 278، در سال گذشته 135 و در سال 93، 4/6 پی‌پی‌بی است که این یکی از دستاوردهای مهم در تاریخ کاهش آلودگی هوای ایران بود که با همکاری همه دستگاه‌ها و نظارت سازمان اتفاق افتاده است.
تولید وانت پیکان از ابتدای سال آتی متوقف می‌شود
معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه در مورد ارائه مجوز برای تولید خودروها توضیح می‌دهد؛ خودروهایی را که برای مجوز شماره‌گذاری درخواست می‌کنند، تست می‌کنیم. بنابراین هر خودرویی که در کشور تولید می‌شود مطابق با استانداردهای مصوب کشور است. به گفته متصدی، از ابتدای سال آتی تولید وانت پیکان که تکنولوژی آن به چند دهه گذشته برمی‌گردد به‌طور کلی متوقف می‌شود. این امر که با همکاری وزارت صنایع و خودروسازی صورت می‌گیرد، امیدی است برای اینکه تکنولوژی‌های تولید خودرو را پشت سر بگذاریم و برای رقابت در بازار جهانی و شکوفایی صنعت خودرو به خودروهای روز دنیا برسیم.
حذف سوخت مازوت
وی به حذف سوخت مازوت اشاره می‌کند و می‌گوید: سوخت مازوت یکی از سوخت‌هایی است که برای محیط‌زیست آفت محسوب می‌شود، به همین دلیل در تلاش هستیم که تولید آن را به حداقل برسانیم و سوخت مطلوب را جایگزین آن کنیم.
معاون سازمان حفاظت محیط‌زیست در ادامه در مورد موتورسیکلت‌ها نیز می‌گوید: از تاریخ اول مهرماه سال ۹۳ استاندارد یورو۳ برای موتورسیکلت‌ها اجرا شده است که دولت مصوبه‌ای ارائه کرده است که طبق آن از تاریخ اول فروردین ۹۷ همه موتورسیکلت‌ها باید براساس استاندارد روز اروپا تولید شوند.
توسعه مترو راهی برای رفع آلودگی هوا
در این میان برخی از اعضای مجلس راهکارهای دیگری را برای رفع آلودگی هوا مطرح می‌کنند. مهرداد لاهوتی عضو کمیسیون شهری مجلس شورای اسلامی معتقد است گسترش حمل ونقل عمومی یکی از راه‌های کاهش آلودگی هوا در کلان‌شهرها است. به گفته لاهوتی از سال ۵۳ احداث مترو آغاز شده است و متاسفانه تنها ۶ درصد جابه‌جایی‌های شهر تهران توسط مترو انجام می‌شود، با همین وضع موجود هر دو دقیقه یک‌بار می‌توانیم یک قطار اعزام کنیم اما هر چهار دقیقه یک‌بار انجام می‌شود. یعنی طبق قانون برنامه چهارم، ۷۵ درصد جابه‌جایی‌ها در تهران و دیگر کلان‌شهرها باید با حمل‌و‌نقل عمومی صورت گیرد که ۳۰ درصد از جابه‌جایی این مسافر باید توسط مترو انجام شود. در حال حاضر از این ۷۵ درصد، حداکثر ۴۰ تا ۴۵ درصد محقق شده و از ۳۰ درصد جابه‌جایی مسافر توسط مترو هم ۶ تا ۷ درصد تحقق یافته است. به اعتقاد این نماینده مجلس، اگر شهرداری بودجه بیشتری را به بخش توسعه مترو اختصاص دهد بخش زیادی از آلودگی‌ها رفع خواهد شد. عضو کمیسیون عمران، ممنوعیت تردد خودروهای شخصی در تهران برای کاهش آلودگی هوا را نمی‌پذیرد و می‌گوید: اگرچه معتقدم یکسری محدودیت‌های ترافیکی باید اعمال شود، اما این را قبول ندارم که با ممانعت از ورود خودروهای شخصی زندگی مردم را مختل کنیم، ضمن اینکه اول باید مشکل سیستم حمل‌و‌نقل عمومی را درست حل کنیم بعد به مردم بگوییم نباید با ماشین شخصی وارد شهر تهران شوید.
بی‌دقتی‌های گذشته را تکرار نکنیم
عضو هیات رئیسه فراکسیون مدیریت شهری می‌گوید: وقتی سیستم حمل‌و‌نقل عمومی کافی و مطمئن نداریم بهتر است بی‌دقتی‌هایی را که در گذشته انجام می‌شده تکرار نکنیم، مثلا از صدور مجوز‌های یک‌روزه، یک هفته‌ای و کارت تردد برای ورود به محدوده طرح ترافیک توسط شهرداری ممانعت به عمل آوریم زیرا اگر این موارد رعایت شود مطمئنا مشکل آلودگی و ترافیک شهر تهران قابل حل است.
به هر حال با توجه به وجود قوانین شفاف و مشخص بودن تکالیف قانونی، به نظر می‌رسد حل معضل آلودگی هوا نیاز به اراده ملی دارد و بر این اساس دولت‌، شهرداری، سازمان محیط‌زیست ودیگر سازمان‌های مرتبط وهمه کسانی که طبق قانون تکالیفی برای مقابله با آلودگی هوا دارند باید دست به دست هم دهند تا جلوی آسیب‌های جانی را که در اثر آلودگی هوا به مردم وارد می‌شود بگیرند تا با اقدام‌های بلندمدت و عملیاتی نفس کشیدن برای شهروندان کلان‌شهرها آرزوی دست‌نیافتنی نشود.