اژدها نفت را به آتش کشید
نسیم علائی
عضو گروه نفت و پتروشیمی
بازار نفت که بیش از یک سال است با رشد عرضه دست و پنجه نرم می‌کند، به‌تازگی با سیگنال جدیدی که نشان از افت تقاضا دارد، مواجه شده است.

این سیگنال چیزی نیست جز کاهش ارزش پول چینی که به تعبیر فعالان بازار نفت به معنای پذیرفتن ضعف اقتصادی از سوی دولت چین است. روز ۱۱ آگوست، مصادف با سه‎‌شنبه ۲۰ مرداد بانک مرکزی چین اعلام کرد که ارزش پول خود را حدود دو درصد کاهش داده است. در پی انتشار این خبر بهای نفت بیش از چهار درصد؛ معادل دو دلار کاهش یافت و سیر نزولی افت قیمت‌ها در بازار نفت از آن روز تشدید شد به‌طوری‌که در آخرین روز معاملاتی هفته گذشته قیمت‌ها در ساعاتی از روز به زیر ۴۰ دلار نیز سقوط کرد، یعنی طی ۹ روز معاملاتی پس از تصمیم بانک مرکزی چین، نفت خام آمریکا بیش از ۱۱ درصد افت کرده است، اما چرا زمانی که چین ارزش پول خود را کاهش می‌دهد که به نوعی یک سیاست انبساطی تلقی می‌شود و باید بر بازارهای کالایی از جمله نفت اثر مثبت داشته باشد ما شاهد ریزش بهای آن و دیگر کالاها بوده‌ایم؟ کارشناسان بر این باورند که اثر کاهش ارزش یوآن را بر بازار نفت از دو منظر می‌توان بررسی کرد.

اول اینکه این اقدام به معنای ضعف اقتصادی در دومین اقتصاد بزرگ جهان است و از سوی دیگر کاهش ارزش پول چین به معنای افزایش نرخ تورم در این کشور است و هرچند در مقطعی کوتاه اثر مثبت بر تقاضا دارد، اما بعد از گذشت چندی که تورم افزایش یابد شاهد کاهش تقاضای نفت و دیگر کالاها خواهیم بود. در واقع کاهش ارزش یوآن برای متقاضیان چینی به معنای گران شدن کالاهایی است که با دلار معامله می‌شوند. یعنی از این پس متقاضیان نفت در چین در برابر هر دلار یوآن بیشتری می‌پردازند که این به معنای افزایش تورم و کاهش تقاضا است. اما به گفته کارشناسان مهم‌ترین وجه این اقدام چین به معنای ضعف اقتصادی این کشور است که سیگنال کاهش تقاضا را به بازار نفت مخابره کرده است.

چند ماهی است که اخبار منفی از اقتصاد چین به گوش می‌رسد. از سویی شاخص سهام این کشور طی چند ماه اخیر مدام در حال کاهش بوده و از سوی دیگر شاخص خرید مدیران این کشور چندی است روند نزولی گرفته و حتی در چند ماه اخیر به زیر ۵۰ رسیده است. شاخص خرید مدیران یا همان PMI یکی از نشانه‌های وضعیت اقتصادی یک کشور است که عدد ۵۰ به‌عنوان مرزی برای سنجش وضعیت اقتصادی و میزان خرید مواد اولیه توسط تولیدکنندگان آن کشور به‌حساب می‌آید. حال رسیدن شاخص PMI چین به زیر ۵۰ به معنای کاهش خرید مواداولیه یا همان افت تقاضا است. در این بین رشد اقتصادی چین نیز مدام در حال کاهش است، البته تاکنون مسوولان این کشور اعلام می‌کردند که در راستای اهداف اقتصادی این کشور، خود و به صورت کنترل شده رشد اقتصادی را کاهش می‌دهند. دکتر مهدی یوسفی، کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی در این‌باره می‌گوید: «چین وضعیت اقتصادی خوبی ندارد.

صادرات این کشور کاهش یافته، رشد اقتصادی روند کاهشی دارد و همچنین بازار سهام این کشور به دنبال خروج سرمایه‌گذاران طی چندماه اخیر بیش از ۳۰ درصد افت کرده است؛ در واقع سرمایه‌گذاران به این نتیجه رسیده‌اند که این کشور سوددهی سابق را ندارد.» او می‌افزاید: «در شرایط کنونی که دولت چین اقدام به کاهش ارزش پول خود کرده و اعلام کرده این اقدام را در راستای تقویت صادرات خود انجام داده است؛ این اقدام نشان می‌دهد کاهش رشد اقتصادی که پیش از این اعلام می‌شد کنترل شده است، خارج از اراده دولت چین در حال وقوع بوده و دولتمردان این کشور پذیرفته‌اند که شرایط اقتصادی مطلوبی ندارند و این به معنای افت بیشتر تقاضای نفت خام است.»

نفت بیش از یک سال است که به‌دلیل افزایش عرضه از سوی کشورهای غیر‌عضو اوپک و کشورهای عضو با مازاد عرضه مواجه است، در واقع طی سال‌های اخیر عرضه از سوی تولیدکنندگان بزرگ نفتی بیش از آنچه که تقاضا رشد کرده، افزایش یافته است و این مساله موجب افت ۶۰ درصدی بهای نفت طی یک سال گذشته و رسیدن قیمت‌ها به کف ۵/ ۶ ساله شده است. تا به حال با وجود برخی نگرانی‌ها از سمت تقاضا، کارشناسان بازار نفت افزایش تقاضا را در شرایطی که هیچ‌یک از تولیدکنندگان بزرگ نفت حاضر نیستند میدان را خالی کنند و از تولید خود بکاهند، تنها راه عبور از نفت ارزان و به تعادل رسیدن این بازار می‌دانستند. اما اخبار اقتصادی چین یکی از موارد مهمی است که روی بازار نفت تاثیرگذار است؛

چراکه چین با واردات روزانه بیش از ۷ میلیون بشکه نفت چند ماهی است که آمریکا را پشت‌سر گذاشته و بزرگ‌ترین واردکننده نفت خام جهان شده است. بنابراین سیگنال کاهش تقاضا از سوی این کشور به معنای افزایش مازاد عرضه کنونی بازار نفت است که برخی منابع آن را تا ۳ میلیون بشکه در روز نیز برآورد کرده‌اند. دکتر یوسفی با بیان اینکه در چند سال اخیر تقاضای چین مهم‌ترین محرک رشد تقاضای جهانی نفت بوده است، به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «تقاضای روزانه نفت خام این کشور در سالیان قبل بیش از ۹۰۰ هزار بشکه رشد داشت، اما امسال رشد تقاضای آن را حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار بشکه در روز برآورد کرده‌اند که این خود نشان از افت رشد تقاضا از سوی چین دارد.

پیش از این همه گزارش‌های بین‌المللی از چشم‌انداز بازار نفت، چین را مهم‌ترین محرک تقاضای نفت اعلام می‌کردند، اما در چند ماه اخیر این چشم‌اندازها منفی شده است. به گفته دکتر یوسفی از آنجایی که چین روابط اقتصادی تنگاتنگی با کشورهای جنوب شرقی آسیا دارد، ضعف اقتصادی چین به معنای ضعف اقتصاد در این کشورها است؛ بنابراین علاوه‌بر چین، ما به زودی شاهد افت تقاضا از سوی کشورهای جنوب شرق آسیا که عموما اقتصادهایی نوظهور و با رشد تقاضای نفت بالایی هستند نیز خواهیم بود.» بر همین اساس کارشناسان کاهش بیشتر قیمت نفت در ماه‌های آینده و حتی رسیدن آن به قیمت‌ زیر 20 دلار را پیش‌بینی کرده‌اند.