در گفت‌و‌گو با صاحب‌نظر اقتصاد شهر ۶ تاثیر ملموس «تعطیلات دو روزه آخر هفته» بررسی شد
رمزگشایی از برکات تعطیلات
یک صاحب‌نظر اقتصاد شهر و مدیر پیشین در حوزه مدیریت شهری، می‌گوید: بازتعریف تقویم تعطیلات کشور و افزایش تعطیلی آخر هفته از یک روز به دو روز در تقویم جدید، می‌تواند آثار چند منظوره برای «فراغت خانوارها»، «محیط زیست شهرها»، «نظام تامین مالی شهرداری‌ها»، «بخش خصوصی فعال در صنعت گردشگری» و از آن مهمتر «رونق کل اقتصاد ایران» را در پی داشته باشد. حبیب‌اله طاهرخانی معتقد است شرایط موجود اقتصاد که به شدت نیازمند ابزار کارآمد برای خروج از رکود است، از طریق فعال‌سازی واقعی صنعت گردشگری به‌عنوان کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به رونق اقتصادی، می‌تواند حداکثر ظرف ۵ تا ۶ ماه، متحول شود.
یک صاحب‌نظر اقتصاد شهر و مدیر پیشین در حوزه مدیریت شهری، می‌گوید: بازتعریف تقویم تعطیلات کشور و افزایش تعطیلی آخر هفته از یک روز به دو روز در تقویم جدید، می‌تواند آثار چند منظوره برای «فراغت خانوارها»، «محیط زیست شهرها»، «نظام تامین مالی شهرداری‌ها»، «بخش خصوصی فعال در صنعت گردشگری» و از آن مهمتر «رونق کل اقتصاد ایران» را در پی داشته باشد. حبیب‌اله طاهرخانی معتقد است شرایط موجود اقتصاد که به شدت نیازمند ابزار کارآمد برای خروج از رکود است، از طریق فعال‌سازی واقعی صنعت گردشگری به‌عنوان کوتاه‌ترین مسیر برای رسیدن به رونق اقتصادی، می‌تواند حداکثر ظرف ۵ تا ۶ ماه، متحول شود. برای این منظور، کافی است فرصت زمانی برای خانوارهای ایرانی بابت سفر و تفریح ایجاد شود تا بدون نیاز به سرمایه‌گذاری‌های عظیم در کوتاه‌مدت، با استفاده از امکانات موجود در شهرهای توریستی و مناطق گردشگری، امکان رشد اقتصادی از محل افزایش تولید و خدمات مرتبط با این صنعت، فراهم شود. با دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته، از یک سو وقت کافی و موثر برای مسافرت و تفریح برای خانوارهای ایرانی همچون سایر کشورهای توسعه‌یافته جهان ایجاد می‌شود و از سوی دیگر، لذت واقعی سفر به جای خستگی و تزاحم و ترافیک در جاده‌ها، در گردشگران احساس خواهد شد. کاهش ترافیک زائد در روزهای کاری در درون شهرها که عمدتا به‌خاطر نبود وقت فراغت اتفاق می‌افتد نیز از جمله برکات آخر هفته دو روزه است. ضمن آنکه، با ساماندهی نظام تعطیلات در ایران، بخش خصوصی انگیزه کافی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تفریحی و گردشگری داخل شهرها و بخصوص شهرهای توریستی پیدا می‌کند و بازار ویلاداری حرفه‌ای جایگزین ویلا داری شخصی و تخریب جنگل‌ها (زمین‌خواری) می‌شود.متن گفت‌و‌گو با حبیب‌اله طاهرخانی را در زیر بخوانید:
ساماندهی تعطیلات آخر هفته، قطعا بر بخش‌های مختلف اقتصاد تاثیر مثبت خواهد گذاشت، اما درباره تاثیر این موضوع بر اقتصاد شهرها کمتر صحبت شده است. آیا می‌توان بازخورد عینی تعطیلات دو روزه آخر هفته را کاهش آلودگی هوا و ترافیک در شهرهای بزرگ و همچنین کاهش میزان مصرف سوخت دانست؟
حتما همینطور است. بحث‌های درستی مطرح است مبنی‌بر اینکه تعطیلی آخر هفته، دو روزه شود و مثلا شنبه و یک شنبه، روزهای تعطیل هفته تعیین شود. البته انتخاب روزهای تعطیل باید با بررسی همه جانبه و لحاظ انواع و اقسام مولفه‌ها از جمله، ارتباطات بازرگانی و کاری ایران با دنیا، انجام شود. اما فارغ از انتخاب روزهای هفته برای تعطیلی، افزایش این روزها به دو روز، نه تنها از بار ترافیک خودروها در کل هفته می‌کاهد که در ترافیک روزهای غیر تعطیل یعنی روزهای کاری هم تاثیر می‌گذارد. چون که مردم بخشی از کارهای خود را سازماندهی می‌کنند که سر فرصت در آخر هفته انجام دهند. اما الان با تعطیلی یک روزه، در عمل فرصت کافی برای انجام کارهای شخصی، خریدها و حتی تفریح و گردشگری وجود ندارد. مردم بخصوص در شهر شلوغ تهران، بعد از اتمام وقت اداری، در ساعات شبانگاهی مجددا وارد خیابان‌ها می‌شوند تا به نیازهای شخصی و غیراداری خود بپردازند، در نتیجه ترافیک تردد تا نیمه‌های شب وجود دارد و بخش قابل توجهی از زمان شهروندان، در همین ترافیک‌ها تلف می‌شود. دو روزه شدن تعطیلات، نه تنها بر تفریحات و سفر که حتی ممکن است بر نظم زمانی خریدهای روزمره و هفتگی مردم، تاثیر بگذارد و خانوارها بخشی از این نیاز خود را به آخر هفته منتقل کنند.
این موضوع چگونه انگیزه بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تفریحی و گردشگری را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد؟
بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در هر بازاری، اولین نگاه خود را به میزان بازدهی بر حسب زمان در آن بازار و مقایسه آن با نرخ بازدهی سایر بازارها معطوف می‌کند. این نگاه به‌صورت خودکار به حجم تقاضای بالقوه و تقاضای موثر برای استفاده از خدمات و محصولات آن بازار ختم می‌شود.
در صنعت گردشگری، برای همه سرمایه‌گذاران و دست‌اندرکاران بارز و مشخص است که ایرانی‌ها علاقه فراوانی به تفریح و گردشگری دارند؛ بنابراین تقاضای بالقوه در این صنعت تقریبا به اندازه جمعیت شهری می‌تواند باشد. این فرضیه از روی مشاهدات عینی طبیعت ایران در ایام عید که تعطیلی چند روزه، وقت کافی برای سفر ایجاد می‌کند، قابل اثبات است. اما نکته قابل تامل، حجم کم تقاضای موثر در سایر ایام سال است. بنابراین، در صورت دو روزه شدن تعطیلی آخر هفته، بازاری پرتقاضا برای مسافرت و مراجعه به مجتمع‌های گردشگری به‌وجود می‌آید و سرمایه‌گذاری در این صنعت، سودده می‌شود.
برای آنکه اثر این ساماندهی در گردشگری تهران مثبت و حداکثر باشد لازم است که برای آن برنامه‌ریزی شود؛ یعنی ظرفیت‌های کنونی پایتخت برای جذب توریست و گردشگر شناسایی شود. برای این منظور مدیریت شهری تهران باید برنامه‌ریزی مشخصی داشته باشد تا کمبودها در پروژه‌های تفریحی تهران برطرف شود. مردم وقتی فرصت بیشتری برای اوقات فراغت خود پیدا کنند، در گام اول سراغ نزدیکترین مناطق گردشگری می‌روند و ابتدا جذابیت‌های شهر محل سکونت‌شان را انتخاب می‌کنند. تهرانی‌ها نیز نگاه‌شان به گردشگری شهر تهران خواهد بود. بنابراین، در پایتخت هم ظرفیت‌های کنونی گردشگری امکان فعال شدن بیشتر دارد و هم اینکه اگر تعطیلات آخر هفته سازماندهی شود، چون که تقاضای سفر و گردشگری، مستمر می‌شود و در طول سال توزیع خواهد شد، فعالان بخش خصوصی را می‌تواند ترغیب و تشویق به سرمایه‌گذاری بیشتر کند. حوزه گردشگری، به لحاظ بازدهی سرمایه‌گذاری، نرخ بازگشت مناسبی دارد. اما مشروط به برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت است.
برای تهران دقیقا چه اقداماتی باید انجام بگیرد؟
در تهران برای استقبال از تعطیلات دو روزه آخر هفته، باید بستر اجتماع خانواده‌ها از طریق برنامه‌ریزی‌های مناسبتی در فضاهای شهری، فراهم شود. گردشگری درون شهری بیشتر با مناسبت‌ها سازماندهی می‌شود.مثلا مدیریت شهری تهران باید به مناسبت‌های خاص ، برنامه‌هایی را در مراکز باز شهری برگزار کنند و از قبل، درباره زمان و جزئیات برگزاری این برنامه‌ها در شهر اطلاع‌رسانی کند. اتفاقی که در شهرهای اروپایی همواره در جریان است. به همین دلیل باید تمام مناسبت‌ها را برنامه‌ریزی کنند. به فرض یک تهرانی بداند که این هفته یک برنامه موسیقی در فلان محدوده مرکزی شهر برگزار می‌شود.شهرداری باید تقویم برنامه‌های گردشگری درست کند و گردشگری نه به شکل فعلی که به‌صورت فعال، در دستور کار مدیران قرار بگیرد.
مردم دوست دارند در فضاهای باز شهری برای گذراندن اوقات فراغت خود به بهترین شکل، دور هم جمع شوند. در تهران، همین فضاهای موجود، برای مدتی پس از دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته، می‌تواند پاسخگو باشد و گردشگری شهری را می‌تواند ترغیب کند. اما باید در میان‌مدت به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که فضاهای شهری به لحاظ جذابیت و خدمات و امکانات متنوع، قدرت جذب گردشگر برای یک نیمروز را داشته باشد.
قبول دارید که شهر تهران در مقایسه با شهرهایی که تهرانی‌ها در ایام تعطیل به آنها هجوم می‌آورند، ظرفیت اولیه برای تامین نیاز تفریحی و گردشگری را دارد، اما نبود اوقات فراغت کافی سبب غفلت از این ظرفیت شده است؟
نقل قول مشهوری است که می‌گوید، زیبایی‌های تهران در ایام عید قابل مشاهده است. دلیل این موضوع، همان نبود وقت در طول سال است. تازه، خیلی از تهرانی‌ها حتی در ایام عید هم فرصت گشتن در تهران را پیدا می‌کنند اما فقط در مسیر عیددیدنی‌ها،به صورت گذری و از داخل خودروی خود، شهر را با موقعیتی غیر از رفت و آمد روزهای کاری، می‌نگرند. متاسفانه، ترافیک و تزاحم در معابر آنقدر موضوع آزاردهنده شده که مانع از نگاه مردم به زیبایی‌های شهری شده است. تهران پایتخت چند صد ساله است که کلی بناهای تاریخی و ماندگار دارد و می‌تواند زمینه ساز جذب گردشگر هم از تهران و هم از سایر شهرها باشد.
شهرهای استان‌های شمال، به درست یا غلط، مقصد اول گردشگری ایرانی‌ها شده است. اما با افزایش تعطیلی آخر هفته، این مناسبات ممکن است به هم بخورد، به این صورت که مسافرت‌ها بین شهرهای مختلف توزیع شود یا برعکس، تقاضای سفر به شمال، در طول سال، بیشتر هم شود. در این صورت، اقتصاد شهر در این مناطق، چگونه خواهد شد؟
اصل مشکل گردشگری شمال این است که سفر به این مناطق تابع تعطیلات مناسبتی شده است. این مناسبات‌ها هم به ظرفیت محدود گردشگری در این مناطق فشار می‌آورد و هم خدمات گردشگری را از حالت حرفه‌ای خود خارج کرده و باعث شده گروهی، با غنیمت شمردن تعطیلات مناسبتی چندروزه، کاسبی‌های زودگذر با قیمت‌های فوق‌العاده بالا و غیرطبیعی را به گردشگران تحمیل کنند. این موضوع ذهنیت بدی بین گردشگران ایجاد می‌کند. بدترین شکل کاسبی، اجاره ویلا با قیمت‌های بالا در برخی شهرها و نبود ویلای اجاره‌ای در تعطیلات مناسبتی در سایر شهرهای شمالی است. همین موضوع سبب شده در چند سال اخیر، افراد گرایش پیدا کنند به داشتن ویلای شخصی و در نتیجه، تقاضا برای تغییر کاربری اراضی سبز و تجاوز به زمین‌های جنگلی و منابع طبیعی تحت‌تاثیر ویلاسازی‌های شخصی افزایش پیدا کرده است. اما اگر عرضه مطمئن باثبات و با قیمت مشخصی وجود داشته باشد حتی مالکان ویلاهای شخصی هم تشویق به استفاده از بازار ویلاداری حرفه‌ای خواهند شد.
در حالت عادی، افراد با محاسبه هزینه و فایده خرید ویلای شخصی، تمایل اولیه به داشتن ویلا ندارند. خیلی‌ها با خود محاسبه می‌کنند که در بهترین حالت، سالی ۱۰ بار می‌توانند در ویلای شمال خود اقامت کنند که چندان زمان زیادی نیست اما برای همین تعداد مسافرت کم، به تجربه دریافته‌اند که در تعطیلات مناسبتی، آنقد بازار اجاره ویلا آشفته و به‌هم ریخته است که نمی‌توانند به محل مناسب برای اقامت دسترسی پیدا کنند، در نتیجه تشویق می‌شوند به سمت خرید ویلای شخصی. این قبیل ویلاها هم در طول سال مورد استفاده بهینه اشخاص و مالکان‌شان قرار نمی‌گیرد و در غالب زمان‌ها خالی از سکنه است.
با این حال چنانچه تقویم تعطیلات کشور سازماندهی شود، مُد مسافرت‌ها نیز متحول خواهد شد و در آن صورت، گرایش گردشگران از ویلاهای شخصی، به سمت هتل‌ها و کمپ‌های گردشگری و اجاره ویلاهای مجهز با همه خدمات و امکانات، خواهد رفت. می‌توان امیدوار بود در چنین شرایطی، مجتمع‌های گردشگری بازار پیدا کند و با افزایش عرضه ویلاها و اقامت‌گاه‌های اجاره‌ای، تقاضای خرید ویلای شخصی کاهش یافته و نیاز به زمین بیشتر برای تخریب اراضی سبز، کاهش یابد.
اگر مد گرایش را از این نوع به سمت هتل‌ها و کمپ‌های مربوط به گردشگری عمومی بکشانیم زمینه خوبی است
البته یک مشکل داریم. در سایر کشورها، حمل‌و‌نقل عمومی، مسافرت‌ها را پشتیبانی می‌کند. در ژاپن تعطیلات آخر هفته در توکیو، عمده پایتخت‌نشین‌ها را به کیوتو -یک منطقه گردشگری خوش آب و هوا- می‌کشاند اما غالب سفرها به این منطقه که در ۲۰۰ کیلومتری توکیو واقع شده، با قطار سریع‌السیر و در حدود یک ساعت انجام می‌شود.
با اصلاح تعطیلات و توسعه فرهنگ گردشگری، لازم است همزمان سیستم‌های هتلینگ و سیستم حمل‌و‌نقل عمومی نیز توسعه پیدا کند تا تقاضای گردشگری در مسیر جدید، بتواند از امکانات بهره‌برداری کند.
منافع تعطیلات دو روزه برای اقتصاد شهرها بخصوص منابع مالی و بودجه‌ای شهرداری‌ها چه خواهد بود؟
بازسازی و اصلاح تقویم تعطیلات نه تنها برای مردم شهرها که برای شهرداری‌ها نیز منافع اقتصادی خواهد داشت. در خیلی از کشورهای اروپایی، دولت‌های محلی، بخشی از بودجه سالانه‌شان را از محل دریافت مالیات از هتل‌ها و مراکز اقامتی تامین می‌کنند. این نوع تامین مالی شهرداری‌ها در کشورهای اروپایی خیلی مرسوم است. الان در کشورهای اروپایی، در هتل‌ها یک نوع مالیات شهرداری وجود دارد که حداقل معادل ۳ تا ۴ درصد از هزینه مسافر برای شهرداری است که جدا در فاکتور خدمات هتل، برای مسافر لحاظ می‌شود. این مالیات، در شهرهای توریستی جهان، برای شهرداری‌ها درآمدزایی قابل توجهی به همراه دارد و یکی از منابع مالی پایدار و سالم برای پوشش هزینه‌های اداره شهر محسوب می‌شود. در شهرهای شمالی کشورمان، الان همه مسافران یکراست وارد ویلاهای ملکی خود یا ویلاهای اجاره‌ای می‌شوند و بدون آنکه عوارض شهری و مالیاتی به شهرداری پرداخت کنند، هزینه‌هایی را از بابت زباله و ... به شهر تحمیل می‌کنند و به‌صورت رایگان از خدمات شهر بهره‌برداری می‌کنند. مسافران شهرهای شمالی حتی خریدهای روزه‌مره خود را از شهر مبدا تهیه می‌کنند. اما توسعه زمانی گردشگری می‌تواند به راه‌اندازی بازارهای عرضه مواد غذایی و نیازهای خدماتی سفر در شهرهای توریستی منجر شود و بالطبع، عوارض دریافتی توسط شهرداری از کسبه، افزایش پیدا خواهد کرد.
توسعه گردشگری برای خروج از رکود اقتصادی هم موثر است؛ چراکه اساس صنعت گردشگری، سرمایه‌بر نیست بلکه نیازمند فعالیت بیشتر نیروی انسانی است و اشتغالزایی بالایی به همراه دارد. بنابراین رونق گردشگری، بلافاصله می‌تواند اقتصاد را به شدت تکان دهد. برخلاف دهه قبل، سفر وارد هزینه خانوارها شده است. با افزایش حجم سفر به‌واسطه افزایش تعطیلات، هزینه‌ها وارد اقتصاد و به سرعت باعث گسترش مشاغل مرتبط می‌شود.
تمرکز بر گسترش تفریح و تقاضای گردشگری، در شرایط کنونی برای خروج از رکود، خوب است چون ظرف ۵ تا ۶ ماه جواب می‌دهد. بخشی از اقتصاد تحت عنوان خدمات گردشگری همچون رستوران، هتل و ... فعال می‌شود. ضمن آنکه، این مدل گردشگری بر افزایش تولیدات کشاورزی نیز موثر است و به سرعت اثر مستقیم بر رشد اقتصادی خواهد گذاشت.
ارسال نظر