مفهوم دامپینگ یا قیمت‌شکنی در اقتصاد
سید‌محمد مجیدی
ریشه کلمه دامپینگ از Dump به‌معنی شکستن قیمت گرفته شده است. اگرچه این اصطلاح در اقتصاد و در روابط تجاری بین‌الملل کاربرد دارد اما امروزه گونه‌های داخلی آن نیز قابل مشاهده است. برای مثال فرض کنید شما کارگاه کوچک تراشکاری دارید. بعد از مدتی که در حرفه خود به مهارت بالایی دست پیدا می‌کنید، روزی فردی به شما مراجعه می‌کند و از شما تقاضا می‌کند به‌دلیل نبود یک قطعه خاص مربوط به پکیج (آبگرمکن دیواری) شما یک نمونه مشابه قطعه خراب شده بسازید. از ضایعات موجود در کارگاه خود اقدام به ساخت قطعه مورد نظر کرده و فرد مورد نظر با رضایت کامل آن را از شما خریداری می‌کند.
سید‌محمد مجیدی
ریشه کلمه دامپینگ از Dump به‌معنی شکستن قیمت گرفته شده است. اگرچه این اصطلاح در اقتصاد و در روابط تجاری بین‌الملل کاربرد دارد اما امروزه گونه‌های داخلی آن نیز قابل مشاهده است. برای مثال فرض کنید شما کارگاه کوچک تراشکاری دارید. بعد از مدتی که در حرفه خود به مهارت بالایی دست پیدا می‌کنید، روزی فردی به شما مراجعه می‌کند و از شما تقاضا می‌کند به‌دلیل نبود یک قطعه خاص مربوط به پکیج (آبگرمکن دیواری) شما یک نمونه مشابه قطعه خراب شده بسازید. از ضایعات موجود در کارگاه خود اقدام به ساخت قطعه مورد نظر کرده و فرد مورد نظر با رضایت کامل آن را از شما خریداری می‌کند. بعد از مدتی متوجه می‌شوید این قطعه، یک کالای مصرفی با تقاضای بالا در بازار لوازم یدکی آبگرمکن است. بنابراین شما یک نمونه ساخته شده از آن با یک پوستر تبلیغاتی جلوی مغازه خود نصب می‌کنید تا به مشتریان سیگنال وجود کالا در مغازه‌تان را بدهید یا به‌عبارتی آنها را از وجود چنین کالایی آگاه سازید. کالای تولیدی شما رفته‌رفته در بازار جای خود را پیدا کرده و شما با کم کردن فعالیت خود در ترمیم قطعات دیگر، وقت بیشتری را صرف تولید این کالا می‌کنید و حتی یک بخش دیگر نیز به مغازه خود اضافه می‌کنید تا توان تولیدی‌تان را دوچندان کنید.
اما پس از گذشت زمانی متوجه تغییر در رفتار مصرف‌کنندگان می‌شوید؛ مشتریان وقتی از شما قیمت محصول را می‌پرسند متعجب شده و اظهار می‌کنند که یک فروشگاه همین قطعه را بسیار ارزان‌تر و به قیمت نصف می‌فروشد! برای تحقیقات بیشتر خود وارد عمل شده و به مغازه مورد نظر مراجعه می‌کنید. سپس متوجه می‌شوید همان کالای شما با همان جنس و کیفیت، اما به قیمت نصف در ویترین مغازه وجود دارد. پس از پیگیری زیاد بالاخره تولیدی مورد نظر را پیدا می‌کنید و در کمال ناباوری مشاهده می‌کنید که این قطعه نه‌تنها از ضایعات آهن ساخته نشده بلکه از شمش‌های آهن در ساخت آن استفاده می‌شود. وقتی با سازنده صحبت می‌کنید متعجب‌تر نیز می‌شوید، این قطعه هزینه تولیدی بیشتری نسبت به قطعه شما داشته، اما خیلی عجیب است.
وقتی از تراشکار می‌پرسید چرا چنین کالایی با قیمتی پایین‌تر از هزینه آن، که در حقیقت به معنی ضرر تولیدکننده است وارد بازار می‌شود، او بیان می‌کند یک فروشنده بزرگ لوازم یدکی با او قراردادی منعقد کرده که تا دو سال این کالا را با قیمت تثبیت شده از او بخرد. حدس شما چیست؟ چرا یک فروشنده بزرگ حاضر است به قیمت ضرر کردن شروع به فروش این کالا کند؟ پاسخ روشن است هدف او حذف رقیبان کوچکی نظیر شما، جلوگیری از ورود سایر رقبا به بازار و به معنی ساده سلطه یکجانبه و حکومت بلامنازع بر بازار لوازم یدکی آبگرمکن است. از منظر اخلاقی کار او یک عمل ناجوانمردانه است ولی او یک سیاست اقتصادی انحصارطلبانه برای سود بیشتر خود در نظر گرفته که از جهت منفعت فردی می‌توان گفت او عقلانی رفتار کرده است. او در کوتاه‌مدت ضرر می‌دهد اما به‌واسطه پشتوانه مالی که از قبل دارد، این دوره دوساله را به سلامت پشت سر می‌گذارد در طول این دوره رقبای کوچکی چون شما مشتریان خود را از دست داده و چون پشتوانه مالی مناسبی ندارید ناگزیر عرصه رقابت را خالی کرده و از بازار به نفع او خارج می‌شوید.
پس از مدتی او انحصارگر بلامنازع شده و شروع به افزایش قیمت کالای خود می‌کند. ظرف مدت یک‌سال او نه تنها ضرر دو سال گذشته را جبران می‌کند بلکه سود بیشتری نسبت به شما کسب می‌کند. اگرچه ما منکر واردات برخی کالاها با قیمت پایین نسبت به محصولات داخلی، ناشی از تکنولوژی بالا و بهره‌وری مناسب کشورهای صادرکننده آن نیستیم، اما کافی است بدانید برای مثال قیمت گوشی‌های سامسونگ در کشور ما تا ۲۵ درصد نسبت به قیمت آن در کره ارزان‌تر است. جای شگفتی نیست که می‌بینید برخی کالاهای کوچک حتی اگر هزینه حمل آن را از چین تا ایران درنظر بگیریم محال است ۲۰۰۰ تومان شود اما این کالاها به کشور وارد می‌شوند. یعنی در کشور ما حتی قادر به تولید گردوشکن یا پمپ باد اسباب‌بازی نیستیم؟ چرا این کالاها با قیمت ارزان وارد کشور می‌شوند؟
با توجه به روایتی که در بالا رفت، کشورهای صادرکننده مقاطع زمانی مشخصی را با هدف تسلط بر بازار کشور هدف، در نظر گرفته و وقتی کالای آنها به یگانه محصول بازار تبدیل شدند. قیمت آنها رفته رفته افزایش یافته و سود مورد نظرشان کسب خواهد شد. هزینه واقعی این قبیل رفتارها در کشور مقصد نظیر کشور ما، حذف تولیدکنندگان داخلی و از بین رفتن پتانسیل ایجاد یا ادامه حیات صنایع خرد است. دامپینگ یک فعالیت اقتصادی مخرب است که اقتصادهای بزرگی چون چین به کرات از آن بهره برده‌اند تا جایی که سازمان جهانی تجارت (WTO) امروزه بخشی از فعالیت‌های اصلی خود را به جلوگیری از رفتارهای ضد قیمت‌شکنی یا آنتی‌دامپینگ اختصاص داده است. در این میان برخی کشورهای پیشرفته نظیر ایالات‌متحده‌آمریکا نیز در سیستم اقتصادی خود جایی برای مبارزه با واردات کالاهایی با هدف دامپینگ و از بین بردن صنایع داخلی در نظر گرفته است.
متاسفانه در نبود دستگاه‌های نظارتی پویا و سیستم‌های رانتی کشور ما سال‌ها مورد هدف این سیاست از سوی کشورهایی نظیر چین قرار گرفته‌اند تا جایی که حتی ساده‌ترین ابزار که نیازی به تکنولوژی پیچیده نداشته در کشور تولید نمی‌شوند. در برخی مواقع این واردکنندگان سودجو و قاچاقچیان هستند که دست همکاری به کشور صادرکننده داده و به سرعت اقدام به حذف تولیدکنندگان داخلی می‌کنند. بر مسوولان کشور است در راستای اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولیدکنندگان داخلی سیاست‌های آنتی دامپینگ و بهبود تکنولوژی در صنایع داخلی را مدنظر قرار دهند. تا به‌جای تبدیل شدن به کشوری واردکننده صرف، رفته‌رفته قدم در بهبود فضای صنعتی کشور و بازار کسب‌وکار بگذاریم.
ارسال نظر