فواید بورس برای سرمایه‌گذاران

در شماره قبل در مورد تاریخچه بورس و در مورد واژگانی که در بورس کاربردی است صحبت کردیم. در این شماره انواع سرمایه‌گذاری و راه‌های درآمدزایی از بورس را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

1- درآمد

مهم‌ترین هدف هر فرد از سرمایه‌گذاری کسب درآمد است. سرمایه‌گذاری در بورس می‌تواند از دو راه این خواسته را محقق سازد. نخست از طریق پرداخت سود ناشی از فعالیت کارخانه‌ها و شرکت‌ها؛ به این ترتیب که کارخانه‌ها یا شرکت‌هایی که سهامشان در بورس عرضه شده است بخشی از سودی را که از فروش کالاها و خدماتشان حاصل می‌شود بین سهامداران تقسیم می‌کنند. به این ترتیب کسانی که با خرید سهام شرکت‌ها یا کارخانه‌های بورسی در این مراکز شریک شده‌اند از این طریق کسب درآمد می‌کنند. راه دوم کسب درآمد سهامداران بورس، ناشی از فعالیت‌های مفید و موثر مدیران شرکت‌های مربوطه است که باعث افزایش قیمت سهام شرکت‌ها می‌شود که این به معنی افزوده شدن بر دارایی سهامداران است.

2- قابلیت نقدشوندگی

کسانی که در بورس سرمایه‌گذاری می‌کنند اگر به پولشان نیاز پیدا کنند بسیار سریع‌تر از بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های دیگر می‌توانند سهام خود را به پول نقد تبدیل کنند. برای این کار کافی است به اولین کارگزار بورس مراجعه کنند و فرم تقاضای فروش سهامشان را تحویل دهند. سهولت فروش سهام طوری است که حتی در سخت‌ترین شرایط هم، در صورتی که فرد سهام خود را اندکی کمتر از قیمت روز بازار ارائه کند، در کمترین زمان سرمایه‌اش نقد خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از سرمایه‌گذاری‌های دیگر فاقد این ویژگی هستند. به‌عنوان مثال، فرض کنید فردی در خرید ماشین، زمین یا منزل مسکونی سرمایه‌گذاری کرده و حالا نیازمند پول شده است. روشن است که تبدیل هر یک ازموارد ذکر شده به پول نقد به مراتب مشکل‌تر از فروش سهام شرکت‌های بورسی خواهد بود.

3- مشارکت در تصمیم‌گیری‌ها

تصمیم‌گیری برای اداره شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس با نظر صاحبان سرمایه انجام می‌پذیرد. افرادی که سهام شرکت‌های بورسی را خریداری می‌کنند مطابق قانون می‌توانند در مجامع شرکت مربوطه حضور پیدا کنند و با شنیدن گزارش فعالیت‌ها از گردش کار شرکت آگاه شوند و همچنین با حق رای خود نسبت به انتخاب هیات مدیره، طرح‌های مورد نظر و میزان سود تقسیمی به سهامداران شرکت اظهارنظر کنند. این مزیت شرکت‌های بورسی سبب شده است که سهامداران بتوانند هم از فعالیت‌های شرکت آگاه شوند و هم در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت داشته باشند.

4- اطمینان از مکان سرمایه‌گذاری

بورس مکانی بسیار امن برای سرمایه‌گذاری است. برای اثبات این مدعا کافی است به قانون حاکم بر بورس توجه کنیم. بورس براساس قانون بازار اوراق بهادار تاسیس شده است و مطابق آن فعالیت می‌کند. در قانون علاوه‌بر اینکه کلیه فعالیت‌های بورس مشخص شده است و هر نوع فعالیتی با اخذ مجوز قانونی صورت می‌گیرد یک نهاد ناظر به نام «سازمان بورس» نیز در نظر گرفته شده تا بر تمامی فعالیت‌هایی که انجام می‌شود نظارت کند. نکته دیگر اینکه شرکت‌های بورسی براساس قانون موظفند اطلاعات مجاز مربوط به خود را به‌طور مرتب در اختیار خریداران و فروشندگان قرار دهند. این کار باعث شفاف شدن بازار می‌شود و به این ترتیب هر کس که اطلاعات لازم را برای خرید و فروش در اختیار داشته باشد می‌تواند با اطمینان اقدام به معامله کند. نتیجه این که، قانون حاکم بر بورس و سازوکارهای پیش‌بینی شده مکانی مطمئن برای سرمایه‌گذاری فراهم آورده است.

چگونه می‌توان در بورس سرمایه‌گذاری کرد؟

انجام هر فعالیتی تابع آداب و مقرراتی است. سرمایه‌گذاری در بورس نیز تابع مقررات و آداب خاص خود است. اولین کاری که برای سرمایه‌گذاری در بورس باید انجام داد، گرفتن کد معاملاتی است. این کد به‌منظور راحت‌تر شدن و سرعت یافتن بیشتر کار به افراد داده می‌شود؛ همان‌طور که بانک به مشتری خود شماره‌حسابی می‌دهد که مشتری با آن شماره شناخته می‌شود؛ بنابراین سیستم معاملاتی بورس افراد را به وسیله کد معاملاتی آنها شناسایی می‌کند. برای گرفتن کد معاملاتی، فرد می‌تواند با مراجعه به یکی از کارگزاری‌ها و ارائه فتوکپی شناسنامه یا کارت ملی خود کد مربوط به خود را دریافت دارد. کد معاملاتی شامل سه حرف اول نام خانوادگی به همراه یک عدد ثابت است. به‌عنوان مثال کد معاملاتی کسی که نام خانوادگی او فخرآبادی است می‌تواند «فخر ۰۰۱۰۱» باشد.

خرید سهام

خریدار سهام برای خرید باید به یکی از کارگزاری‌های بورس مراجعه و از کارگزار تقاضای فرم درخواست خرید کند. کارگزار فرمی را در اختیار او قرار می‌دهد و او علاوه‌بر تکمیل فرم باید مبلغی را که می‌خواهد سرمایه‌گذاری کند به حساب کارگزار واریز و فیش آن را به همراه فرم‌ تکمیل‌شده تحویل کارگزار نماید و رسید بگیرد. طی زمان معینی، پس از آماده شدن اوراق سهام، مشتری با تحویل رسید قبلی به کارگزار اوراق سهام خود را دریافت می‌دارد. علاوه‌بر خرید حضوری، اشخاص می‌توانند از طریق اینترنت نیز اقدام به خرید کنند و پس از انجام هر عملیات پرینت آن را به‌عنوان رسید دریافت نمایند. در فرم درخواست خرید، مواردی از قبیل مشخصات خریدار، تعداد سهام مورد تقاضا، مبلغ سرمایه‌گذاری و... گنجانده شده است. از جمله مواردی که خریدار در فرم درخواست خرید باید مشخص کند قیمت و نوع سهم موردنظر خود است. برای این کار، خریدار چند راه در پیش‌رو دارد:

راه اول اینکه خریدار چون اطلاع چندانی از سهام و اوراق موجود در بورس ندارد، مبلغی را که می‌خواهد در بورس سرمایه‌گذاری کند در اختیار کارگزار می‌گذارد و از او می‌خواهد که به انتخاب خودش بهترین سهام را برای او خریداری کند، ضمن آنکه می‌تواند اولویت‌های موردنظر خود را به کارگزار اطلاع دهد. راه دوم این است که خریدار، اگر خرید سهام خاصی را در نظر دارد آن را به کارگزار می‌گوید؛ مثلا می‌گوید: «اگر سهام فلان کارخانه عرضه شد برای من خریداری کنید.» در این حالت، چون قیمت سهم توسط خریدار اعلام نشده است کارگزار اختیار دارد که به هر قیمتی که سهم موردنظر مشتری عرضه شد آن را خریداری کند. لازم به ذکر است که کارگزاران غالبا مسوولیت‌پذیری و تعهد اخلاقی لازم را دارند و سعی می‌کنند به بهترین قیمت ممکن سهام موردنظر مشتری را برای او خریداری کنند. در هر صورت کارگزار اطلاعات مشورتی خود را در اختیار خریدار قرار می‌دهد و در تصمیم‌گیری و انتخاب به او کمک می‌کند. راه سوم خرید سهام این است که خریدار از کارگزار تقاضای خرید سهم معینی را با قیمت معین می‌کند و کارگزار نیز مطابق درخواست مشتری اقدام به خرید می‌کند.

فروش سهام

برای فروش سهام نیز، همچون خرید، فروشنده باید به کارگزار مراجعه و فرم درخواست فروش را تکمیل کند. برای این کار فروشنده دو راه را پیش رو دارد: راه اول اینکه به کارگزار اختیار می‌دهد تا سهامش را به قیمت بازار بفروشد؛ در این حالت کارگزار موظف است تا سهام مشتری را به بالاترین قیمت پیشنهادی روز بفروشد. راه دوم اینکه فروشنده در فرم فروش قید می‌کند چنانچه قیمت سهام او در بورس تا حد معینی افزایش یافت، اقدام به فروش کند. به‌عنوان مثال به کارگزار می‌گوید که هر سهم او را زیر قیمت ۲۰۰ تومان نفروشد. در این صورت کارگزار منتظر می‌ماند تا قیمت سهم به حد موردنظر برسد و سپس اقدام به فروش می‌کند. بدیهی است که در این صورت نیز کارگزار مشاوره لازم را به فروشنده می‌دهد. به‌عنوان مثال اگر قیمت پیشنهادی فروشنده پایین‌تر از قیمت روز بازار باشد، ولی خود نداند، کارگزار او را راهنمایی می‌کند و به وی یادآور می‌شود که می‌توان سهم را به قیمت بالاتر نیز فروخت، برعکس اگر قیمت پیشنهادی مشتری بالا باشد به او یادآور می‌شود که در این قیمت امکان فروش سهم وجود ندارد.

معاوضه سهام

علاوه‌بر خرید و فروش سهام راه دیگری برای معامله سهام وجود دارد و آن معاوضه سهام است. معاوضه سهام به این صورت است که صاحب سهام، نحوه فروش سهام خود و نیز نحوه خرید سهام موردنظر را به اطلاع کارگزار می‌رساند و کارگزار نیز مطابق این درخواست اقدام به معاوضه می‌کند. شایان ذکر است که کارگزاران بورس، در قبال خدمتی که برای مشتریان انجام می‌دهند، درصدی از مبلغ هر معامله را به‌عنوان اجرت یا حق کارگزاری خود برداشت می‌کنند. سقف این مبلغ مطابق قانون مشخص شده است، اما کارگزاران مجازند حق کارگزاری خود را کمتر از سقف تعیین‌شده از مشتریان دریافت کنند.

توصیه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در بورس

زندگی بشر و فعالیت‌های او همواره با پیامدهای مختلفی همراه است و اتفاقات جزء‌ لاینفک زندگی است. به همین دلیل، هر کس، بر اثر دانش و تجربه خود راه‌های مقابله با اتفاقات و کم کردن زیان‌های ناشی از آن را پیدا کرده و در زندگی به‌کار می‌گیرد. در مورد بورس که موردنظر ماست، خبرگان بازار سرمایه توصیه‌هایی به مشتریان دارند و معتقدند اگر افراد این توصیه‌ها را به‌کار گیرند، فعالیت‌هایشان با موفقیت بیشتر و پیامدهای منفی کمتری همراه خواهد بود. در ادامه برخی از این توصیه‌ها را شرح می‌دهیم:

1- سرمایه مازاد خود را به کارگیرید.

معمولا افراد، با توجه به اتفاقات مختلفی که در زندگی‌شان پیش می‌آید، بخشی از درآمد خود را به‌عنوان هزینه‌های ضروری کنار می‌گذارند تا در روز مبادا از آن استفاده کنند. از آنجا که بازار سهام یکی از بازارهای پرنوسان است، خبرگان بازار توصیه می‌کنند که بهتر است افراد از به‌کارگیری سرمایه‌های اصلی و ضروری خود در این بازار پرهیز کنند. آنها معتقدند کسانی که می‌خواهند در این بازار سرمایه‌گذاری کنند باید نه‌تنها اولویت را به رفع نیازهای اولیه زندگی خود بدهند؛ بلکه حتی از به‌کارگیری آن بخش از درآمد خود که برای هزینه‌های اتفاقی در نظر گرفته‌اند در بازار بورس صرف‌نظر کنند. خبرگان بازار سرمایه می‌گویند بهتر است افراد پس‌اندازهای اضافی خود را وارد بازار سهام کنند.

2- به شایعات توجه نکنید

یکی از مشکلات مردم این است که در برخی مواقع از احساسات خود تبعیت می‌کنند یا تحت‌تاثیر حرف‌های دیگران قرار می‌گیرند. هرچند این نکته در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها تاثیر چندانی ندارد، اما در فعالیت‌های اقتصادی و به‌خصوص در بازار سهام می‌تواند موجب ضرر برای افرادی باشد که به احساسات خود میدان می‌دهند. واقعیت امر این است که سرمایه‌گذاری در بازار سهام باید براساس تحقیق و اطلاعات صحیح انجام شود؛ زیرا در این بازار عوامل متعددی همچون وضعیت اقتصاد کشور، عملکرد شرکت، اتفاقات جهانی و... در تغییر قیمت‌ها موثرند؛ در نتیجه هرگز نباید تنها براساس توصیه دوستان یا تبلیغات یا حتی عملکرد خویشاوندان برای سرمایه‌گذاری در این بازار تصمیم‌گیری کرد.

3- برای کوتاه‌مدت سرمایه‌گذاری نکنید

سرمایه‌گذاران نباید نگران نوسانات و افت‌و‌خیزهای روزانه بازار باشند که در مورد بازار سهام امری عادی است، بلکه پیوسته باید روند بلندمدت را مورد توجه قرار دهند؛ چراکه شرکت‌های بورسی معمولا شرکت‌های بزرگی هستند و و طبیعتا کارها و پروژه‌هایی که در دست انجام دارند کلان و بسیار بزرگ خواهد بود. پرواضح است که سود پروژه‌های بزرگ در کوتاه‌مدت به‌دست نمی‌آید و در بلندمدت حاصل می‌شود. در نتیجه سرمایه‌گذاران باید برای دریافت واقعی سود سرمایه‌های خود در بازار سهام به سرمایه‌گذاری با دید بلندمدت نگاه کنند.

4- سبد سهام تشکیل دهید

بازار سهام دارای ویژگی‌هایی است که از آن جمله می‌توان به بالا و پایین رفتن قیمت‌ها و ریسک یا خطر افت شدید قیمت‌ها اشاره کرد. از آنجا که به‌طور معمول در طی زمان قیمت برخی سهام افزایش و قیمت برخی کاهش می‌یابد، برای در امان ماندن از خطر کاهش قیمت سهام خریداری شده، خبرگان بازار توصیه می‌کنند که خریداران بهتر است سبدی از سهام خریداری کنند و از خریدن یک نوع سهم پرهیز کنند؛ چراکه وقتی سهامدار سرمایه خود را به سهام متعدد و متنوعی اختصاص می‌دهد، پایین آمدن احتمالی قیمت برخی از این سهام از طریق بالا رفتن قیمت برخی دیگر از سهام موجود در سبد جبران می‌شود و در این صورت سرمایه‌گذار می‌تواند به‌راحتی خطر احتمالی کاهش قیمت‌ها را رفع کند.

5- نسبت به سرمایه‌گذاری خود بی‌توجه نباشید

سرمایه‌گذار پس از تشکیل سبد سهام نباید نسبت به وضعیت آن بی‌تفاوت باشد؛ بلکه باید به‌طور مرتب آن را مورد بررسی قرار دهد و وضعیت آن را نسبت به وضعیت بازار بسنجد تا بداند که آیا سبد سهام او هماهنگ با بازار است یا نیاز به بازنگری و تغییر دارد یا نه. برای این کار او می‌تواند با خبرگان، مشاوران و کارگزاران بورس نیز مشورت نماید و از راهنمایی آنها بهره ببرد.

6- غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کنید

کسانی که می‌خواهند در بورس سرمایه‌گذاری کنند دو راه در پیش دارند؛راه اول اینکه خودشان مستقیما سهام موردنظر خود را خریداری کنند که طبعا خودشان نیز پیگیر نوسانات بازار و وضعیت سهام خود خواهند بود، یا شخصا به تشکیل سبد سهام اقدام کنند. البته خبرگان، انتخاب شیوه سرمایه‌گذاری مستقیم را برای همه مناسب نمی‌دانند؛ زیرا چنین کاری نیازمند تجربه و تخصص برای بررسی وضعیت بازار، شرکت، اقتصاد کشور و... است. علاوه‌بر اینکه سرمایه‌گذار باید بخش عمده‌ای از وقت خود را صرف این کار بنماید که مقرون‌به‌صرفه نیست. از این رو، راه دومی را توصیه می‌کنند و آن سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است. در این روش سرمایه‌گذار اقدام به خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌کند که از این طریق علاوه‌بر انتخاب یک سبد سهام مناسب از تخصص، تجربه، امکانات و سایر خدمات صندوق‌ها بهره‌مند می‌شود.

بهترین راه سرمایه‌گذاری در بورس را انتخاب کنید

مناسب‌ترین راه برای سرمایه‌گذاری، استفاده از صندوق‌های سرمایه‌گذاری است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری نهادها یا شرکت‌هایی هستند که سرمایه خود را عمدتا در سهام و برخی موارد دیگر مثل اوراق مشارکت به کار می‌گیرند. این صندوق‌ها مجوز فعالیت خود را از سازمان بورس دریافت و تحت نظارت همین سازمان نیز فعالیت می‌کنند. صندوق‌ها همه عوامل کار، شامل مدیر، ضامن، امین، پرسنل متخصص و توانمند و سایر امکانات موردنیاز را در اختیار دارند و علاوه‌بر آن براساس قانون، سرمایه قابل‌توجهی را برای شروع کار تهیه کرده‌اند؛ بنابراین از هر جهت چه از لحاظ سرمایه و چه از لحاظ نیروهای باتجربه و توانمند قابل اعتمادند.