شورش راست‌ها علیه بانوی چپ
سرنوشت سیاسی نخستین رئیس‌جمهور زن برزیل با ٣٤٢ رای موافق از مجموع ٥١٣ رای مجلس نمایندگان این کشور به مجلس سنا سپرده شد. پس از چندماه کشمکش سیاسی، طرح استیضاح دیلما روسف رای کافی را به‌دست آورد. حدنصاب دوسوم آرا در مجلس در مقابل اصرارهای خانم رئیس‌جمهور مبنی بر دسیسه چینی مخالفانش قد علم کرد و سرانجام قرعه به نام مجلس سنا افتاد تا در یک ماه آینده تکلیف رئیس‌جمهور این کشور را مشخص کند. طرفداران و مخالفان روسف پیش و پس از جلسه مجلس نمایندگان، یکدیگر را کودتاگر و سارق خطاب کردند. روسف با مجموعه‌ای از اتهام‌ها روبه رو شده است: فساد مالی، ناتوانی در آرام کردن اوضاع اقتصادی برزیل و ترویج اختلاف‌های داخلی.

به گزارش شاهدان عینی وضعیت جلسه بررسی استیضاح روسف به‌گونه‌ای پیش می‌رفت که هر لحظه یکی از طرفداران و مخالفان وی با هم گلاویز می‌شدند. جلسه مجلس نمایندگان پشت درهای بسته برگزار شد و این در حالی بود که جمعیت قابل‌توجهی از مخالفان و موافقان روسف پشت درهای مجلس ایستاده بودند تا پس از اعلام نتیجه به خیابان‌های پایتخت بریزند. استیضاح روسف موجی از اعتراض‌ها و حمایت‌ها را در دو ماه اخیر به راه انداخته است و نیروهای امنیتی این کشور خود را برای مقابله با هرسطحی و جنسی از خشونت مهیا می‌کنند. از هفته گذشته جلسه روز یکشنبه مجلس نمایندگان جلسه فوق‌العاده مهمی عنوان‌گذاری شده بود که می‌توانست تکلیف خانم رئیس‌جمهور را یکسره کند. پیش از این وزیر دادگستری کابینه روسف با بیان اینکه رئیس‌جمهور برزیل هیچ تخلفی مرتکب نشده است و استیضاح وی کاملا مسخره است، تاکید کرده بود که روند استیضاح معیوب است. اکنون با انتقال پرونده به مجلس سنا، مخالفان می‌توانند با یک اکثریت معمولی روند برکناری روسف را پیش ببرند. گفته می‌شود که طرح استیضاح حدود یک ماه دیگر در مجلس سنا مطرح خواهد شد. در سنای برزیل یک اکثریت ساده برای پیش بردن استیضاح کافی خواهد بود، گرچه برکناری نهایی نیازمند دو سوم آرای سنا خواهد بود. اگر مجلس سنا نیز با طرح استیضاح موافقت کند، رئیس‌جمهوری چپگرای برزیل از قدرت برکنار می‌شود تا در مجلس سنا پاسخگوی اتهامات باشد. در صورت تحقق این سناریو هم جناح راست میانه به رهبری میشل تمر، معاون رئیس‌جمهوری فعلی، قدرت را در دست خواهد گرفت. مشکل بعدی اینجاست که شخص تمر نیز با اتهام فساد مالی مواجه است و امکان استیضاح وی نیز مطرح شده است.

حزب کارگران که روسف از دل آن بیرون آمده بود از ١٣ سال پیش تا امروز قدرت را در دست دارد. روسف که در سال ٢٠١٠ توانست عنوان نخستین رئیس‌جمهور زن برزیل را به خود اختصاص دهد از همان ابتدا رویکردهای عام‌المنفعه‌ای را به‌عنوان سرفصل حرکت‌های داخلی خود انتخاب کرده بود که این برنامه‌های رفاه عمومی بر محبوبیت وی تاثیر بسیار داشت. اکنون شش سال پس از قدرتگیری خانم روسف، برخی از رسانه‌های برزیلی می‌گویند که تنها ده درصد مردم این کشور از عملکرد روسف راضی هستند. اصلی‌ترین اتهام روسف ٦٨ ساله این است که عمدا برای حفظ محبوبیت عمومی خود تلاش کرده، کسری بودجه دولت خود را که مرتبا در حال افزایش بوده است، پنهان کند. اتهام دیگر وی این است که از رسیدگی قضایی به پرونده بخشودگی مالیاتی فیفا در سال ٢٠١۴ میلادی جلوگیری کرده است. روسف مخالفانش را به کودتا و توطئه سیاسی علیه خود متهم کرده است. اتهام‌هایی که به نظر می‌رسد تا امروز عملا روسف را به پرتگاه وداع از جایگاه ریاست جمهوری نزدیک‌تر کرده است. برازیلیا، پایتخت برزیل در چند هفته اخیر میزبان اعتراض‌های بسیار جدی بوده است و بحث‌های مطرح شده در جلسه بحث و بررسی روز یکشنبه هم بر هیجان‌های عمومی مردم در اعتراض‌های خیابانی افزوده است. در این جلسه، عده‌ای از نمایندگان دو جناح اقدام به زد و خورد کردند و به‌طور مستمر نطق‌های همدیگر را با شعار دادن، آواز خواندن و حملات لفظی قطع کردند. در بیرون از جلسه مجلس هم پلیس برای ممانعت از درگیری فیزیکی دو طرف، حصارهای فلزی بین موافقان و مخالفان روسف کشیده بود.

طرح استیضاح روسف در حالی در مجلس نمایندگان مطرح شده است که بزرگ‌ترین کشور آمریکای لاتین با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کند. وضعیت اقتصادی نابسامان است و در وضعیت زنگ خطر قرار دارد. تورم هر روز صعودی تر می شود. ویروس زیکا مردم را به شدت ترسانده است. کشور خود را برای میزبانی از بازی‌های المپیک در ماه آگوست مهیا می‌کند و این در حالی است که کمبود بودجه این سوال را ایجاد کرده که آیا اصلااین میزبانی ممکن است؟

در حالی که برزیل باید خود را برای سناریوی رفتن تلخ نخستین رئیس‌جمهور زن خود مهیا کند، اصلی‌ترین مشکل و نگرانی جامعه سیاسی این کشور این است که گزینه‌های جایگزینی روسف نیز همگی پرونده‌های فساد کلان اقتصادی را در کارنامه‌های خود دارند و در حالی برای خروج روسف از حاکمیت تلاش می‌کنند که هرکدام از آنها تا حضور در دادگاه به دلیل اتهام فسادهای مالی کلان تنها چندگام فاصله دارند. روسف در چندماه اخیر با اشاره به پرونده‌های فساد رقبای خود که عزم خویش را برای برکناری وی جزم کرده‌اند بارها و بارها گفته است که وی تنها سیاستمداری در حلقه فعلی است که هیچگاه به سمت فسادهای مالی نرفته است. یکی از طرفداران روسف در گفت‌وگویی تلویزیونی در این خصوص گفت: همه ما دوست داریم که فرد پاکدستی در راس قدرت باشد. اما اگر روسف برود، هرکدام از جایگزین‌های فعلی وی که روی کار بیایند هم باید محاکمه شوند چرا که همه آنها پرونده‌های فساد دارند.

اما یکی از مخالفان روسف در توضیح علت مخالفت‌های خود می‌گوید: کمپین طرفداران استیضاح را کسانی تشکیل داده‌اند که طرفدار آزادی هستند و می‌خواهند دست دولت از فعالیت‌های اقتصادی کوتاه تر شود. این جنبش برای برکناری روسف در راستای چرخش آمریکای لاتین از بیش از یک دهه سلطه چپ‌ها به سمت اوج‌گیری ارزش‌های دموکراسی است.

برخی از تحلیلگران مسائل سیاسی در برزیل نگران این هستند که روند برکناری روسف می‌تواند به دموکراسی نوپای برزیل که در سال ١٩٨٥ پس از تجربه دو دهه دیکتاتوری نظامی آغاز شد، آسیب وارد کند. روسف دومین رئیس‌جمهور برزیل است که از سال ١٩٩٢ تا امروز در مسیر استیضاح قرار می‌گیرد. فرناندو کولار رئیس‌جمهور اولی بود که به اتهام فساد مالی با تظاهرات گسترده هموطنان خود در سرتاسر برزیل روبه رو شد. البته تحلیلگران می‌گویند که استیضاح روسف با کولار ماهیتا تفاوت دارد. برعکس کولار، روسف پولی به جیب نزده است و با وجود آنکه محبوبیت وی در دوره دوم ریاست جمهوری اش که از ٢٠١٤ آغاز شده، کاهش یافته است اما تنها ٦١ درصد از برزیلی‌ها در چند روز اخیر خواهان استیضاح وی بوده‌اند و این در حالی است که این رقم در ماه گذشته میلادی، ٦٨ درصد بوده است.