اقتصاد سلامت در آغاز راه....

دکتر کوروش محمدی- اقتصاد سلامت دانشی جدید در حوزه اقتصاد است که در یک دهه اخیر مدنظر سیاستگذاران حوزه های اقتصادی در بسیاری از کشورهای پیشرفته قرار گرفته و بارویکردی علمی و آکادمیک رفته رفته جای خود را در میان رشته های دانشگاهی پیداکرده است. این رشته علمی با هدف بهینه سازی هزینه های کلان و خرد دولت ها در بخش منابع انسانی، تجهیزات و مالی کشورها در زمینه تامین نیازهای بهداشت و درمان افراد جامعه پابه عرصه های علمی و کاربردی جوامع نهاده است.

این علم نوپا به مطالعه و بررسی کمیت، قیمت و ارزش منابع محدودی که برای بهداشت و درمان اختصاص می یابند، پرداخته و نحوه ترکیب این منابع را جهت تولید خدمتی معین معرفی می‌کند تا به بالاترین بهره دهی و کارآیی منجر شود. همچنین رویکرد کلان این علم، رابطه متقابل بین سلامت و منابع این بخش را با سایر متغیرهای کلان اقتصادی از جمله رشد اقتصادی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. بنا به این تعریف، هر برنامه و طرح بهداشتی و درمانی علاوه بر جنبه های اپیدمیولوژیک، درمانی و پیشگیری حائز جنبه اقتصادی نیز هست. براساس دیدگاه علم اقتصاد همه تصمیم های درمانی و بهداشتی، اعم از تصمیم های بزرگ مانند تخصیص منابع مالی و انسانی برای پیشگیری از بیماری های واگیردار، بهداشت و تنظیم خانواده، تغذیه و بهسازی محیط درمان و تصمیم های کوچک مانند نوشتن نسخه برای بیمار، پرداخت اضافه کاری به کارکنان یک مرکز بهداشتی، اثرات اقتصادی خرد و کلانی در اقتصاد به جا می‌گذارند.

علم اقتصاد اولویت های مهم و اثرگذار را برای تخصیص اعتبارات و منابع دیگر در برنامه های بهداشت و درمان جامعه درسطح کلان و خرد تعیین و برای سیاستگذاران حوزه سلامت، نقشه راه تمرکز بر مسیرهای توسعه ای و عملکردی را ترسیم می کند. علم اقتصاد سلامت به ایجاد هماهنگی و برقراری یک هارمونی بین صاحب نظران و تئوری های اقتصادی و متولیان سلامت جامعه و مدل های کاربردی این حوزه کمک می‌کند. در واقع این دانش پویا چارچوبی برای تخصیص منابع کمیاب جهت مصرف حال و آینده در راستای افزایش رفاه مصرف کنندگان ارائه می دهد و اقتصاد سلامت هم شاخه ای است از علم اقتصاد. افزایش بسیار شدید هزینه های درمانی در تمام دنیا، بیشتر دولت ها و سازمان های ذیربط را وادار نموده تا در این مورد به تفکر بپردازند و این خدمات را از دیدگاه اقتصادی مورد تجزیه وتحلیل قرار دهند. از این رو، زمینه خاصی به نام" اقتصاد سلامت " پدیدار شده است.

اقتصاد سلامت رشته جدیدی است ولی به دلیل اهمیت و تاثیر زیاد آن در مدیریت بهینه و در فراهم ساختن ابزار و متدهای لازم برای برنامه ریزی و همچنین برنامه ها و طرح های بهداشتی درمانی آنچنان گسترش یافته که امروزه به یکی از مباحث مهم در محافل آکادمیک و سطوح مدیریتی و اجرایی تبدیل شده است. اقتصاد سلامت با تکیه بر شیوهای علمی تخصصی منابع، ارتقاء بهره وری، برقراری عدالت و ارزیابی اقتصادی می‌تواند کمک شایانی به مدیران و سیاستگذاران بخش سلامت در دستیابی به اهداف متعالی تامین سلامت مردم جامعه نماید.

این علم از سال۸۰ بصورت آکادمیک در ایران پاگرفته و چند سالی‌ست به حوزه‌های سیاستگذاری مدیریت سلامت جامعه در سطح کلان نیز راه یافته است.

طرح تحول سلامت وزارت بهداشت را می توان یک گام مهم و تاثیر گذار در راستای استراتژی‌های اقتصاد سلامت دانست که با توجه کاستی ها و ضعف ها به ویژه در بخش بیمه سلامت، درنوع خود خدمتی مهم و کارگشا برای گیرندگان خدمات سلامت در کشور بحساب می‌آید.

علم اقتصاد سلامت در ایران تولد یافته است ولی به نظر می رسد تا رسیدن به رشد و بالندگی و تحقق اهداف متعالی اش در جامعه ما هنوز مسیر و چالش هایی بس سخت و دشوار پیش رو دارد.