آیفون در ایران؛ از آغاز تاکنون

عاقله ترابی　

روزی که استیو جابز از تلفن همراهش با عنوان آیفون رونمایی کرد، بسیاری از افراد جهان را تحت تاثیر این محصول قرار داد. استیو جابز در ژانویه ۲۰۰۷ که برابر بود با دی ماه ۱۳۸۵ با مهارت همیشگی و خاص خود به معرفی آیفون پرداخت و سرآغاز تحول بزرگی در دنیای تلفن‌های هوشمند به‌ویژه از نظر سیستم‌عامل و طراحی شد. چند ماه بعد یعنی تیرماه ۱۳۸۶ اولین نسل آیفون با سیستم‌عامل IOS وارد بازار شد و پشت ویترین مغازه‌ها قرار گرفت. این گوشی در دو مدل ۴ گیگابایتی و ۸ گیگابایتی با قیمت‌های ۴۹۹ و ۵۹۹ دلار فروخته شد و دیری نپایید که وارد بازار ایران هم شد. سروصدایی که اولین نسل تلفن همراه اپل به پا کرد به ایران هم رسید و بسیاری از کاربران ایرانی را هم به خود جلب کرد.

این تلفن همراه نه جی‌پی‌اس داشت و نه فیلمبرداری می‌کرد. درواقع بسیاری از امکانات و قابلیت‌هایی را که حتی گوشی‌های میان‌رده امروز دارند نداشت، ولی در زمان خود آغازگر یک راه جدید در حوزه تلفن‌های هوشمند بود. آیکون‌های زیبا و جذاب، پشتیبانی از ۳G و قابلیت پیام‌رسانی با عکس از جمله ویژگی‌هایی بود که باعث شده بود اولین نسل آیفون در میان کاربران دنیا محبوب و مشهور شود. این تلفن هوشمند که درواقع آیفون ۲G نام دارد یک قابلیت جذاب برای آن روزها داشت و آن اینکه لمسی بود. تا پیش از آن تلفن‌هایی نظیر مدل P۹ سونی‌اریکسون و آی‌میت هم لمسی بودند، اما هیچ‌یک از این مدل‌ها قابلیت لمس با انگشت را نداشتند و همه با کمک قلم کار می‌کردند و این موضوع که کاربر می‌توانست با کمک انگشت روی صفحه تلفن هوشمندش کار کند موضوع جالبی بود که کاربران را به سمت خود جلب می‌کرد. درواقع هر شخصی که این تلفن هوشمند را می‌خرید اولین کاری که می‌کرد این بود که از صفحه لمسی آن استفاده کند و از آن لذت ببرد و فراتر از اینها توانایی تشخیص همزمان دو انگشت روی صفحه نمایش بود؛ اینکه کاربر می‌توانست با استفاده از دو انگشت عکس را زوم کند تحولی بود که حتی در مراسم معرفی این محصول هم چشم همه را به خود خیره کرد. باتری این تلفن هوشمند هم از مواردی بود که آیفون را از دیگر تلفن‌های همراه متمایز می‌کرد؛ چراکه باتری باید حتما به دست خود شرکت اپل تعویض می‌شد و هزینه نسبتا بالایی هم داشت.

با همه این احوال و با وجود اینکه این تلفن همراه ضعف‌ها و ایرادهای مخصوص به خود را داشت همچنان عده قابل توجهی بودند که نه‌تنها در دنیا، بلکه در کشورمان هم از آیفون استقبال کردند. به‌طور کلی آیفون از همان ابتدای ظهورش در ایران قشر خاصی از کاربران را به خود جلب کرد و با همین روند هم پیش رفت. این نکته را نباید فراموش کنیم که اپل محبوبیتش را مدیون استیو جابز است و اوست که اپل را به قدرتی این‌چنین رساند و بی‌شک هنوز هم همه به‌خاطر نام اوست که طرفدار این کمپانی هستند. شاهد این ادعا، کتاب استیو جابز است که در ایران فروش قابل‌توجهی داشت. در ایرانی که آمار خرید کتاب و سرانه مطالعه تاسف‌برانگیز است این کتاب از سوی ۸ ناشر مختلف به چاپ رسید و در فروشگاه‌ها عرضه شد و در کنار این کتاب‌های چاپی، افرادی هم بودند که از طریق اینترنت این کتاب را تهیه و مطالعه کردند. به همین ترتیب آیفون همواره حتی برای کسانی هم که از برند‌های دیگر تلفن همراه استفاده می‌کردند قابل احترام بود. در ایران، آیفون به‌سبب قیمت بالا و سیستم‌عامل و ویژگی‌های منحصر به‌فردش، ویژه افراد خاص و منحصر به‌فردی هم شد. درواقع، جدا از قیمت، کارکردن با تلفن همراهی که تفاوت چشمگیری با بقیه موبایل‌ها دارد کار راحتی نبود و به همین ترتیب گروه خاص با روحیه‌‌های خاصی از این گوشی استقبال کردند و به‌مرور همین موضوع باعث شد آیفون‌دارها دارای تشخص ویژه‌ای شوند و کسی که آیفون داشت به‌نوعی متمایز از دیگران محسوب می‌شد. البته این موضوع حالا دیگر صدق نمی‌کند. باتوجه به رشد و توسعه دیگر کمپانی‌های تولید‌کننده موبایل حالا دیگر آیفون آن محصول انقلابی با ویژگی‌های منحصر به‌فرد نیست و حتی بسیاری از طرفدارانش را هم از دست داده است. با این همه، آیفون از زمانی که پا به عرصه گذاشت در دسته کالاهای لوکس قرار گرفت و به دارندگانش اعتبار و شکوه می‌بخشید که همین امر باعث شده بود کاربران سراسر دنیا به سمت این محصول جذب شوند.

البته این نکته را نباید فراموش کنیم که به‌مرور و درواقع از آیفون ۴ به‌بعد این محصول با قابلیت‌هایی که به‌همراه آورد فقط کالای لوکس محسوب نمی‌شد و از لحاظ قدرت و سرعت و به‌طور کلی اکوسیستم‌ نرم‌افزاری و سرویس‌های اینترنتی مانند آی‌کلاد و آی‌مسیج، محصولی ارزشمند به حساب می‌آمد. حالا دیگر قیمت بالای این محصول می‌توانست توجیهی منطقی داشته باشد و کاربر دربرابر خدمات مناسبی که دریافت می‌کرد و نه‌فقط لوکس‌بودن و ویژه‌بودن، حاضر بود مبلغ قابل‌توجهی هم بپردازد. البته موضوع قیمت همیشه در کشور ما به‌عنوان مانع خرید آیفون بوده و هست. درواقع می‌توان گفت قیمت بالای این تلفن هوشمند بزرگ‌ترین مشکل توسعه آن در بازار ایران بوده است. با این حال موضوع جالب این است که همیشه قیمت آیفون در بازار ایران از قیمت جهانی‌اش کمتر بوده است. البته باید اتفاقات اخیر و سروصدایی را که به دنبال رجیسترینگ تلفن‌های همراه پیش آمد و باعث شد قیمت آیفون بالا برود را استثنا قائل شویم.

آیفون در ایران حتی در نحوه عرضه هم با بقیه‌های برندهای تلفن‌همراه متفاوت بوده است. این تلفن هوشمند از اولین نسخه به محض ارائه در بازارهای جهانی به ایران می‌رسید و هنوز هم این امر وجود دارد. از آنجا که همه کاربران ایرانی طرفدار محصولات اپل، پابه‌پای مردم جهان، هر سال منتظر رونمایی و عرضه محصولات جدید اپل هستند بنابراین صبر و تحمل کاربران هم برای ورود محصولات این شرکت به ویژه آیفون، درمقایسه با طرفداران دیگر برندها بسیار کم است. بنابراین فروشندگان تلفن همراه در اولین فرصت، آخرین نسخه از آیفون را وارد بازار می‌کنند و در این حوزه هریک به نوبه خود سعی می‌کند از رقبا جلو بزند و زودتر از دیگر فروشندگان، آیفون را پشت ویترین بیاورند. طبیعی است که در چنین شرایطی قیمت چنین محصولی هم سر به فلک می‌کشد؛ آیفون با اینکه همیشه در ایران از قیمت جهانی کمتر به فروش می‌رود ولی در ابتدای حضور، با قیمت‌های نجومی عرضه می‌شود و جالب اینکه خریدار هم دارد. برای نمونه آیفون ۶S که وارد بازار ایران شد به قیمت ۱۲ میلیون تومان فروخته شد. به مرور که تعداد آیفون‌ها در بازار بیشتر شد قیمت این گوشی به چهار میلیون تومان رسید و به همین ترتیب، مانند همه گوشی‌های اپل، قیمت نجومی با شیب ملایمی به سمت پایین می‌رود تا اینکه از بازار جهانی هم ارزان‌تر می‌شود و اینجاست که قیمت به ثبات می‌رسد. نکته جالب اینکه در کشور ما حتی رنگ آیفون هم در قیمت تاثیرگذار است و گاهی می‌بینیم که مثلا رنگ طلایی آیفون با قیمتی بیشتر از بقیه رنگ‌ها عرضه می‌شود؛ درحالی‌که در بازار جهانی همه رنگ‌ها یک قیمت دارند.

به‌طور کلی قیمت آیفون در ایران را هرچه تعیین کنند باز هم فروخته می‌شود و همیشه هستند کسانی که بدون توجه به قیمت و حتی بدون توجه به قابلیت‌ها و کارآیی‌ها و نیازهای خود، تحت هر شرایطی حاضر باشند این گوشی را تهیه کنند. این موضوع انکارناپذیر است که لوکس‌بودن و ویژه‌بودن این محصول که از ابتدای ظهور به واسطه خلاقیت‌ها و نبوغ استیو جابز ایجاد شد، هنوز هم در آیفون مانده و حالا دیگر نه خبری از استیو جابز است و نه خبری از آن خلاقیت‌ها و تحول‌هایی که هنگام رونمایی محصول می‌دیدیم و چشم‌هایمان خیره می‌ماند. با این‌همه هنوز هم هستند کسانی‌ که بدون اینکه از قابلیت‌های خاصی استفاده کنند و حتی بدون اینکه بدانند گوشی چه قابلیت‌هایی برای استفاده دارد فقط در فکر این هستند که هرطور شده یک آیفون در دست خود بگیرند و به همین راضی باشند که آیفون دارند؛ در حالی‌که استفاده‌ای که از گوشی می‌کنند و نیازی که دارند با یک تلفن میان‌رده از هر برندی برآورده می‌شود.

یکی از علل مهم این نوسان قیمت و آشفته‌بازاری که در این حوزه وجود دارد به نبود نمایندگی رسمی شرکت اپل در ایران برمی‌گردد. همه گوشی‌های این کمپانی از راه قاچاق وارد کشور می‌شود و این باعث ایجاد شک و شبهه در بین کاربران می‌شود؛ چراکه مشخص نیست محصولات تحت چه شرایطی وارد کشور می‌شوند و تا چه حد می‌توان به کیفیت آن اعتماد کرد. معمولا فروشندگان هنگام تهیه این محصولات جعبه را کامل باز می‌کنند و برای تحویل به مشتری دوباره آکبند می‌کنند. در این بین نمی‌توان به‌راحتی گفت محصولی که خریده می‌شود تا چه حد همانی است که از کمپانی اپل بیرون آمده است. با این همه هیچ‌یک از این موارد باعث نشده محبوبیت و استقبال از آیفون در ایران کم شود.

موضوع دیگری که در این میان مطرح است گردش مالی بازار موبایل است که آیفون بخش جالب توجهی از آن را به خود اختصاص داده است. با وجودی که تعداد تلفن‌های هوشمند شرکت اپل در بازار ایران کم است و به حدود ۲ تا ۴ میلیون می‌رسد و حتی میزان فعال‌شدن آیفون در ایران ماهانه حدود ۵ درصد است بازهم به‌علت قیمت بالایی که دارد گردش مالی مهمی را به خود اختصاص می‌دهد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. در کنار فروش محصولات اپل، یکی از مواردی که به‌دنبال نبود نمایندگی رسمی ایجاد شده، فروش گیفت‌کارت اپل است. از آنجا که تهیه گیفت‌کارت اپل برای ایرانی‌ها از راه‌های قانونی مسدود است، این امر در ایران به یک بیزینس تبدیل شده است. مردم برای خرید از فروشگاه اپلیکیشن اپل مجبور هستند به مغازه‌ها مراجعه کنند و این گیفت‌کارت‌ها را با قیمتی بسیار بیشتر از قیمت استاندارد بخرند یا اینکه به سایت‌ها مراجعه کنند که همواره کمابیش با استرس و نگرانی‌های مخصوص به خود همراه است. با همه این تفاسیر، چیزی که واضح است این‌که هیچ‌وقت هیچ موضوعی باعث نشده ایرانیان دست از این محصول بردارند و بروند سراغ محصولی که نه دردسر تهیه گیفت‌کارت دارد و نه دردسر اپل‌آی‌دی و دیگر موارد. به‌طور کلی می‌توان به جرات گفت آیفون در ایران محصولی نیست که به‌راحتی حذف شود و کاربران بتوانند آن را کنار بگذارند و به سراغ محصولی دیگر بروند. در ایران همیشه هستند کسانی که حاضرند این محصول را از هر راهی و تحت هر شرایطی تهیه کنند و این‌ موضوع که آیفون در دست دارند برایشان از هر چیزی مهم‌تر است.