مقام اول خراسان در تولید جهانی زرشک؛
یاقوت‌های شفابخش
دنیای اقتصاد، الهه میرزاده- رنگ سرخ و دانه‌های ریزش در کنار بوته‌ای خاردار شاید نشان‌دهنده تمام خواصی که تحقیقات در باره آن یافته‌اند، نباشد. زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه‌استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد، این در واقع چیزی است که ضرورت شناخت این گیاه را که به‌راحتی در دسترس ما قرار گرفته بیش از پیش افزایش می‌دهد.
دنیای اقتصاد، الهه میرزاده- رنگ سرخ و دانه‌های ریزش در کنار بوته‌ای خاردار شاید نشان‌دهنده تمام خواصی که تحقیقات در باره آن یافته‌اند، نباشد. زرشک بومی مناطق معتدل و نیمه‌استوایی اروپا، آسیا، آفریقا، آمریکای شمالی و آمریکای جنوبی است. کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارد، این در واقع چیزی است که ضرورت شناخت این گیاه را که به‌راحتی در دسترس ما قرار گرفته بیش از پیش افزایش می‌دهد. استفاده از زرشک در طبخ غذا از دیرباز در فرهنگ غذایی ایرانیان، معمول بوده است، رنگ و طعم آن از جلوه‌هایی است که جایگاه زرشک را در سفره ایرانی تثبیت کرده.
اما اگر نگاهمان را کمی فراتر از خواص ظاهری ببریم ویژگی‌های درمانی و طبی این گیاه رنگ و لعابی بیشتر از ظاهر ریزش آشکار می‌شود. این روزها که دنیای فناوری و تکنولوژی به سمت استفاده از محصولات ارگانیک و جایگزین کردن محصولات طبیعی به جای استفاده از ترکیبات مصنوعی و شیمیایی روی آورده است، اهمیت و جایگاه برخی از گیاهان روزبه‌روز بیشتر مشخص می‌شود. شناخت این ترکیبات که ضمن خواص دارویی و درمانی به راحتی در دسترس ما ایرانی‌ها قرار گرفته، از نکاتی است که توجه به آن ضامن سلامتی و بهبود سطح فرهنگ غذایی کشور است.
آنالیز زرشکی
سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی بیوتیکی و ضد میکروبی است، که حرکات روده را تحریک کرده و مقوی معده، کبد و به نوعی اشتها‌آور محسوب می‌شود. ترکیبات آلکالوئیدی موثر در این میوه باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند. جایگزینی زرشک با انواع داروهای شیمیایی برای برطرف کردن آنژین و گلودرد توصیه شده است همچنین میزان بالایی از ویتامین ث موجود در برگ این گیاه برای تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری های فصلی مثل انواع الرژی ها وسرما خوردگی ها مناسب است.
درمان اعتیاد، برگ زرین زرشک
آلکالوئید دیگر زرشک، آلکالوئیدی است به نام بربرین که تلخ مزه است. این ترکیب در گیاه خشخاش نیز شناسایی شده. از همین جهت استفاده از زرشک برای درمان اعتیاد با تریاک مورد توجه قرار گرفته است. منبع ارگانیک و نداشتن عوارض برای ترک با این روش در مقایسه با سایر سم‌زداهای شیمیایی از نکات مهم و موثری است که به این گیاه ارزش و اهمیتی ویژه می‌بخشد؛ در ادامه تحقیقات این اثربخشی در حیوانات آزمایشگاهی که به‌طور مصنوعی به مرفین معتاد شده بودند مکررا به اثبات رسیده است.
زرشک در طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی افراد دارای چهارنوع مزاج سرد،گرم،سرد و خشک و گرم و مرطوب هستند. به این ترتیب هر یک از افرادی که دارای یکی از انواع این مزاج‌ها باشند باید رژیم غذایی خاص خود و حتی شیوه و رفتار زندگی مخصوصی را درپیش بگیرند. در طب سنتی در واقع مفهوم گرمی و سردی غذا آن است که آن غذا، گرم‌تر یا سردتر از بدن انسان است و بسته به مزاج مصرف‌کننده، تأثیراتی را در بدن فرد ایجاد می‌کند. از آنجایی که حفظ تعادل مزاج ضامن سلامتی است، دریافت غذاهای سرد و گرم باید متناسب با مزاج افراد صورت گیرد، به عنوان مثال مزاج سرد با دریافت غذاهای گرم به تعادل خود نزدیک می‌شود. زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلح‌های آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی. مصلح غذایی نوعی ماده غذایی یا گیاه دارویی است که مصرف آن به همراه غذاها، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی آن غذا موثر است و هضم غذا را بهتر خواهد کرد و خواص غذا و جذب غذا را در بدن و ارگان‌های مربوط مضاعف می‌کند. در طب سنتی زرشک در دفع صفرا و ناراحتی‌های کبدی مؤثر است. زرشک ملیّن و مسهل بوده، به هضم غذا کمک کرده، سوء‌هاضمه را برطرف می کند و برای بیماری فشار خون نیز مفید است.
زرشک در درمان ورم مفاصل و ناراحتی‌های رماتیسمی موثر واقع شده است، همچنین باعث کاهش ضربان قلب، تنگی نفس و تحریک حرکت روده‌ها و ناراحتی برونشیتی است.زرشک باکتری‌های سطح پوست را از بین برده و به درمان زخم‌ها، کوفتگی‌ها، سوختگی‌ها، انواع جوش‌ها و آکنه و خارش کمک می‌کند (البته به یاد داشته باشید که در دوران بارداری از مصرف زیاد آن خودداری کنید.) شایان توجه است که زرشک به تنهایی یا با داروهای گرم مانند دارچین و عسل و... برای تقویت کبد سرد و تر و بازکردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است.
یک لیوان سلامتی
استفاده از زرشک و آب‌زرشک به قدیم‌الایام می‌رسد که پزشکان سنتی گذشته به دلیل توصیه خود به اشخاص آن زمان سعی در معالجه بسیاری از امراض داشته‌اند که انسان‌های امروزه نیز بی‌بهره نیستند. معمولاً هر وقت که بحث از آب زرشک به میان می‌آید در ذهن افراد بطری‌های آماده آب زرشک که بر روی برچسب آن نوشته شده آب زرشک طبیعی تداعی می‌شود، وقتی با دقت به برچسب که باید نشانگر سلامت محصول باشد دقت کنیم، متوجه می‌شویم که محصولی که قرار است مصرف کنیم طبیعی نبوده و حتی حاوی نگهدارنده‌های شیمیایی که خود آن‌ها برای دستگاه گوارش مضر هستند، می‌باشد. وقتی صحبت از طبیعی بودن محصولی به میان می‌آید باید خود دست به کار شد و آن را آماده و مصرف کرد. کافی است مقدار ۲۵۰ گرم زرشک را پس از تهیه و پاکسازی با آب سرد به صورت ملایم بشویید. سپس آن را داخل ظرفی غیرفلزی با ۶ تا ۸ لیوان آب خیس کرده و پس از مدت ۲۴ ساعت مخلوط را داخل مخلوط کن ریخته و هم بزنید. مخلوط بدست آمده که حاصل خرد شدن کامل زرشک است را با استفاده از پارچه صاف کرده و به بطری‌های شیشه‌ای جهت نگهداری منتقل کنید.بهتر است هر روز صبح ناشتا ترجیحاً قبل از طلوع آفتاب یک لیوان و شب موقع خواب نیز یک لیوان میل نمایید.
خواص درمانی آب‌زرشک
آب‌زرشک خون را تصفیه و ضدعفونی می‌کند. عمل دستگاه گوارش را منظم کرده، قلنج کلیه و کبد، حالت تهوع، استفراغ، صفرا، کبد، سوء‌هاضمه و سنگ کلیه را از بین می‌برد. آب‌زرشک در مخلوط با مقدار مساوی آب سیب و کمی آب لیمو و شکر برای بهبود مسمومیت ناشی از نیش مار و افعی مؤثر و جهت نارسایی‌های قلبی و تپش قلب و بی‌اشتهایی مفید است. قرقره کردن آب‌زرشک به دلیل ترکیبات ضد میکروبی که گفته شد، آنژین، گلو درد و آسم را برطرف کرده و دهان را ضدعفونی و زخم‌های گلویی را مرتفع می‌کند. از دیگر خواص آب زرشک می‌توان به ضدچربی بودن، ضدقند بودن، شستشودهندگی مثانه و کلیه، کوچک کردن شکم، تقویت قلب، باز کردن رگ‌ها، نابود کردن سنگ‌های کلیه و مثانه و تسکین‌دهندگی روح و روان و اعصاب اشاره کرد.
زرشک به جای متفورمین
افزایش قند خون بعد از خوردن غذا باعث می‌شود که پانکراس (لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند، زیرا هورمون انسولین، قند خون را کاهش می‌دهد. انسولین ترشح‌شده با تاثیر بر روی مغز باعث ایجاد حس گرسنگی در شما می‌شود. در نتیجه بیشتر غذا می‌خورید و کبد چربی بیشتری می‌سازد و باعث تجمع مقدار زیادی چربی در ناحیه شکم می‌شود. مطالعات زیادی در گذشته نشان می‌داد که مصرف کوتاه‌مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می‌شود.متفورمین نمی‌گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود. هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل‌توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که زرشک عملکردی شبیه متفورمین در بدن انجام می‌دهد که می‌توان آن را برای کنترل و حفظ قند طبیعی خون به رژیم روزانه اضافه کرد.درپایان باید اشاره کرد که رعایت اصل تنوع و تعادل در برنامه رژیم روزانه از مواردی است که هیچگاه نباید از آن غافل شویم. در مورد مصرف زرشک نیز رعایت اعتدال در مصرف باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ریشه و ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست، زیرا با تحریک رحم ممکن است باعث سقط جنین شود. همچنین مصرف زیاد این گیاه به مدت طولانی می‌تواند سبب ناراحتی معده و روده‌ها شود و جذب ویتامین‌های گروه ب را در بدن مختل کند.
اما اگر نگاهمان را کمی فراتر از خواص ظاهری ببریم ویژگی‌های درمانی و طبی این گیاه رنگ و لعابی بیشتر از ظاهر ریزش آشکار می‌شود. این روزها که دنیای فناوری و تکنولوژی به سمت استفاده از محصولات ارگانیک و جایگزین کردن محصولات طبیعی به جای استفاده از ترکیبات مصنوعی و شیمیایی روی آورده است، اهمیت و جایگاه برخی از گیاهان روزبه‌روز بیشتر مشخص می‌شود. شناخت این ترکیبات که ضمن خواص دارویی و درمانی به راحتی در دسترس ما ایرانی‌ها قرار گرفته، از نکاتی است که توجه به آن ضامن سلامتی و بهبود سطح فرهنگ غذایی کشور است.
آنالیز زرشکی
سبوس و ریشه زرشک حاوی مواد شیمیایی به نام آلکالوئید ایزوکوئینولین است. این ترکیبات دارای خواص آنتی بیوتیکی و ضد میکروبی است، که حرکات روده را تحریک کرده و مقوی معده، کبد و به نوعی اشتها‌آور محسوب می‌شود. ترکیبات آلکالوئیدی موثر در این میوه باعث پائین آوردن تب، کاهش تورم و فشار خون شده و به تنظیم ضربان قلب و انقباض عضلات قلب کمک می‌کنند. جایگزینی زرشک با انواع داروهای شیمیایی برای برطرف کردن آنژین و گلودرد توصیه شده است همچنین میزان بالایی از ویتامین ث موجود در برگ این گیاه برای تقویت سیستم ایمنی بدن و جلوگیری از ابتلا به بیماری های فصلی مثل انواع الرژی ها وسرما خوردگی ها مناسب است.
درمان اعتیاد، برگ زرین زرشک
آلکالوئید دیگر زرشک، آلکالوئیدی است به نام بربرین که تلخ مزه است. این ترکیب در گیاه خشخاش نیز شناسایی شده. از همین جهت استفاده از زرشک برای درمان اعتیاد با تریاک مورد توجه قرار گرفته است. منبع ارگانیک و نداشتن عوارض برای ترک با این روش در مقایسه با سایر سم‌زداهای شیمیایی از نکات مهم و موثری است که به این گیاه ارزش و اهمیتی ویژه می‌بخشد؛ در ادامه تحقیقات این اثربخشی در حیوانات آزمایشگاهی که به‌طور مصنوعی به مرفین معتاد شده بودند مکررا به اثبات رسیده است.
زرشک در طب سنتی
از دیدگاه طب سنتی افراد دارای چهارنوع مزاج سرد،گرم،سرد و خشک و گرم و مرطوب هستند. به این ترتیب هر یک از افرادی که دارای یکی از انواع این مزاج‌ها باشند باید رژیم غذایی خاص خود و حتی شیوه و رفتار زندگی مخصوصی را درپیش بگیرند. در طب سنتی در واقع مفهوم گرمی و سردی غذا آن است که آن غذا، گرم‌تر یا سردتر از بدن انسان است و بسته به مزاج مصرف‌کننده، تأثیراتی را در بدن فرد ایجاد می‌کند. از آنجایی که حفظ تعادل مزاج ضامن سلامتی است، دریافت غذاهای سرد و گرم باید متناسب با مزاج افراد صورت گیرد، به عنوان مثال مزاج سرد با دریافت غذاهای گرم به تعادل خود نزدیک می‌شود. زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلح‌های آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی. مصلح غذایی نوعی ماده غذایی یا گیاه دارویی است که مصرف آن به همراه غذاها، در اصلاح و تعدیل عوارض جانبی آن غذا موثر است و هضم غذا را بهتر خواهد کرد و خواص غذا و جذب غذا را در بدن و ارگان‌های مربوط مضاعف می‌کند. در طب سنتی زرشک در دفع صفرا و ناراحتی‌های کبدی مؤثر است. زرشک ملیّن و مسهل بوده، به هضم غذا کمک کرده، سوء‌هاضمه را برطرف می کند و برای بیماری فشار خون نیز مفید است.
زرشک در درمان ورم مفاصل و ناراحتی‌های رماتیسمی موثر واقع شده است، همچنین باعث کاهش ضربان قلب، تنگی نفس و تحریک حرکت روده‌ها و ناراحتی برونشیتی است.زرشک باکتری‌های سطح پوست را از بین برده و به درمان زخم‌ها، کوفتگی‌ها، سوختگی‌ها، انواع جوش‌ها و آکنه و خارش کمک می‌کند (البته به یاد داشته باشید که در دوران بارداری از مصرف زیاد آن خودداری کنید.) شایان توجه است که زرشک به تنهایی یا با داروهای گرم مانند دارچین و عسل و... برای تقویت کبد سرد و تر و بازکردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است.
یک لیوان سلامتی
استفاده از زرشک و آب‌زرشک به قدیم‌الایام می‌رسد که پزشکان سنتی گذشته به دلیل توصیه خود به اشخاص آن زمان سعی در معالجه بسیاری از امراض داشته‌اند که انسان‌های امروزه نیز بی‌بهره نیستند. معمولاً هر وقت که بحث از آب زرشک به میان می‌آید در ذهن افراد بطری‌های آماده آب زرشک که بر روی برچسب آن نوشته شده آب زرشک طبیعی تداعی می‌شود، وقتی با دقت به برچسب که باید نشانگر سلامت محصول باشد دقت کنیم، متوجه می‌شویم که محصولی که قرار است مصرف کنیم طبیعی نبوده و حتی حاوی نگهدارنده‌های شیمیایی که خود آن‌ها برای دستگاه گوارش مضر هستند، می‌باشد. وقتی صحبت از طبیعی بودن محصولی به میان می‌آید باید خود دست به کار شد و آن را آماده و مصرف کرد. کافی است مقدار ۲۵۰ گرم زرشک را پس از تهیه و پاکسازی با آب سرد به صورت ملایم بشویید. سپس آن را داخل ظرفی غیرفلزی با ۶ تا ۸ لیوان آب خیس کرده و پس از مدت ۲۴ ساعت مخلوط را داخل مخلوط کن ریخته و هم بزنید. مخلوط بدست آمده که حاصل خرد شدن کامل زرشک است را با استفاده از پارچه صاف کرده و به بطری‌های شیشه‌ای جهت نگهداری منتقل کنید.بهتر است هر روز صبح ناشتا ترجیحاً قبل از طلوع آفتاب یک لیوان و شب موقع خواب نیز یک لیوان میل نمایید.
خواص درمانی آب‌زرشک
آب‌زرشک خون را تصفیه و ضدعفونی می‌کند. عمل دستگاه گوارش را منظم کرده، قلنج کلیه و کبد، حالت تهوع، استفراغ، صفرا، کبد، سوء‌هاضمه و سنگ کلیه را از بین می‌برد. آب‌زرشک در مخلوط با مقدار مساوی آب سیب و کمی آب لیمو و شکر برای بهبود مسمومیت ناشی از نیش مار و افعی مؤثر و جهت نارسایی‌های قلبی و تپش قلب و بی‌اشتهایی مفید است. قرقره کردن آب‌زرشک به دلیل ترکیبات ضد میکروبی که گفته شد، آنژین، گلو درد و آسم را برطرف کرده و دهان را ضدعفونی و زخم‌های گلویی را مرتفع می‌کند. از دیگر خواص آب زرشک می‌توان به ضدچربی بودن، ضدقند بودن، شستشودهندگی مثانه و کلیه، کوچک کردن شکم، تقویت قلب، باز کردن رگ‌ها، نابود کردن سنگ‌های کلیه و مثانه و تسکین‌دهندگی روح و روان و اعصاب اشاره کرد.
زرشک به جای متفورمین
افزایش قند خون بعد از خوردن غذا باعث می‌شود که پانکراس (لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند، زیرا هورمون انسولین، قند خون را کاهش می‌دهد. انسولین ترشح‌شده با تاثیر بر روی مغز باعث ایجاد حس گرسنگی در شما می‌شود. در نتیجه بیشتر غذا می‌خورید و کبد چربی بیشتری می‌سازد و باعث تجمع مقدار زیادی چربی در ناحیه شکم می‌شود. مطالعات زیادی در گذشته نشان می‌داد که مصرف کوتاه‌مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می‌شود.متفورمین نمی‌گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود. هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل‌توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که زرشک عملکردی شبیه متفورمین در بدن انجام می‌دهد که می‌توان آن را برای کنترل و حفظ قند طبیعی خون به رژیم روزانه اضافه کرد.درپایان باید اشاره کرد که رعایت اصل تنوع و تعادل در برنامه رژیم روزانه از مواردی است که هیچگاه نباید از آن غافل شویم. در مورد مصرف زرشک نیز رعایت اعتدال در مصرف باید مورد توجه قرار بگیرد. مصرف مقدار زیاد زرشک و یا ریشه و ساقه و برگ آن برای زنان حامله مناسب نیست، زیرا با تحریک رحم ممکن است باعث سقط جنین شود. همچنین مصرف زیاد این گیاه به مدت طولانی می‌تواند سبب ناراحتی معده و روده‌ها شود و جذب ویتامین‌های گروه ب را در بدن مختل کند.
ارسال نظر