نَم تونل توحید از چیست؟
چکه کردن تونل توحید دردی قدیمی است که از همان روزهای ابتدایی بهره‌برداری خود را نشان داد و درمان‌های مقطعی هم نشان داد نتوانسته مشکل نم و چکه این تونل را رفع کند اما مدیران فعلی شهری می‌گویند به دنبال راهکاری اساسی برای مقابله با چکه کردن تونل توحید هستند و شکاف‌های ایجاد شده بر جداره این تونل هم بخشی از فعالیت‌های اجرایی برای آب‌بندی این تونل است. خبر نم دار شدن دیواره‌های دومین تونل شهری تهران از همان روزهای نخست بهره‌برداری منتشر شد. نخستین واکنش مسوولان به دیوارهای نم گرفته تونل توحید این بود که شکسته شدن لوله آب منجر به نم و چکه آب در تونل شده است، اما در همان زمان مدیرعامل شرکت آبفای شهر تهران این خبر را تکذیب کرد و گفت که علت ریزش آب وجود آب‌های سرگردان یا قنات‌هایی است که در مسیر ساخت تونل وجود داشته دارد.تحقیقات نشان داد که علت اصلی ریزش آب داخل تونل توحید، عدم عایق‌بندی آن است.
در زمان احداث تونل توحید، یک شرکت ساختمانی به شهرداری پیشنهاد کرد با استفاده از فناوری جدید «زایکوسیل»، سرتاسر تونل به ضخامت ۵ سانتی‌متر از لحاظ رطوبتی، ایمنی و آتش‌سوزی عایق شود. این پیشنهاد به دفتر شهردار ارسال شد و قالیباف هم دستور پیگیری و اجرای آن را صادر کرد، اما هرگز اجرایی نشد. علاوه‌بر این عدم پوشش کافی فضای بین سطح خیابان و سقف تونل با بتن و عدم استفاده از پودر آب بند و نداشتن عایق رطوبتی که باعث ایجاد شوره‌های سقف تونل شده، می‌تواند از مجموعه دلایل آب‌گرفتگی تونل توحید باشد.
شهردار تهران هم در معدود نشست‌های خبری که در طول یک دهه مدیریتش بر شهر تهران برگزار کرد درباره مشکلات تونل توحید گفته بود: مسوول ایمنی تونل توحید بنده هستم و اگر ایمنی نداشته باشد اجازه عبور نمی‌دهم. محمدباقر قالیباف در آن نشست وعده داد 40 روزه مشکلات تونل توحید را رفع خواهد کرد. وی همچنین به آبریزش تونل توحید اشاره کرد و گفت: ریزش آب غیراستاندارد نیست، البته نباید تونل ریزش داشته باشد، اما اگر سقفی چکه کرد به معنی ناامن بودن تونل نیست.به گفته قالیباف مشکل آبریزش تونل توحید تا حدودی برطرف شده و فقط در نقطه‌ای آبریزش وجود دارد که به‌زودی برطرف می‌شود، اما مشکل ریزش آب این تونل هنوز برطرف نشده است. اقبال شاکری عضو کمیسیون عمران شورای شهر تهران در این رابطه گفت: نفوذ آب‌های سطحی در بالای ستون‌های بتی تونل سبب شده که تونل چکه کند و شکاف‌هایی خاص بر دارد.
او ادامه داد: در حال حاضر شب‌ها در حال تعمیر این تونل هستند و می‌خواهند برای آنکه آب به این بخش‌ها نفوذ نکند مواد عایق کننده را تزریق کرده، اما روش اساسی تجهیز سیستم زهکشی در بالای تونل است که قرار بود قبل از بهره‌برداری اجرایی شود که به دلایلی انجام نشده است.
سید مهدی پورهاشمی، جانشین مجری طرح‌های تونلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران هم قدیمی بودن این مشکل تونل توحید را رد نمی‌کند، اما معتقد است به این شوری که برخی از منتقدان می‌گویند نیست و ترک‌های ایجاد شده در این تونل بخشی از فعالیت‌های عمرانی در تونل است. او با اشاره به اینکه پیمانکار همزمان با انجام عملیات عمرانی تونل، طراحی آن را نیز کامل می‌کرد، افزود: در آن زمان طراح و پیمانکار این پروژه تشخیص داده بود که با توجه به اینکه این تونل بالای سطح تراز آب‌های زیر زمینی قرار دارد، در نتیجه نیازی به انجام لاینینگ نهایی یا به اصطلاح آب بندی ندارد، چراکه مطالعات اولیه پیمانکار نشان می‌داد که بیشترین تراز منفی این تونل در 40 متری از سطح زمین قرار دارد. درحالی‌که بیشترین تراز آب‌های زیر سطحی در این محدوده 70 متر پایین‌تر از سطح زمین است. به همین دلیل پیمانکار به این نتیجه رسید که تونل توحید نیازی به استفاده از روش‌های«لاتیکس‌کار» و آب بندی مانند اقداماتی که بعدها در تونل نیایش یا حکیم انجام شد؛ ندارد.وی با تاکید بر اینکه در آن زمان سازمان مهندسی عمران شهر تهران اعتراض‌های خود را نسبت به عدم آب بندی تونل توحید به اطلاع پیمانکار رساند، ادامه داد: با وجود این اعتراض‌ها باز هم پیمانکار اعتقاد داشت با توجه به اینکه مسوولیت طراحی و ساخت این تونل برعهده وی است، در نتیجه نیازی به انجام این کار در تونل توحید نمی‌‌بیند.
پورهاشمی با بیان اینکه اولین مشکلات نفوذ آب به داخل این تونل بعد از افتتاح آن نمایان شد، بیان کرد: بعد از افتتاح این تونل شاهد این مساله بودیم که براثر بارندگی یا نشتی لوله‌های آب و فاضلاب آب وارد این تونل می‌شد. البته آب قنات‌های اطراف محدوده نیز امکان ورود به داخل این تونل داشت. به این دلیل که تونل توحید عموما عایق بندی نشده بود به همین دلیل آب‌های سطحی و زیر زمینی وارد تونل می‌شدند.
جانشین مجری طرح‌های تونلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران همچنین توضیح داد: با توجه به آزمایش‌هایی که انجام شد، متوجه شدیم در برخی آب‌هایی که وارد این تونل می‌شود، ناخالصی‌هایی وجود دارد که نشان می‌داد آب فاضلاب است که وارد این تونل می‌شود. ورود آب فاضلاب در دراز مدت امکان داشت مشکلاتی را برای بتن‌های این تونل ایجاد کند. به همین خاطر برای جلوگیری از بروز مشکلات در همان ابتدای افتتاح و بهره‌برداری این تونل تصمیم گرفته شد تا خط القعر این تونل که بیشترین عمق را داشته و به نوعی از زیر خط مترو رد می‌شود را مشخص و 300 متر از تونل را به روش تزریق مواد پلی اتان آب‌بندی کنیم.
وی با بیان اینکه آب‌بندی قسمت‌های دیگری از تونل نیز در سال‌های بعد به مرور انجام شده است، یادآور شد: در سال‌های بعد از سوی معاونت فنی و عمران و سازمان فنی و مهندسی شهر تهران تصمیم‌گیری شد تا تمامی نقاط تونل را آب بندی کنیم. به گفته جانشین مجری طرح‌های تونلی سازمان مهندسی و عمران شهر تهران؛ اولین گام برای آب‌بندی تونل توحید این بود که تیمی از استادان دانشکده فنی دانشگاه تهران که دارای شرکت‌های پیمانکاری بودند، دعوت به همکاری شدند تا عایق بندی این تونل به روش تزریق مواد جاذب رطوبت کریستالیزه شونده انجام شود. پورهاشمی با تاکید بر اینکه این کار توسط دانشگاه تهران و انستیتو مصالح ساختمانی دانشکده فنی در حال انجام است، گفت: در واقع در شب‌هایی که چندین ساعت تونل بسته می‌شود، پیمانکار مشغول آب بندی این تونل است.پورهاشمی درباره ترک‌های ریزی که روی برخی از ستون‌ها دیده می‌شود توضیح داد: روی پوشش نمای این ستون‌ها نیز به ضخامت 2 تا 3 سانتی‌متر کاوری کشیده شده که این کاور باربر نیست، اما همانطور که اشاره شد بتون اصلی که در زیر آن قرار دارد بتون مسلح است که می‌تواند وزن تونل را تحمل ‌کند.