در مسیر هموار نوآوری
مرتضی پرنیان
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
مفهوم نوآوری در کسب و کار می‌تواند دربردارنده نوآوری در محصول، فرآیند، روش‌های بازاریابی و روش انجام امور سازمانی در نظر گرفته شود. هرگونه تولید کالای جدید، ارائه خدمت جدید یا بهبود قابل توجه در آنها، یک نوآوری تلقی می‌شود.
از آنجا که یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور ما پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه‌های اقتصادی است، اقتصاد و صنعت‌مان مصرف‌کننده فناوری‌های خارجی شده و این خود زمینه آسیب‌پذیری اقتصاد را فراهم می‌کند که با شناسایی این نوع آسیب‌ها می‌توان به نقش بیبدیل دانش در حل معضلات کشور پی برد.
مرتضی پرنیان
دانشجوی کارشناسی ارشد دانشکده کارآفرینی دانشگاه تهران
مفهوم نوآوری در کسب و کار می‌تواند دربردارنده نوآوری در محصول، فرآیند، روش‌های بازاریابی و روش انجام امور سازمانی در نظر گرفته شود. هرگونه تولید کالای جدید، ارائه خدمت جدید یا بهبود قابل توجه در آنها، یک نوآوری تلقی می‌شود.
از آنجا که یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور ما پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه‌های اقتصادی است، اقتصاد و صنعت‌مان مصرف‌کننده فناوری‌های خارجی شده و این خود زمینه آسیب‌پذیری اقتصاد را فراهم می‌کند که با شناسایی این نوع آسیب‌ها می‌توان به نقش بیبدیل دانش در حل معضلات کشور پی برد. به گفته کارشناسان اقتصادی، نقش کسب‌وکارهای نوپا و نوآور به‌عنوان یکی از راهبردهای مهم و اثرگذار جهت تحقق اقتصاد مقاومتی غیرقابل انکار است و باید همواره در نظر داشت که برای دستیابی به اقتصاد حاصل از شرکت‌های نوپا و نوآور، فقط تولید و توزیع اطلاعات و پرداختن به آموزش و پژوهش کافی نیست، بلکه نکته مهم به‌کارگیری آنها در استفاده از منابع اقتصادی به‌صورت مستمر و پایدار است. به عبارت دیگر، کاربردی کردن دانش و استفاده موثرتر از آن در گسترش ظرفیت‌ها و ارتقای درجه بهره‌برداری از منابع است که تحقق یک اقتصاد دانش‌بنیان را ممکن می‌سازد.
نوآوری بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد
مجمع جهانی اقتصاد هر ساله کشورها را به لحاظ رقابت‌پذیری در سطح بین‌المللی با شاخصی با عنوان رقابت‌پذیری جهانی رتبه‌بندی می‌کند. بر اساس این گزارش، عواملی همچون بنگاه‌ها و موسسات، نهادها، زیرساخت‌ها، محیط اقتصاد کلان و... بررسی می‌شوند که معیار نوآوری یکی از مهم‌ترین آنها است. طبق گزارش رقابت‌پذیری جهانی، رتبه ایران به لحاظ شاخص نوآوری در سال‌های 2013 (در میان 148 کشور)، 2014 (در میان 144 کشور) و 2016 (در میان 138 کشور) به ترتیب، 71، 86 و 76 بوده که نشان‌دهنده یک تنزل قابل توجه و سپس رشد 9 پله‌ای نسبت به سال 2014 است و به‌طور کلی عملکرد نسبتا خوبی را در سال‌های اخیر نشان می‌دهد.
نوآوری بر اساس گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری
عامل نوآوری به دلیل اهمیت خاص خود مبنایی برای مقایسه کشورها در گزارش سالانه شاخص جهانی نوآوری (GII) قرار می‌گیرد. این گزارش هر ساله از سوی سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) و موسسه INSEAD با مشارکت چند نهاد بین‌المللی دیگر منتشر می‌شود. شاخص جهانی نوآوری بر مبنای 81 زیرشاخص و در 7 طبقه تنظیم می‌شود که زیرشاخص‌های اصلی عبارتند از: موسسات، سرمایه انسانی و پژوهش، زیرساخت، پیچیدگی بازار، پیچیدگی کسب و کار، برون‌دادهای دانش و فناوری و برون‌دادهای خلاقانه.
گزارش شاخص جهانی نوآوری نگاهی به سیاست‌های موثر نوآورانه برای توسعه دارد و راه‌های جدیدی را که سیاست‌گذاران اقتصادهای نوظهور از طریق آنها قادر خواهند شد سطح نوآوری را در کشور خود ارتقا دهند و توسعه ملی را از طریق گسترش محیط نوآورانه و ساختن قدرت‌های محلی در بخش‌های سنتی بهبود دهند، نمایان می‌کند. با مقایسه رتبه‌های ایران در سه سال گذشته، مشاهده می‌شود که وضعیت ایران در نوآوری بر اساس گزارش سازمان جهانی مالکیت فکری بهبود قابل توجهی داشته است. البته در هر کدام از زیرشاخص‌های ارائه شده در این گزارش نیز می‌توان تحلیل‌هایی انجام داد که در این مجال نمی‌گنجد. بر اساس تازه‌ترین گزارش منتشر شده از سوی سازمان جهانی مالکیت فکری، در سال 2017 ایران در بین 127کشور جهان در جایگاه 75 قرار گرفته است. همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود، این رتبه در سال‌های 2014 (در بین 143کشور) و سال 2015 (در بین 141 کشور) به ترتیب، 120 و 106 بوده که نشان‌دهنده ارتقای 28 پله‌ای است.
چالش‌های سیاست‌گذاری در نظام ملی نوآوری
برای تعیین سیاست‌های کلی نظام ملی نـوآوری، لازم است وضعیت موجودمان را بسنجیم و با وضعیت مطلـوب مقایسـه کنیم و شکاف‌های موجود و نقـاط قـوت و ضعف را تعیین کنیم. بنابراین، استفاده از شاخص‌هایی که بتوانند تمامی ابعاد یک نظام ملی نوآوری را به‌صورت کمی ارزیابی کرده و نمایی از وضعیت موجود آن را نشان دهنـد از ضـروریات سیاست‌گذاری نظـام ملـی نـوآوری اسـت. شرکت‌ها از آن نظر که بستر اصلی نوآوری در یک کشور هستند همواره به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ارکان رشد اقتصادی کشورها محسوب می‌شوند. این نقش بیبدیل آنها موجب شده است سیاست‌گذاران توجه ویژه‌‌ای بر رفع موانع نوآوری و آماده‌‌سازی بسترهای لازم برای رشد و شکوفایی شرکت‌ها داشته باشند. برهمین اساس و به منظور شناسایی مشکلات و چالش‌های پیش روی آنان هر سه سال یک بار طرحی با عنوان پیمایش نوآوری در بسیاری از کشورهای جهان برگزار می‌شود. اهمیت این طرح به حدی است که در بسیاری از نهادهای بین‌المللی سیاست‌گذاری، از جمله کمیسیون اروپا بخش مجزایی به این امر اختصاص یافته و نتایج حاصل از این طرح به‌طور منظم مورد استفاده تصمیم‌‌گیران این نهادها قرار می‌گیرد که می‌توان از نتایج این پایش‌ها و اجرای آن در کشور بهره‌برداری کرد.
یک راهکار دیگر، توانمندسازی پارک‌ها و مراکز رشد و تولید محصول بر مبنای مقولات علمی، تجاری‌سازی و همچنین فناوری در هسته علمی دانشگاه‌ها و روانه کردن آن به بازار برمبنای رویکرد‌های حمایتی است. یکی از منطقی‌ترین و اصلی‌ترین اقداماتی که می‌توان بر مبنای اقتصاد مقاومتی انجام داد، توسعه سازمان‌های علمی و رشد اقتصادی مبتنی بر دانش است. مقاوم‌سازی اقتصاد تا حد زیادی همان اقتصاد دانش‌بنیان است و تعامل با مراکز علمی جهان و همچنین دانشمندان رشته‌های مختلف به‌طور گسترده، علاوه بر حرکت در مسیر اقتصاد مقاومتی، می‌تواند زیرساخت‌های نوآوری و تفکر نوآورانه را ایجاد کند. رده‌بندی دانشمندان ایرانی بین برترین دانشمندان جهان و حجم مقالات علمی ایران در جهان، در حالی که جمعیت ایران تنها یک درصد جمعیت دنیا را تشکیل می‌دهد، نشان‌دهنده حرکت در مسیر صحیح است و این در حالی است که اکثر کشورهای منطقه رشد علمی منفی داشته‌اند.
ارسال نظر