بررسی نقش تغذیه در سیروز کبدی
کبد فراموش شده!
جاوید نجفی
کارشناس تغذیه و رژیم‌درمانی
باید بدانیم که کبد بزرگترین غده در بدن است که حدود ۱۵۰۰ گرم وزن دارد، درواقع کبد بزرگترین اندام و مرکز فعالیت‌های بیوشیمیایی بدن است و سیروز، مرحله نهایی و جدی آسیب کبدی است. در بیماران کبدی بافت سالم و فعال کبد به تدریج از بین می‌رود و بافت پیوندی سخت به‌دنبال مرحله تجمع چربی در کبد، جای سلول‌های کبدی را می‌گیرد. دراین حالت کبد برعکس زمانی‌که به‌دلیل تجمع چربی بزرگ می‌شود ازنظر اندازه کوچک می‌شود و قادر به انجام بسیاری از وظایف خود نیست.
کارشناس تغذیه و رژیم‌درمانی
باید بدانیم که کبد بزرگترین غده در بدن است که حدود ۱۵۰۰ گرم وزن دارد، درواقع کبد بزرگترین اندام و مرکز فعالیت‌های بیوشیمیایی بدن است و سیروز، مرحله نهایی و جدی آسیب کبدی است. در بیماران کبدی بافت سالم و فعال کبد به تدریج از بین می‌رود و بافت پیوندی سخت به‌دنبال مرحله تجمع چربی در کبد، جای سلول‌های کبدی را می‌گیرد. دراین حالت کبد برعکس زمانی‌که به‌دلیل تجمع چربی بزرگ می‌شود ازنظر اندازه کوچک می‌شود و قادر به انجام بسیاری از وظایف خود نیست.
جاوید نجفی
کارشناس تغذیه و رژیم‌درمانی
باید بدانیم که کبد بزرگترین غده در بدن است که حدود ۱۵۰۰ گرم وزن دارد، درواقع کبد بزرگترین اندام و مرکز فعالیت‌های بیوشیمیایی بدن است و سیروز، مرحله نهایی و جدی آسیب کبدی است.در بیماران کبدی بافت سالم و فعال کبد به تدریج از بین می‌رود و بافت پیوندی سخت به‌دنبال مرحله تجمع چربی در کبد، جای سلول‌های کبدی را می‌گیرد. دراین حالت کبد برعکس زمانی‌که به‌دلیل تجمع چربی بزرگ می‌شود ازنظر اندازه کوچک می‌شود و قادر به انجام بسیاری از وظایف خود نیست.سیروز کبدی که به سیروز لائنک نیز موسوم است، چهارمین عامل مرگ و میر پس از سن ۴۰سالگی است.سیروز جزو ۱۰عامل اول مرگ و میر در کشورهای غربی است. برای درک بهتر و اهمیت موضوع لازم است ابتدا اعمال اساسی و مهم کبد را بشناسیم، مهمترین این کاردکردها عبارتند از:
- متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ذخیره سازی و فعالسازی ویتامین های A ، D ،E ، K ، B12 ، C و مواد معدنی (آهن، مس، روی، منیزیم)
- تشکیل و ترشح صفرا
- تبدیل آمونیاک به اوره
- متابولیسم استروئیدها
- تصفیه و فیلتراسیون
مهمترین و شایع‌ترین علت‌های سیروز نیز عبارتند از:
- مصرف مشروبات الکلی
- هپاتیت ویروسی نوع B و C
- اختلال در مسیر خروج خون ازکبد
- بیماری‌های متابولیک مانندهموکروماتوز (آهن زیادی جذب می‌شود و در انساجی مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، غدد داخلی و کبد رسوب می‌کند)
- ویلسون (مس در انساجی مانند مغز وکلیه‌ها و لرینه رسوب می‌کند)
- انسداد طولانی‌مدت مجاری صفراوی
- اختلال خودایمنی
- برخی سموم و داروها
- سوءتغذیه
- هپاتیت چرب غیرالکلی
- بیماری متابولیک ارثی کبدی
علائم و نشانه‌ها:
آسیت: از آنجا که خون سیاهرگی بیشتر احشای شکمی باید قبل از رسیدن به قلب از کبد رد و در آنجا فیلتر شود، وقتی ساختمان کبد در اثر سیروز به‌هم می‌ریزد، راه رسیدن خون به قلب سد می‌شود و به این ترتیب مایع در شکم تجمع می‌کند. از طرفی کبد که محل اصلی ساختن آلبومین است، در اثر بیماری سیروز نمی‌تواند آلبومین بسازد و کم شدن آلبومین خون باعث خروج پلاسما از داخل رگ‌ها به بیرون از آن‌ها و بروز ورم می‌شود.
توصیه‌های غذایی:
- کمبود روی نیز ممکن است یکی از عوامل مستعد کننده این بیماری باشد، از این رو باید به میزان کافی روی مصرف شود .
- موادمعدنی نظیر کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم و منیزیم از اجزای اصلی و لازم برای بدن هستند و افراد مبتلا به سیروز باید درحد معمول آن‌ها را دریافت کنند. این مواد در میوه و سبزیجات و بسیاری از غلات به وفور یافت می‌شود و محدودیتی برای آن‌ها وجود ندارد .
- مصرف روزانه یک تا چند قاشق عسل به‌علت داشتن پتاسیم بالا و برخی از ویتامین‌ها به‌دلیل داشتن موادغذایی ضدعفونی کننده از رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده جلوگیری می‌کند.
- از مصرف دوز بالای ویتامین A و D خودداری کنید، زیرا ممکن است برای کبد حالت سمی ایجاد کند.
-کمبود آهن و کم‌خونی ماکروسیتیک در بیماران مبتلا به سیروز کبدی نسبتا شایع است که بیشتر ناشی از خونریزی در مجرای گوارشی و ناتوانی کبد در حفظ عامل موثر در بلوغ و تکامل اریتروسیت‌هاست، در این گونه موارد، عصاره جگر و اسیدفولیک به‌صورت تزریقی تجویز می‌شود.
- مصرف روغن‌های گیاهی نظیر روغن نارگیل، دانه پنبه، بادام زمینی، زیتون و آفتابگردان توصیه می‌شود.
- از غذاهای کم‌نمک استفاده شود.
- از مصرف مشروبات الکلی خودداری شود.
- سبزیجات و میوه‌جات بیشتری مصرف شود.
- مکمل‌های ویتامینی ازجمله ویتامین B، اسید فولیک و درصورت لزوم ویتامین A توصیه می‌شود.
- در بیماران کبدی که جریان صفرا متوقف شده باشد، میزان سرمی مس بالا می‌رود. از آنجا که مس و منگنز از طریق صفرا دفع می‌شوند مکمل یاری مس و منگنز نباید صورت گیرد.
- ممکن است ذخایر آهن در بیمارانی که دچار خونریزی از دستگاه گوارش شده‌اند، تخلیه شود. با این حال در بیمارانی که به هموکروماتوز یا همواسیدوز مبتلا هستند نباید مکمل یاری کرد.
کارشناس تغذیه و رژیم‌درمانی
باید بدانیم که کبد بزرگترین غده در بدن است که حدود ۱۵۰۰ گرم وزن دارد، درواقع کبد بزرگترین اندام و مرکز فعالیت‌های بیوشیمیایی بدن است و سیروز، مرحله نهایی و جدی آسیب کبدی است.در بیماران کبدی بافت سالم و فعال کبد به تدریج از بین می‌رود و بافت پیوندی سخت به‌دنبال مرحله تجمع چربی در کبد، جای سلول‌های کبدی را می‌گیرد. دراین حالت کبد برعکس زمانی‌که به‌دلیل تجمع چربی بزرگ می‌شود ازنظر اندازه کوچک می‌شود و قادر به انجام بسیاری از وظایف خود نیست.سیروز کبدی که به سیروز لائنک نیز موسوم است، چهارمین عامل مرگ و میر پس از سن ۴۰سالگی است.سیروز جزو ۱۰عامل اول مرگ و میر در کشورهای غربی است. برای درک بهتر و اهمیت موضوع لازم است ابتدا اعمال اساسی و مهم کبد را بشناسیم، مهمترین این کاردکردها عبارتند از:
- متابولیسم کربوهیدرات، پروتئین، چربی، ذخیره سازی و فعالسازی ویتامین های A ، D ،E ، K ، B12 ، C و مواد معدنی (آهن، مس، روی، منیزیم)
- تشکیل و ترشح صفرا
- تبدیل آمونیاک به اوره
- متابولیسم استروئیدها
- تصفیه و فیلتراسیون
مهمترین و شایع‌ترین علت‌های سیروز نیز عبارتند از:
- مصرف مشروبات الکلی
- هپاتیت ویروسی نوع B و C
- اختلال در مسیر خروج خون ازکبد
- بیماری‌های متابولیک مانندهموکروماتوز (آهن زیادی جذب می‌شود و در انساجی مانند لوزالمعده، پوست، مخاط روده، غدد داخلی و کبد رسوب می‌کند)
- ویلسون (مس در انساجی مانند مغز وکلیه‌ها و لرینه رسوب می‌کند)
- انسداد طولانی‌مدت مجاری صفراوی
- اختلال خودایمنی
- برخی سموم و داروها
- سوءتغذیه
- هپاتیت چرب غیرالکلی
- بیماری متابولیک ارثی کبدی
علائم و نشانه‌ها:
آسیت: از آنجا که خون سیاهرگی بیشتر احشای شکمی باید قبل از رسیدن به قلب از کبد رد و در آنجا فیلتر شود، وقتی ساختمان کبد در اثر سیروز به‌هم می‌ریزد، راه رسیدن خون به قلب سد می‌شود و به این ترتیب مایع در شکم تجمع می‌کند. از طرفی کبد که محل اصلی ساختن آلبومین است، در اثر بیماری سیروز نمی‌تواند آلبومین بسازد و کم شدن آلبومین خون باعث خروج پلاسما از داخل رگ‌ها به بیرون از آن‌ها و بروز ورم می‌شود.
توصیه‌های غذایی:
- کمبود روی نیز ممکن است یکی از عوامل مستعد کننده این بیماری باشد، از این رو باید به میزان کافی روی مصرف شود .
- موادمعدنی نظیر کلسیم، فسفر، آهن، پتاسیم و منیزیم از اجزای اصلی و لازم برای بدن هستند و افراد مبتلا به سیروز باید درحد معمول آن‌ها را دریافت کنند. این مواد در میوه و سبزیجات و بسیاری از غلات به وفور یافت می‌شود و محدودیتی برای آن‌ها وجود ندارد .
- مصرف روزانه یک تا چند قاشق عسل به‌علت داشتن پتاسیم بالا و برخی از ویتامین‌ها به‌دلیل داشتن موادغذایی ضدعفونی کننده از رشد بیش از حد باکتری‌ها در روده جلوگیری می‌کند.
- از مصرف دوز بالای ویتامین A و D خودداری کنید، زیرا ممکن است برای کبد حالت سمی ایجاد کند.
-کمبود آهن و کم‌خونی ماکروسیتیک در بیماران مبتلا به سیروز کبدی نسبتا شایع است که بیشتر ناشی از خونریزی در مجرای گوارشی و ناتوانی کبد در حفظ عامل موثر در بلوغ و تکامل اریتروسیت‌هاست، در این گونه موارد، عصاره جگر و اسیدفولیک به‌صورت تزریقی تجویز می‌شود.
- مصرف روغن‌های گیاهی نظیر روغن نارگیل، دانه پنبه، بادام زمینی، زیتون و آفتابگردان توصیه می‌شود.
- از غذاهای کم‌نمک استفاده شود.
- از مصرف مشروبات الکلی خودداری شود.
- سبزیجات و میوه‌جات بیشتری مصرف شود.
- مکمل‌های ویتامینی ازجمله ویتامین B، اسید فولیک و درصورت لزوم ویتامین A توصیه می‌شود.
- در بیماران کبدی که جریان صفرا متوقف شده باشد، میزان سرمی مس بالا می‌رود. از آنجا که مس و منگنز از طریق صفرا دفع می‌شوند مکمل یاری مس و منگنز نباید صورت گیرد.
- ممکن است ذخایر آهن در بیمارانی که دچار خونریزی از دستگاه گوارش شده‌اند، تخلیه شود. با این حال در بیمارانی که به هموکروماتوز یا همواسیدوز مبتلا هستند نباید مکمل یاری کرد.
ارسال نظر