اتاق باید به جایگاهی فراتر از نهاد دولت دست یابد
احمد اثنی‌عشری* فعالان بخش اقتصادی دارای علایق و نیازهای مشترکی هستند و راهکار پیگیری علایق و منافع مشترک آنان وجود تشکل‌های داوطلب برای همسوکردن نیازها و علایق و پشتیبانی از فعالیت‌های مشروع و قانونی آن‌هاست تا بتوانند به عنوان واسطه بین دولت و بخش‌خصوصی عمل کنند. اتاق‌های بازرگانی در بسیاری از کشورها قدرت‌هایی بالاتر از دولت‌ها هستند و به عنوان نهادی با ثبات و فارغ از جناح‌بندی‌های سیاسی می‌توانند سیاست‌ها و برنامه‌های مناسب توسعه اقتصادی را به دولت‌ها توصیه و بر اجرای آن‌ها تاکید کنند. حضور افراد با ذهنیت خصوصی و فارغ از تعلق خاطر به دولتمردان می‌تواند توفیق اتاق را افزایش دهد. اتاق‌های بازرگانی با تعاملات مناسب اقتصادی با سایر کشورها و نیز توصیه‌های راهبردی به متولیان امور اقتصادی و تجارت کشور می‌توانند مسیر صحیح و مناسب را ترسیم و افکار عمومی را از تصمیمات غلط مطلع کنند و با نظریه‌های کارشناسی خطاها و عواقب تصمیمات غلط دولت‌ها را گوشزد کرده و در برابر آن‌ها موضع‌گیری مناسب داشته باشند.
اتاق در سال‌های اخیر چندگام اساسی و مهم برداشته که مهم‌ترین آن تهیه قانون بهبود مستمر فضای کسب‌وکار و به تصویب رساندنش در مجلس است. هرچند دولت تاکنون بطور کامل به اجرای این قانون پای‌بند نبوده، ولی همین‌که فضای کسب‌وکار دارای بستر قانونی مناسب شده، جای تقدیر دارد. برنامه‌های صبحانه کاری با وزرا و مسئولان کشوری، برگزاری سمینارها و همایش‌های تخصصی، تنظیم برنامه حضور فعالان اقتصادی در هیات‌های سیاسی و همراهی با وزرای اقتصادی و ریاست محترم جمهوری در سفرهای خارجی، پذیرش و مشارکت دادن آنان در این سفرها در ارتقا جایگاه فعالان اقتصادی از جمله اقدامات و دستاوردهای بزرگ اتاق بوده است.
به‌طورکلی در کشور ما دولت و نهادهای حاکمیتی حضوری گسترده در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارند و این حضور حاکمیت به معنای توفیق بیشتر نبوده و در موارد متعددی نتایج عکس داشته است. دستاورد اتاق ایران نیز جدای از این نبوده است. حضور افراد وابسته به دولت در مدیریت اتاق نمی‌تواند تضمین‌کننده اهداف پارلمان بخش‌خصوصی باشد، ولی شرکت در جلسات می‌تواند در بیان و انتقال دیدگاه‌ها مناسب باشد. نقش اعضای دولتی در تشکل‌ها بیشتر از آن که تاثیرپذیری باشد، تاثیرگذاری بوده؛ به این معنا که عمدتا سعی شده سیاست‌ها و اقدامات دولتی توجیه‌پذیر شود و کمتر انتقال دیدگاه‌ها از طریق بخش‌خصوصی صورت گرفته است. حضور دولتی‌ها در ترکیب اتاق سایه تصمیمات سیاسی را بر تصمیمات اقتصادی افزایش می‌دهد و اتاق به‌جای آنکه نهادی اقتصادی باشد، گرایش به نهادهای سیاسی پیدا می‌کند. استقلال اتاق‌ها از دولت در بسیاری از کشورها متداول بوده، ولی این مساله در اتاق ایران پررنگ‌تر است. حضور افرادی از بخش‌خصوصی که کارآفرین بوده و روحیه ریسک‌پذیری دارند و مدافع فعالیت‌های سالم اقتصادی در فضای رقابتی هستند، قطعا در کارآمدی اتاق‌ها موثرتر خواهد بود. به‌نظر بنده تمام فرآیندهای عضوگیری و انتخاب هیات رئیسه‌های اتاق باید مستقل از تصمیمات و اقدامات دولتی باشد و صرفا در چارچوب اساس‌نامه و آیین‌نامه‌های داخلی اتاق انجام شود.
افرادی که به عنوان اعضای هیات نمایندگان اتاق انتخاب می‌شوند؛ باید افرادی باشند که به تشکل‌گرایی اعتقاد داشته و دارای توانایی در نگرش کلان و فراصنفی باشند و فرصت کافی و تعهد لازم را برای شرکت در جلسات مختلف اتاق و نیز پای‌بندی به آرمان اتاق داشته باشند. اتاق بازرگانی یک نهاد حرفه‌ای است و آن‌هایی که می‌خواهند در آن عضو باشند باید پرکار بوده، انگیزه فعالیت مستمر را داشته و کسب‌وکار و بنگاه‌داری را تجربه کرده باشند. عضویت در هیات نمایندگان اتاق پذیرش انجام یک کار تیمی است، کارتیمی قواعد و ویژگی‌های خاص خود را دارد، منتخبان باید تحمل، صبر، بردباری را در کنار چابکی، خوش‌فکری، نوآوری و اثرگذاری داشته باشند و رقابت سالم را جایگزین رقابت ناسالم و بازدارنده کرده و به‌جای تزاحم به سمت تعامل و تفاهم حرکت کنند و از این راه منافع‌عمومی اعضا را حمایت و تحصیل نمایند.
افرادی که انتخاب می‌شوند نباید فرصت‌های عمومی را به فرصت‌های خصوصی تبدیل کرده و برای خود و دوستان خود رانت و مزیت ویژه فراهم کنند. اتاق باید به جایگاهی فراتر از نهاد دولت دست یابد و هرگونه تصمیم اقتصادی و سایر تصمیمات اثرگذار بر فعالیت‌های اقتصادی با هم‌فکری و مشورت با پارلمان بخش‌خصوصی صورت پذیرد. یکی از مشکلات اساسی فرهنگی در کشور ما حاکمیت فرهنگ خودکامگی است؛ این بسیار مهم است که شرایط ورود افراد خودکامه که موجب بی‌ثباتی در تشکل‌ها می‌شوند، دشوارتر شود.
شافعی فردی برخاسته از طبقه زحمتکش، پرتلاش، دلسوز و شجاع است و هیچگونه وابستگی دولتی نداشته و کاملاً مستقل است. فرصت حضور ایشان در سمت ریاست کرسی پارلمان بخش‌خصوصی نه تنها برای اتاق ایران که افتخاری بزرگ برای اتاق خراسان است.
این که برای نخستین بار فردی از بخش کاملا خصوصی و کاملا مستقل این سمت را احراز می‌کند دلیلی بر شایستگی و توانمندی اوست. حضور شافعی در اتاق ایران قطعا فرصت‌های خوبی را برای اتاق خراسان فراهم می‌سازد که بسیار مغتنم خواهد بود. مجموعه مصاحبه‌ها و موضع‌گیری‌های ایشان در اتاق ایران بیانگر اشراف مناسب و درایت تحسین‌برانگیزشان است.
امید که اتاق ایران و خراسان رضوی از وجود این سرمایه انسانی باارزش کماکان در جمع خود برخوردار باشد.
*نایب رئیس انجمن مدیران صنایع خراسان رضوی