آرامش زیر چتر کتاب

بهنام ناصح

از میان کتاب‌هایی که به تازگی به بازار کتاب راه یافته‌اند سه اثر را انتخاب کرده‌ایم؛ آثاری که در عین تفاوت‌های ظاهری و گونه‌های متفاوت، در یک ویژگی مشترکند؛ هر سه کتاب در عین جذابیت توسط نویسندگانی متبحر در رشته خود به نگارش درآمده‌اند.

کاوش در زندگی «کامو» بزرگ

زندگی بزرگان ادب و هنر همیشه کنجکاوی‌ها را بر می‌انگیزد. برخی از این شخصیت‌ها در اتاق‌های شیشه‌ای زندگی می‌کنند و گروهی دیگر در کنج خلوت در را به روی چشم‌های جست‌وگر می‌بندند و از ابراز عقیده درباره هر چیز دوری می‌جویند. کامو، نویسنده برجسته و برنده نوبل از دسته دوم بود. وی عموماً دربرابر وقایع سکوت می‌کرد و تنها به نمود افکارش در بستر آثارش اعتقاد داشت. همین موضوع موجب شده نقاط نامکشوفی درباره زندگی و عقایدش وجود داشته باشد. خوشبختانه اخیراً اثری در خور درباره زندگی و افکار او نوشته و به فارسی ترجمه شده که می‌تواند تا حدی بعضی ابهامات را روشن کند. کتاب «آلبر کامو: عناصر یک زندگی» نوشته رابرت زارتسکی با ترجمه محمد حکمت حاصل تحقیق و تلاش نویسنده است برای درک سکوت کامو در زندگی و آثارش و کشف پیوند این سکوت با حوادث زندگی او و از میان این کند و کاوهاست که جلوه‌های جدیدی از اندیشه کامو را بازگو کرده است.

به باور نویسنده تاکید کامو بر سکوت در هنر و سیاست، بازتابی از اراده‌ او برای حمایت از دیگرانی بود که به شیوه‌های گوناگون محکوم به سکوت بودند. فصل نخست این کتاب روایت سفر کامو به کبیلیا برای تهیه گزارش از وضعیت قبایل بربر محلی در سال ۱۹۳۹ است و فصل دوم از کتاب به روایتی از تصمیم کامو برای امضای توماری به منظور جلوگیری از اعدام رابرت برازیاک نویسنده سازشکار با رژیم نازی می‌پردازد. در فصل سوم این کتاب روایتی از کشمکش کامو و سارتر بر سر مساله ماهیت کمونیسم بیان شده است و در فصل چهارم به سکوت کامو در برابر جنگ الجزایر توجه شده است. در مقدمه این اثر می‌خوانیم: این کتاب نه یک زندگی‌نامه کامل و نه یک تفسیرنامه پژوهشی بلکه مقاله‌ای است که در آن راه‌هایی را دنبال می‌کنم که از طریق آنها، ایده‌های آشنا در تار و پود زندگی کامو تنیده می‌شوند. «آلبر کامو: عناصر یک زندگی» را نشر نفیر با قیمت ۱۸ هزار تومان منتشر کرده است.

همسفر شدن با فیلمساز پیشکسوت

بهرام بیضایی یکی از مطرح‌ترین و تاثیرگذارترین هنرمندانی است که در حوزه نمایش و سینما فعالیت کرده و برای هنردوستان نیازی به معرفی بیشتر او نیست. تمام آثارسینمایی و نمایشی که ساخته از نوشته‌های خود او بوده، از این‌رو مولف بودن یکی از ویژگی‌های مهم او محسوب می‌شود. از وی تاکنون تعداد زیادی نمایشنامه و فیلمنامه منتشر شده است. فیلمنامه «سفر به شب» از جدیدترین آثار او را می‌توان این روزها در کتابفروشی‌ها دید. در شروع این فیلمنامه می‌خوانیم: آبی آسمان با چند لکه ابر، آفتابی و درخشان، که در آن چند پَرنَده چرخ می‌زنند. تصویر پایین می‌آید و بر صحرا روستاییانی را نشان می‌دهد که در جشن عروسی سرگرم پایکوبی‌اَند. روستا خُود دورتَر، در زمینه، بر دامنه است. میان حلقه‌ای از کسانی که کف‌ْ‌زَنان بر شورِ آهنگ و ساز می‌اَفزایند، چند تَنی دامنْ‌کِشان چرخ می‌زنند؛ نُقل‌پاشان بَر سَرِ دستْ‌افشانی؛ چند بچّه پایْ‌بازی‌شان را تقلید می‌کُنند. سازْزَن ناگهان خندان از خستگی وِلُو می‌شود و صدای ساز می‌مانَد. غُرغُرِ مهربانِ جمع. میان پایْ‌کوبان چند تَن بی‌ساز ادامه می‌دَهند؛ پیرْزاغنی که پدربُزُرگ عروس باشد سَروتَنْ‌جُنبان به سازْزن نزدیک می‌شَوَد و هنوز می‌کوشد وا نَدَهد. «سفر به شب» در ۸۵ صفحه و قیمت ۷۰۰۰ تومان در انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده است.

خاطرات باستان‌شناس از گیسوان هزار ساله

نشستن پای خاطرات افراد لذتی وصف‌نشدنی دارد، به خصوص اگر خاطره‌گو فردی دنیا دیده مثل باستان‌شناسی پرتجربه باشد. کتاب «گیسوان هزار ساله» شامل خاطرات اسماعیل یغمایی، باستان‌شناس، از سوی نشر نو روانه بازار کتاب شده است. این اثر روایت خاطرات یک باستان‌شناس کهنه‌کار از دیده‌هایش طی حفاری‌های شوش است. در معرفی این اثر آمده است: «خاک، ماده شگفت‌انگیزی است و باستان‌شناسی دنیای شگفت‌انگیز دیگری که سر و کارش با این ماده است. وقتی به یک تپه باستانی کلنگ می‌زنی یا خاک یک معبد چند هزار ساله را زیر و رو می‌کنی یا به استخوان‌های پوسیده یک خاک‌سپرده پنج شش هزار ساله دست می‌زنی تازه آغاز کار است و راه‌یابی به راز و رمز این دست‌یافته‌ها و آگاهی از چون و چراها، باورها، پیروزی‌ها و شکست‌ها و بسیاری دیگر سخت دشوار است و گاه ناممکن. این است که بیشتر باستان‌شناس‌ها فقط به یک تاریخ‌گذاری می‌پردازند و بس. جدا از کاوش؛ رویدادهای وابسته به آن غیر منتظره و باورنکردنی و گاه بسیار تاسف‌برانگیز است. گیسوان هزارساله بازتاب ناچیز و بخشی بسیار اندک از این رویدادهاست.»

در بخش‌هایی از این کتاب می‌خوانیم: «همین‌طور که با برس مهره‌های پشت و قفسه سینه‌اش را پاک می‌کردم، با خودم می‌گفتم: «حسین راست می‌گفت، از بس قبرای این‌جا رو زیر و رو کردن خوب بلدن. این همه قبر رو ببین...» نگاهی انداختم به دامنه کوه که پر از چاله چوله بود و دوباره چشم دوختم به اسکلت؛ قفسه سینه‌اش پر از خاک بود! و قلبش، قلبش خاک شده بود! دست‌هایش را به حالت احترام روی سینه گذاشته بودند. زیر لبی گفتم: «احترام به کی؟» یک دست‌بند مفرغی پهن به مچ دستش بود و یک انگشتر ساده به انگشت دست چپش... «پس این حلقه انگشت دست چپ از سه هزار سال پیش رسم بوده، چطور اولین دفعه است که متوجه می‌شم؟...» نشر نو «گیسوان هزار ساله» را در ۲۴۰ صفحه منتشر کرده است.