تعریف پروژه‌های بازیافت انرژی، اولویت فولاد مبارکه
کمی‌راجع به رویکرد فولاد مبارکه نسبت به انرژی و میزان مصارف آنها توضیح دهید. مصارف انبوه انرژی شرکت فولاد مبارکه شامل دو منبع برق و گاز طبیعی است. فرآیند تولید فولاد مبارکه مبتنی بر کوره قوس الکتریکی و گاز طبیعی است که در مقایسه با سایر شرکت‌های فولاد سازی که به صورت کلروپلند عمل می‌کنند، یک فرآیند تقریبا پاک به حساب می‌آید. انتشار گازهای حاصل سوخت انرژی‌های یاد شده گازهای CO و H2 O است و آلودگی چندانی ندارد .گاز طبیعی در فرآیند خود به عنوان مواد اولیه CH4 تبدیل به H2 و CO می‌شود و H2 و CO آهن Fe2O3 را به Fe یا آهن اسفنجی تبدیل و بخار آب درست می‌کند .آهن اسفنجی در کوره‌های قوس الکتریکی ذوب و تبدیل به فولاد مذاب می‌شود . فرآیند فولاد مبارکه و شرکت‌هایی که در خاورمیانه قرار دارند، معمولا به این صورت است و این در حالی است که در اروپا و دنیا از کک استفاده می‌کنند که مضرات خود را دارد. این در واقع از مزیت‌های شرکت فولاد مبارکه است که در کشوری واقع شده که می‌تواند از گاز طبیعی به عنوان یکی از انرژی‌های پاک بهره ببرد.
میزان مصرف گاز در فولاد مبارکه ۱۰ میلیون متر مکعب در روز است و برای توسعه‌های فولادی تا ۱۲ میلیون افزایش پیدا می‌کند. میزان مصرف انرژی الکتریکی نیز ۱۴۰۰ مگاوات است که ۳۰۰ مگاوات آن در داخل شرکت تولید می‌شود. در واقع شرکت فولاد مبارکه به ترتیب حدود ۱/۵ و ۲ درصد از کل گاز و برق تولیدی کشور را مصرف می‌کند.
در کل صنایع فولاد جزو صنایع انرژی‌بر است و مقدار انرژی که در فولاد مبارکه مصرف می‌شود همواره با استانداردهای دنیا مقایسه می‌شود که این مقدار در حد استانداردهای شرکت‌های کشور‌های مشابه مانند مصر و هند است که فرآیندهای مشابه ما را دارند . البته این موارد در کشورهایی مانند ژاپن و اروپا کمتر است که علت آن را می‌توان در الگوی مصرف بهتر و سنگ آهن با میزان آهن بیشتر دانست.
بحث انرژی و مدیریت انرژی همواره یکی از مسایل مهم مورد نظر فولاد مبارکه بوده است. در این راستا از سال ۷۳ با محوریت وزارت نفت، سازمان بهره‌وری انرژی در کشور تشکیل شد و از آن زمان فولاد مبارکه نیز یکی از اعضای کمیته‌های تخصصی تدوین استانداردهای مصرف انرژی در سطح ایران بوده است. فولاد مبارکه از ابتدا دستاورد‌های ویژه‌ای در این بخش داشته است، مثلا در سال ۸۰ کل انرژی‌هایی که در یکی از خط‌های تولیدی مصرف می‌شد حدود ۱۲ گیگا ژول بر تن بوده اما هم اکنون این مقدار به ۱۱ گیگاژول رسیده است.

مصرف انرژی شرکت در مقایسه با جهان چگونه است؟
با توجه به فرآیندهای متفاوت، مصرف انرژی متفاوت است. مثلا ارتفاع نصب تجهیزات و فاصله تا دریا و منابع سنگ و غیره از عوامل تاثیرگذار بر مصرف انرژی است. به خاطر این تفاوت‌ها مقایسه‌ها به صورت کلی انجام می‌شود .میزان متوسط مصرف انرژی در سطح جهان24 گیگا ژول است. در برخی کشورها مثل هند و روسیه این مصرف بیشتر است و در اروپا به خاطر مواد اولیه از ما کمتر است و اگرمتوسط استاندارد جهانی 24 گیگاژول باشد، مصرف ما 23 گیگاژول است که نزدیک به متوسط جهانی عمل می‌کنیم. بنابراین عملکرد ما از کشورهایی چون مصر و عربستان خیلی بهتر و از اروپا و آمریکا کمتر است.
شرکت فولاد مبارکه برای رقابت بهتر در این جهت تعریف پروژه‌های بازیافت انرژی را در اولویت‌های شرکت قرار داده است.برای مثال امسال یک قرار داد بازیافت انرژی داشته‌ایم که حدود ۶۰ میلیارد تومان بوده و قرار داد آن منعقد شده است که بر طبق آن بازیافت انرژی رخ می‌دهد به گونه ای که از دودکش‌های گازی فولاد مبارکه انرژی خروجی را دریافت و تبدیل به بخار و بخار حاصله را به نیروگاهای بخار ارسال می‌کند.شرکت سعی دارد با استفاده از این طرح در صورت امکان تمام نیروگاه‌ها با سیکل ترکیبی به این صورت عمل ‌کنند، اینکه بخار خروجی را بگیرید و به نیروگاهی بفرستید که با وجود نیروی این بخار در آن نیروگاه سوختی مصرف نشود. این کار جدیدی است که قرارداد اجرایی آن با شرکت مپنا بویلر بسته شده است و ان‌شاءالله ظرف ۱۸ ماه آینده اجراشود. استفاده از انرژی حرارتی خارج شده از دودکش‌ها یک کار طبیعی است ولی این که به نیروگاه دیگری منتقل شود، به وسیله‌ی یک بویلر طراحی شده که این کار کاملا جدیدی است.

یکی از بحث‌های حساس امروز که بسیاری به آن دامن می‌زنند، بحث مصرف آب است. مصرف آب شرکت فولاد مبارکه چگونه است و رویکردهای فولاد برای کاهش آن چیست؟
رودخانه زاینده رود تنها منبع رو زمینی آب شرکت فولاد مبارکه است که در سال 60 با مجوز وزارت نیرو بخشی از آب این رودخانه برای مصرف در اختیار شرکت قرار می‌گیرد. اخیرا در خبرها درج شده است که شرکت فولاد مبارکه تونلی برای انتقال آب احداث کرده است. در واقع انتقال آب از طریق تونل آرزوی شرکت است اما هزینه‌های آن آنقدر سنگین است که امکان احداث چنین تونل‌هایی اصولا وجود ندارد و این‌ها شایعاتی است که برخی رسانه‌ها نیز به آن دامن می‌‌زنند.
ظرفیت آبی که در سال‌های ۶۲ و۶۳ (که تصفیه خانه احداث شد)، برای فولاد دیده شده بود ۴۰ میلیون متر مکعب در سال بود. آن زمان قرار بود که فولاد مبارکه دو میلیون و چهارصد هزار تن فولاد در سال تولید کند و ایتالیایی‌ها برای این مقدار۴۰ میلیون آب در سال پیش بینی کرده بودند.
مطابق با استاندارد‌های دنیا برای تولید یک تن فولاد 18 متر مکعب آب باید مصرف شود که این عدد در مقایسه با محصولات کشاورزی پایین است مثلا برای یک تن گندم 4000 متر مکعب اب می‌خواهد و حتی برای بادام نیز اعداد بالا است. که این اعداد در ایران دو تا سه برابر مقدار جهانی است.علیرغم این توصیه و افزایش ظرفیت تولید ما از 2/4به 5/4 میلیون تن شرکت هرگز 40 میلیون سهم آب خود را نیز مصرف نکرده است و در سال گذشته 28 تا 29 میلیون مترمکعب از کل را برداشت کرده است.
زمانی که می‌گویند مصرف آب برای هر تن فولاد ۱۸ متر مکعب است، منظور مصرف آب تنها برای تولید فولاد است. در حالی که در فولاد مبارکه علاوه بر تولید فولاد در نورد گرم، نیروگاه و نورد سرد و تولید محصولات نهایی مانند رنگی و گالوانیزه نیز آب مصرف می‌کند اما با این وجود میزان مصرف ما حدود ۵/۲ متر مکعب بر تن است که این آمار حدود یک سوم آمار جهانی است.
علت رسیدن به این اعداد که از اهداف فولاد مبارکه بوده است این است که از سال‌های ابتدایی یعنی از سال 70 که بحران‌های انرژی و آب مطرح شد، شرکت پیش بینی‌هایی را در مورد این مسائل داشته است و همواره پروژه‌هایی را در این مورد تعریف و پیگیری نموده است. پروژه‌هایی از قبیل بازچرخانی آب در سیکل‌های غلظتی که در واقع با صرف دو میلیارد تومان برای راه‌اندازی این سیکل، آب حدود 6 تا 7 بار در سیکلها بازمی‌گردد و تصفیه خانه‌هایی که پساب‌ها را مجددا تصفیه می‌کند و دوباره به چرخه باز
می‌گرداند.
تصفیه خانه‌های زیادی در شرکت احداث شده است که برای مثال می‌توان به تصفیه خانه نورد گرم اشاره نمودکه این موارد باعث کاهش مصرف استاندارد آب شده است. اگر بحث نورد سرد، نیروگاه و ... را از مصرف آب کنار بگذاریم مصرف آب فولاد تا نورد گرم حدود 3/6میلیون متر مکعب بر تن است که در مقایسه با آمار جهانی این عدد فوق‌العاده پایین است.
شرکت پروژه‌های دیگری نیز در دست دارد که تا پایان امسال و سه ماه اول سال آینده مصرف آب را به میزان کمتری می‌رساند به گونه‌ای که شرکت را به عنوان الگو در جهان مطرح خواهد نمود. اخیرا تیم مشاور آلمانی وزارت نیرو در بازدید از فولاد مبارکه میزان مصرف آب در فولاد مبارکه را ستود و این میزان را چشمگیر خواندند.

نوع حمل و نقل فولاد مبارکه برای تامین، عمدتا چگونه است؟ اثرات زیست محیطی آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ترجیح فولاد مبارکه همواره بر حمل ونقل ریلی است. که با توجه به بحث حوادث در
جاده‌ها، حمل و نقلی اقتصادی محسوب می‌شود که در دنیا نیز این روش بهترین روش حمل برای کارخانه‌های به حساب می‌آید اما متاسفانه در کشور ما حمل و نقل ریلی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. ما حدود ۸ میلیون تن سنگ در سال وارد کارخانه می‌کنیم و با توسعه‌هایی که در نظر داریم این میزان به زودی به حدود ۱۱ تا ۱۲ میلیون سنگ و مواد اولیه در سال می‌رسد .
از طرف دیگر محصولات ما که در حدود 5/6میلیون تن در سال است باید از طریق ریل از شرکت خارج شود که این میزان در سال‌های آینده به حدود 7/2 میلیون تن در سال می‌رسد. طبیعی است که استفاده از ریل برای خروج محصول از لحاظ مصرف انرژی و هزینه‌ی حوادث بسیار بهتر و مقرون به صرفه‌تر است اما به دلیل عدم توسعه همزمان صنعت و حمل و نقل ریلی، مجبور شده‌ایم که بخش زیادی از حمل و نقل را از راه کامیون انجام دهیم.
در سال ۸۸ ما صد در صد مواد اولیه را با ریل وارد می‌کردیم و لی هم اکنون این مقدار به علت توسعه تولید شرکت به ۷۲ درصد رسیده است. در واقع ما در این مدت توسعه پیدا کرده‌ایم ولی حمل و نقل ریلی توسعه پیدا نکرده است و ما مجبوریم که مازاد آنها را با کامیون وارد کنیم. که در حدود چهارصد دستگاه کامیون روزانه سنگ وارد شرکت می‌کنند که این عدد جدای از خرید سایر تجهیزات و ارسال محصولات است.
این عدد در حمل و نقل ریلی نیز در حدود 60 تا 70 واگن در روز است. بنابر این شرکت همواره نیاز خود به خط راه‌آهن توسعه یافته را مطرح نموده است.از دو سال پیش کمیته مشترکی میان صنایع معدنی وفولاد سازی‌ها و وزارت نیروبا محوریت مدیرکل راه‌آهن جمهوری اسلامی‌تشکیل شده و چالش‌های این بخش به بحث گذاشته شده و در کمیته‌های تخصصی راهکارهایی نیز پیشنهاد شده است که این کمیته در صدد است با همکاری دولت و مجلس این بخش را تقویت کند.
در واقع هر وزارت خانه در ایران مسئولیت خاص خود را دارد. وزارت نیرو مسئول تامین انرژی و وزارت راه و شهرسازی مسئول گسترش راه‌های آبی، خاکی و ریلی است. شرکت فولاد مبارکه در این زمینه مسئول نیست اما همواره سعی نموده است با صرفه‌جویی و کاهش مصرف انرژی و همچنین مشارکت در ساخت خطوط ریلی و جاده‌ها، حداکثر همکاری را با این نهادها داشته باشد تا همگان در رشد کشورمان سهیم باشیم.