پرونده فیات در ایران

فرزاد صالحی

کارشناس صنعت خودرو

گروه خودروسازی فیات با بیش از ۱۱۵ سال سابقه در حال حاضر هفتمین خودروساز بزرگ دنیا است. شرکتی که توسط سرمایه‌دار بزرگ آن دوران یعنی جییوانی آنیلی در تورین ایتالیا بنا نهاده شد و پس از طی فراز و نشیب‌های فراوان طی سال‌های متمادی توانست موقعیت خودرو را در بازارهای جهانی تثبیت کند و به یکی از محوری‌ترین خودروسازان دنیا تبدیل شود. در حال حاضر این گروه با نابغه‌ای به نام سرجیو مارچیونه هدایت می‌شود. شخصی که بعد از تصدی سمت مدیرعاملی در سال ۲۰۰۴ توانست این غول ایتالیایی را از ورشکستگی نجات دهد و در بسیاری از بازارهای جهانی سهم بازار بیشتری برای این گروه و برندهای زیرمجموعه آن نظیر آلفا رومئو، ابارت، فراری، فیات، فیات پروفشنال، لانچیا، مازراتی و این اواخر کرایسلر، دوج، جیپ، رم و SRT کسب کند. مارچیونه همان مدیری است که تئوری ادغام خودروسازان بزرگ برای بقا را قبل از هر شخص دیگر مطرح کرد و با همین طرح و با استفاده از مزیت‌های کرایسلر در سال ۲۰۱۴ سهام عمده این برند آمریکایی را خریداری کرد. با این تصمیم استراتژیک در تشکیل گروه FCA، او توانست هم کرایسلر را از خطر سقوط و ورشکستگی برهاند و هم خیز بزرگی برای افزایش تولید و فروش در دومین بازار بزرگ دنیا یعنی آمریکا بردارد.

یکی از مهم‌ترین مزیت‌های عمده گروه فیات با دربرداشتن برندهای متنوع، تولید و عرضه طیف وسیعی از محصولات از خودروهای بسیار ارزان و کوچک و با کیفیت نسبی گرفته تا پیشرفته‌ترین سوپر اسپرت‌ها و حتی مدل‌های مختلفی از خودروهای تجاری است و دیگر مزیت آن رویکرد تولیدی این گروه و سرمایه‌گذاری ریشه‌ای در بازارهای هدف است. همچنان‌که در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری وسیعی توسط فیات در بازار بالقوه‌ای مثل برزیل صورت گرفته و میلیاردها دلار تزریق پول در کنار مدیریت هدفمند آن توانسته این شرکت را به حجم ۴۰ درصدی از بازار بیش از ۳ میلیون دستگاهی این کشور و بزرگ‌ترین برند این بازار تبدیل کند یا در بازار بزرگی مانند چین همین اخیرا اعلام شد در دو طرح سرمایه‌گذاری برای تولید جیپ و دیگر محصولات اقتصادی فیات، این شرکت تصمیم دارد ۵/۱ میلیارد دلار هزینه مستقیم انجام دهد.

حضور این شرکت در ایران نیز در حقیقت به قبل از انقلاب بر می‌گردد،که خودرویی به‌نام فیات ۱۳۱ از این برند با شتاب و امکانات خوب از جمله خودروهای خاص آن دوران بود و در سال ۱۳۵۵ به بازار عرضه شد. در سال‌های ابتدایی بعد از انقلاب و به‌دلیل محدودیت‌های به‌وجود آمده، تمرکز بیشتر این خودروساز به مونتاژ و عرضه خودروهای تجاری متمایل شد. آن‌چنان‌که هنوز هم شاهد تردد مینی‌بوس‌های این شرکت با عمری بیش از ۳۰ سال در معابر شهری هستیم که این البته نشان از کیفیت و دوام آنها دارد؛ هرچند به‌دلیل تغییر استانداردها در گذر زمان شاید آلایندگی آنها در این روزها به هیچ وجه قابل توجیه نباشد.

بعد از طی سال‌ها در نیمه‌های دهه ۸۰ شرکت خصوصی به نام تاپکو مجموعه خودروسازی در شهر ساوه تاسیس کرد و خود را نماینده مونتاژ و عرضه فیات در ایران معرفی کرد. شرکتی که مبالغی از تعداد زیادی از مشتریان به‌عنوان پیش‌فروش خودروی سی ینا دریافت کرد و به‌دلیل غرق شدن در مشکلات مالی خود دردسرهای مختلفی در تامین و تحویل آن خودروها تحمل کرد و به‌دلیل همین مشکلات آرام آرام درهای سالن‌های تولیدی خود را بست.

اما کمی قبل از سال‌های تشدید تحریم‌ها شرکت دیگری به نام خودروسازی توسعه بین‌الملل لوتوس اعلام موجودیت کرد و مجددا خود را نماینده فیات در ایران معرفی کرد. این شرکت ابتدا با عرضه مینی‌بوس‌های جدید و ون‌های بزرگ فیات واردات خود را آغاز کرد و حتی با تعدادی محدود اخیرا واردات خودروی کوچک فیات یعنی فیات ۵۰۰ را نیز به سبد محصولات خود اضافه کرد.

و اما اخیرا بعد از توافقات برجام و احتمال قریب‌الوقوع رفع تحریم‌ها خبرهای متناقضی از همکاری این گروه معتبر با ایران خودرو به گوش می‌رسد. خبرهایی از جنس جوینت ونچر و تولید مشترک ۳۰۰ هزار دستگاهی خودروهای مختلف. اخیرا مدیرعامل ایران خودرو فیات را شریک چهارم بین‌المللی خود معرفی کرده و عنوان می‌کند که به‌زودی قرارداد فی‌مابین به امضا خواهد رسید و این شرکت سرمایه‌گذاری مستقیمی در ایران خودرو و قطعه سازان آن انجام خواهد داد.

از نظر نگارنده اگر این تصمیم مدیرعامل ایران خودرو جدی باشد، می‌تواند ثمرات مثبتی برای بازار خودروی ایران و مشتریان آن در پی داشته باشد. از طرفی با حضور این غول ایتالیایی و افزایش رقابت در تولید، همکاران سنتی و پرتوقع خودروسازان داخلی یعنی همان پژو و رنوی فرانسه تا حد بسیاری در رویکردهای خود در بازار ایران تجدید نظر خواهند کرد و از طرفی با پتانسیل غیرقابل انکار فیات و تجارب گرانبهای آن در بازارهای نوظهور خودرو مثل برزیل و چین می‌توان شاهد عرضه خودروهای کیفی و خدمات متناسب آن در ایران بود. علی‌الخصوص در عرضه خودروهای اقتصادی و شهری برای استفاده عموم مردم. امیدواریم مسوولان ارشد صنعت کشور با تحلیل درست نقاط ضعف و قوت خودروسازان و پتانسیل‌های موجود در شرکت‌های معتبری نظیر فیات زمینه‌ای را فراهم آورند تا به واسطه این همکاری‌ها هم صنعت خودروی کشور به بالندگی مناسب‌تری برسد و هم مشتریان از فضای رقابتی به‌وجود آمده بیش از پیش منتفع شوند.