موسیقی به نوعی زبان خداوند است
به جرات می‌توان گفت که هیچ مخاطب جدی موسیقی کلاسیک در ایران وجود ندارد که لوریس چکناواریان، رهبر مطرح و معروف ارکستر را نشناسد. او نه تنها در ایران بلکه در منطقه خاورمیانه و حتی در جهان به‌عنوان یک موزیسین تاثیرگذار شناخته می‌شود. آثار او افزون بر ارزش موسیقایی و تاریخی، در حوزه سیاسی و اجتماعی نیز موجد تغییرهای بزرگی شده‌اند. استقلال ارمنستان همچنان که در همه منابع تاریخی آمده، مدیون چیره‌دستی این هنرمند موسیقیدان است که توانست با اجرای یک اثر موسیقایی مردم ارمنستان را به استقلال این کشور امیدوار و مجاب کند. چکناواریان یکی ازفروتن‌ترین و مهربان‌ترین موسیقدانان ایرانی است. گفت‌وگوی زیر اگرچه کوتاه است اما خواندنش خالی از لطف نیست. استاد می‌خواهم درباره کیفیت برگزاری جشنواره از شما بپرسم، شاید بتوان گفت که در بیشتر اجراهایی که به‌ویژه در تالار وحدت برگزار می‌شد شما را دیدیم، گویا به دعوت اساتید گروه‌های موسیقی مجبور بودید که مدام در کنسرت‌های مختلف شرکت کنید. از این نظر شاید بیشتر از هر کسی بتوانید درباره کیفیت جشنواره امسال نظر بدهید.

خب، واقعیتش این است که دوستان به ما لطف داشتند و دعوتم می‌کردند تا در اجراهای مختلفی حضور داشته باشم. در واقع زمان برگزاری جشنواره زمان بسیار خوبی برای بنده بود چون توانستم اجراهای بسیار خوبی را از نزدیک ببینم. به نظرم، جشنواره امسال یک جشنواره با کیفیت و خوب بود. من به‌عنوان کسی که کارم موسیقی است عرض می‌کنم که جشنواره بسیار خوب بود و چیزی از فستیوال‌های بزرگ هنری دنیا کم نداشت. البته انتظار هم همین است که جشنواره موسیقی در کشوری مثل ایران که پیشینه دور و درازی در زمینه موسیقی دارد و فرهنگ موسیقی ایرانی در جهان نام و آوازه دارد، جشنواره معتبر و با ارزشی باشد. طوری است که مردم هنگامی که به اجرای کنسرت ارکستری می‌آیند نگاه نمی‌کنند که این گروه از کدام کشور و فرهنگ است و کار باکیفیت انتظار دارند. این هشداری برای گروه‌های ارکستری ما است که باید با بالا بردن کیفیت اجرای خود در سطح جهانی، نیاز جامعه به موسیقی کلاسیک را تامین کنند. همه دنیا یک ملت هستند و مردم با این که یک کنسرت توسط چه گروهی اجرا می‌شود کاری ندارند. مردم کار باکیفیت می‌خواهند. موسیقی در هر نوع خود زبان خداوند است و به هیچ فرهنگ و ملتی تعلق ندارد. موسیقی سنتی ما ویژگی‌های خاص خودش را دارد. به قول مرحوم خالقی، مردم ما موسیقی را به‌تنهایی دنبال نمی‌کنند و باید این موسیقی همراه با شعر باشد، در کنار این نوع از موسیقی ما، موسیقی ارکستری هم وجود دارد که شامل ۹۹ درصد علم و یک درصد هنر است.


فکر می‌کنید استقبال مردم از جشنواره چطور بود؟ در مقایسه با جشنواره‌های خارجی یا در مقایسه با دوره‌های قبلی جشنواره موسیقی فجر.

استقبال مردم که همیشه عالی بوده است. مردم ایران سواد موسیقایی بالایی در مقایسه با خیلی از کشور‌های دیگر دارند. آنها موسیقی ایرانی و دیگر انواع موسیقی را به خوبی می‌شناسند. حتی اگر خودشان کار موسیقی نکنند اما مخاطب‌هایی جدی برای گروه‌های موسیقی هستند. حتما خودتان دیده‌اید که سالن‌های اجرای گروه‌های موسیقی حتی برای اجرای کنسرت گروه‌هایی که کمتر شناخته شده بودند پر بود. این یعنی مخاطبان ایرانی هم موسیقی را می‌شناسند و اینکه به همه گروه‌های موسیقی احترام می‌گذارند.


یاد می‌آ‌ید شما همیشه درباره قدرت موسیقی صحبت کرده‌اید مخصوصا زمانی که از شما درباره تاثیرتان در دگرگونی‌های سیاسی ارمنستان سوال می‌شود؟

بله، البته موسیقی قدرت انسجام بخشی دارد. موسیقی در همین سرمای زمستان بسیاری از آدم‌ها را دور خودش جمع کرد و تا ساعت‌هایی بعد از نصف شب هم در سالن‌های موسیقی نگه داشت. موسیقی ارتباط وسیعی با هویت انسان‌ها دارد. مردمی که در یک سالن موسیقی جمع می‌شوند انگار روح مشترکی پیدا می‌کنند. علت این روح مشترک نت‌های همان موسیقی است که برای آن جمعیت اجرا می‌شود. موسیقی انگار به نوعی زبان سخن گفتن خداوند با بنده‌هایش است. در واقع توالی نت‌های موسیقی، داستان آفرینش آدمی و زندگی او را روایت می‌کنند. این ویژگی‌ها باعث شده است تا موسیقی یکی از تاثیرگذارترین هنرها باشد. البته اگر تاثیرگذارترین‌شان نباشد. شما نگاه کنید، امروزه همه هنرهای دیگر از سینما و تئاتر و هنرهای تجسمی و... به نوعی در تولید یا نمایش‌شان از موسیقی استفاده می‌کنند. این یک امتیاز برای موسیقی است.


شما در اجرایتان رو به سوی مردم کردید و مردمی هم که در سالن مخاطب اجرای شما بودند با این حرکت شما بخشی از گروهتان شدند.

دقیقا. بله، این همان یگانگی است که گفتم، مردم و گروه‌های موسیقی در حین اجرا انگار یک روح دارند. همین است که باعث می‌شود تا زبان نت‌ها برای همه جمعی که مشغول شنیدن موسیقی هستند، معنا پیدا کند. البته من در ایران حال خوبی دارم همیشه. مردم ایران را دوست دارم و به پیشینه فرهنگی بزرگی که دارند احترام می‌گذارم. از این نظر اگر قرار باشد اجرایم را به کسی یا چیزی تقدیم کنم، آن چیز جز ایران بزرگ، در همه اعصار و قرون، چه گذشته و چه آینده نخواهد بود.