دکتر فریبرز واحدی قائم مقام وزیر و مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران:
احیای بافتهای فرسوده ، غنی سازی کالبدی شهر واحیای فرهنگ محلات استان تهران
بافتهای فرسوده به رغم آنکه روزگاری بخش مهمی از هویت شهرها را تشکیل می دادند و دارای ریشه های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی ، اجتماعی و معماری فراوان بودند، بتدریج به مناطقی ناامن ومخروبه بدل شدند وگاه هویت شهرها را با مشکل مواجه می کنند . این محلات و بافتها از یک سو به جهت فرسودگی شدید ونبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر به دلیل مشکلات فرهنگی و امنیتی و آسیب پذیری در برابر زلزله و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوانی بویژه در زمینه هنجارهای اجتماعی دارند.
بافتهای فرسوده به رغم آنکه روزگاری بخش مهمی از هویت شهرها را تشکیل می دادند و دارای ریشه های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی ، اجتماعی و معماری فراوان بودند، بتدریج به مناطقی ناامن ومخروبه بدل شدند وگاه هویت شهرها را با مشکل مواجه می کنند . این محلات و بافتها از یک سو به جهت فرسودگی شدید ونبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر به دلیل مشکلات فرهنگی و امنیتی و آسیب پذیری در برابر زلزله و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوانی بویژه در زمینه هنجارهای اجتماعی دارند. دکتر فریبرز واحدی قائم مقام وزیر و مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران، در گفت وگو با دنیای اقتصاد به شکل گیری اداره بافت فرسوده شهری در اداره کل راه و شهرسازی استان تهران ، چالش ها ، مشکلات و برنامه های پیش رو می پردازد. فرسودگی بافتهای شهری امروزه بعنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش‌های نوین مدیریت شهری محسوب شده و این امر منجر به بروز مشکلاتی در روند توسعة شهری شده است. انتخاب مناطق فرسودة شهری برای اسکان مهاجران و قشر کم درآمد شهری، نشان از افزایش روز افزون مشکلات اقتصادی، اجتماعی و
فرهنگی دارد که خود تهدیدی بزرگ برای شهرهای مهاجرپذیر است. مناطق فرسوده که بعضا روزگاری بخش مهمی از شهرها را تشکیل داده و هویت شهرها به حساب می‌آمدند، اکنون به مناطقی ناامن تبدیل شده‌اند علیرضا روغنیان - بافتهای فرسوده به رغم آنکه روزگاری بخش مهمی از هویت شهرها را تشکیل می دادند و دارای ریشه های سکونتی ارزشمند با غنای فرهنگی ، اجتماعی و معماری فراوان بودند، بتدریج به مناطقی ناامن ومخروبه بدل شدند وگاه هویت شهرها را با مشکل مواجه می کنند . این محلات و بافتها از یک سو به جهت فرسودگی شدید ونبود دسترسی مناسب به خدمات شهری و بهداشتی و از طرف دیگر به دلیل مشکلات فرهنگی و امنیتی و آسیب پذیری در برابر زلزله و نیز عدم تطابق با زندگی امروز شهری و شهرسازی مدرن، مشکلات روبنایی و زیرساختی فراوانی بویژه در زمینه هنجارهای اجتماعی دارند. دکتر فریبرز واحدی قائم مقام وزیر و مدیرکل راه و شهرسازی استان تهران، در گفت وگو با دنیای اقتصاد به شکل گیری اداره بافت فرسوده شهری در اداره کل راه و شهرسازی استان تهران ، چالش ها ، مشکلات و برنامه های پیش رو می پردازد. آقای دکتر، نگاه شما به بافت های فرسوده شهری چیست و در مواجهه با این بافت
ها با چه مشکلات و چالش هایی روبرو هستید؟ فرسودگی بافتهای شهری امروزه بعنوان عاملی برای جلوگیری از تحقق روش‌های نوین مدیریت شهری محسوب شده و این امر منجر به بروز مشکلاتی در روند توسعة شهری شده است. انتخاب مناطق فرسودة شهری برای اسکان مهاجران و قشر کم درآمد شهری، نشان از افزایش روز افزون مشکلات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد که خود تهدیدی بزرگ برای شهرهای مهاجرپذیر است. مناطق فرسوده که بعضا روزگاری بخش مهمی از شهرها را تشکیل داده و هویت شهرها به حساب می‌آمدند، اکنون به مناطقی ناامن تبدیل شده‌اند و از این رو می‌توان گفت که هویت شهرها را به نوعی دچار مشکل کرده اند. البته این مشکل تنها مربوط به شهرهایی با سابقة تاریخی طولانی نیست. در شهرهایی که در یک فاصلة زمانی، پدیدة هجوم جمعیت به شهرها، مقدم بر فرآیند برنامه‌ریزی و طراحی شهری بوده و روند رشد و جذب شتابان جمعیت شهرنشین از کنترل خارج می‌شود، عموما با مشکلات خاصی روبه‌رو می‌شوند که برطرف کردن آنها، هزینه و زمان زیادی می‌طلبد. از مهمترین پیامدهای شهرنشینی در کنار عدم‌ایجاد زیرساخت‌های مناسب شهری برای ساکنان و مهاجران شهرها، به وجود آمدن بافتهای برنامه‌ریزی
نشده و همچنین خطر فرسودگی پیرامون و درون شهر است. امروزه این مناطق فراموش شده شهری علاوه بر مشکلات کالبدی، زیرساختی و جز آن، مشکلات امنیتی، هویتی و فرهنگی را رقم می‌زنند. مهمترین مسئله در اصلاح و ساماندهی بافتهای فرسوده شهری چیست؟ با تمام این مشکلات، بافت فرسودة شهری به عنوان یک منبع تامین زمین و برنامه‌ریزی فضای ساخته شده بر آن درنظر گرفته می شود. امروزه مسئله فضا و توسعة پایدار فضایی از جمله مهمترین مسائلی است که مورد توجه مسئولان و برنامه‌ریزان شهرها قرار گرفته و دراین میان بافتهای فرسودة شهری یکی از بهترین منابع فضایی به شمارمی‌روند. بنابراین به منظور جلوگیری از گسترش افقی شهرها و استفاده بهینه از این مهمترین منبع شهری یعنی زمین، مسئولان وزارت راه و شهرسازی به فکر بهسازی و بازیافت این ثروت عظیم افتاده‌اند. رئوس چندی از مهمترین این قوانین شامل این موارد است : - قانون نوسازی و عمران شهری مصوب سال 1347 هجری شمسی، - مادة 30 برنامة پنج سالة چهارم توسعة فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران، - قانون حمایت از احیا، بهسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و ناکارآمد شهری، - مادة 171 برنامة پنج سالة پنجم توسعة
فرهنگی، اقتصادی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران. - همچنین به دلیل عدم استحکام و خطر آفرین بودن، این بافتها مکان امنی برای بزهکاران تلقی می شوند و بتدریج به رشد بزهکاری در بافتهای فرسوده منجر شده می شوند که خود عاملی برای از بین رفتن مرغوبیت محلات و تنزل رتبه اجتماعی آنها محسوب می شود که در جلب نظر پیمانکار برای ساخت و ساز نیز موثر است. مساحت بافت های فرسوده شهری در استان تهران چقدر است؟ در حال حاضر(1392) در استان تهران بالغ بر 6هزار هکتار بافت فرسودة شهری وجود دارد که در این میان سهم شهر تهران با 4400 هکتار بیشترین میزان در میان سایر شهرهای استان است. همچنین باید به این موضوع توجه داشت که بسیاری از مساحت‌های فوق، مصوبات اولیه کارگروه‌های مربوطه هستند و پس از دقت در ابتدای شروع مطالعات بسیاری از شهرها به مساحت این حوزه‌ها نیز افزوده می‌شود. چه معیارهایی برای تعیین بافت های فرسوده شهری ملاک قرار می گیرد؟ سه معیار برای تعیین بافتهای فرسودة شهری ملاک قضاوت است: 1- ریزدانگی : بلوکهایی که بیش از 50درصد آنها مساحتی کمتر از 200 مترمربع داشته باشد. 2- ناپایداری : بلوکهایی که بیش از 50درصد بناهای آن ناپایدار و فاقد سیستم
سازه ای باشد. 3- نفوذناپذیری : بلوکهایی که بیش از 50درصد معابر آن عرض کمتر از شش متر داشته باشند. بحث دیگر موضوع سکونت گاههای غیر رسمی است. لطفا درباره برنامه ریزی کلان حاکمیت پیرامون ساماندهی و اسکان اقشاری که عموما بی بضاعت بوده و در سکونتگاههای غیر رسمی زندگی می کنند، توضیح دهید. طی دهه‌های اخیر محلات نابسامان و سکونت گاههای غیررسمی، بتدریج و به طور عمده در حاشیة شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعة شهری و به صورت خودرو شکل گرفته و گسترش یافته اند. این محلات خودرو یا حاشیه نشین، اسکان غیررسمی نامیده شده‌اند و کارکرد اصلی آنها تامین زمین و الگوی ساخت مناسب با توان مالی گروههای کم درآمد اغلب مهاجر است. این گونه سکونت گاهها که سیمای نازیبا، خدمات ناکافی ، ساکنان کم توان و مشاغلی نامطمئن دارند، محیطی آماده برای پذیرش ناهنجاری‌های اجتماعی و باز تولید فقر فراهم می‌سازند و خطر پذیری بالایی در برابر سوانح طبیعی دارند. حجم گسترده و روند رو به افزایش سکونت گاههای غیررسمی در کشور، باعث تهیه و تصویب سندی شد که چارچوب و نحوه فعالیت هماهنگ بخش عمومی و مشارکت مردمی برای چاره جویی مشکلات اسکان غیررسمی را مشخص
می‌سازد. سند ملی توانمند سازی و ساماندهی سکونت گاههای غیررسمی در تاریخ 19/11/82 به تصویب هیات دولت رسید. سکونت گاههای غیر رسمی بخشی از بافت شهری هستند که عمدتا مهاجران روستایی و تهیدستان شهری را در خود جای داده اند و بدون مجوز و خارج از برنامه‌ریزی رسمی و قانونی توسعة شهری در درون و خارج از محدودة قانونی شهرها به صورت خودرو به وجود آمده‌اند، عمدتاً فاقد سند مالکیت هستند و از نظر ویژگی های کالبدی و برخورداری از خدمات و زیر ساختهای شهری شدیداً دچار کمبود هستند. مداخله در این گونه سکونت گاهها از نوع ساماندهی و توانمندسازی خواهد بود و اصل مشترک در همه انواع مداخله، مشارکت عمومی است. وضعیت این سکونت گاهها در استان تهران چگونه است؟ استان تهران به دلایل متعدد از جمله اقتصاد و مهاجرت‌های تبعی خانواده‌های جویندة فرصت‌های شغل و زندگی بهتر، در دوره‌های مختلفی (از جمله سال‌های ابتدایی دهة 1320، 1340 و 1360) هجوم مهاجران را تجربه نموده است. در این میان بسیاری از خانوارهایی که توان جذب در فعالیت‌های رسمی و یافتن شغل مناسب را نداشتند، به حاشیه‌های اقتصاد و فراخور آن اسکان غیررسمی رانده شدند. توجه به جمعیت ساکن در سکونت
گاههای غیررسمی پنج شهر اسلامشهر، شهر قدس، گلستان، شهریار و ورامین در این زمینه گویای ابعاد مشکل فوق است. این پنج شهر با جمعیتی بالغ بر 3/1 میلیون نفر، اسکان غیر رسمی جمعیتی معادل 320 هزار نفر، یعنی معادل حدود 25 درصد را تجربه می‌کنند. اکنون برنامه اداره کل راه و شهرسازی استان تهران به جهت ساماندهی بافت های فرسوده شهری و سکونتگاهای غیر رسمی استان تهران چیست؟ از مهم ترین پروژه های در دست اجرا بگویید. در راستای ادغام ادارات کل راه و ترابری و مسکن و شهرسازی استانها و تشکیل ادارات واحدی تحت عنوان ادارة کل راه و شهرسازی، متعاقبا چارت سازمانی جدیدی جهت پیاده‌سازی و اجرا توسط وزارتخانة متبوع تهیه و ابلاغ گردید. بر اساس این چارت، اداره‌ای نوپا تحت عنوان «ادارة بافت فرسودة شهری « با شرح وظایف مرتبط با انجام مطالعات نوسازی و بهسازی بافتهای فرسودة شهری و ساماندهی و توانمندسازی سکونت گاههای غیررسمی تشکیل و آغاز به کار نمود. امور محوله به این اداره در راستای سیاست کارسپاری شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران، توجه به برنامه‌ریزی پایین به بالا و توسعة مدیریت محلی بوده و آن شرکت وظایف خود را در استان‌های کشور یکی پس
از دیگری به ادارات بافت فرسودة شهری محول نموده است. اهم فعالیت‌های این ادارات، پیگیری برنامة اجرایی سالانه در استانها است که توسط شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران تهیه، تصویب و ابلاغ می‌گردد. برنامة اجرایی سال 1392 استان تهران در دو بخش بستر سازی و پروژه‌ها تفکیک شده است. بخش بستر سازی شامل 11 زیر بخش، از جمله مطالعات و پژوهش، توافق با دستگاههای اجرایی، آموزش، نهادسازی، مستندنگاری، تهیة طرحها و برنامه‌های ساماندهی و توانمدسازی سکونت گاههای غیر رسمی و نوسازی و بهسازی بافتهای فرسودة شهری و جز آن است. همچنین در هر کدام از این زیر بخش‌ها نیز تعدادی فعالیت و پروژه تعریف شده و از طرف ادارة بافت فرسودة شهری نظارت و پیگیری می‌شود. تعداد این پروژه‌ها و سیاست‌ها در این بخش مشتمل بر 60 مورد است، که در نیمة اول سال پیشرفت متوسط 40 درصدی را تجربه می‌کنند. از جمله فعالیت‌های قابل توجه در این بخش که با اقدامات بهنگام برنامه‌ریزی شهری در دنیا همسو است، آموزش چهره به چهرة ساکنین، مستند سازی تجارب، نظارت بر راه اندازی دفاتر خدمات نوسازی محلات، تشکل‌های مردم نهاد و جز آن است. این اقدامات در تاریخ برنامه‌ریزی شهری
ایران کم سابقه است و می‌تواند الگوهایی برای برنامه‌ریزی، اجرا، فرابینی و مشارکت بخش خصوصی و عمومی فراهم آورد. بخش پروژه‌ها نیز شامل شش زیر بخش و بالغ بر 30 فعالیت است. مهمترین زیربخش‌ها شامل نوسازی و مقاوم سازی، تهیه و اجرای طرح‌های ساخت و ساز مشارکتی در بافتهای فرسودة شهری، تملک، آزادسازی و انتقال اراضی و جز آن است. از جمله مهمترین پروژه‌های انگیزش توسعه و پرچم که می‌تواند تبدیل به الگوهای محرک توسعه در بافتهای فرسودة شهری شود، اجرای مشارکتی بالغ بر 200 واحد مسکونی محلة سیروس تهران است که در حال حاضر در مرحلة اتمام فونداسیون است. همچنین انتخاب مشاور، طراحی و اجرای یک مرکز محله و 200 واحد مسکونی دیگر در این محله توسط این اداره در حال پیگیری است. شایان ذکر است مراحل تملک، آزادسازی و انتقال اسناد این اراضی به پایان رسیده است. و سخن پایانی شما؟ باید یادآور شوم که مناطقی در تهران با قدمت بیش از 200 سال در محلات قدیمی وجودداردکه به نوعی موثرترین محلات در تمامی حوادث تاریخی این شهر و نیز پایتخت سیاسی ایران بعد از انقلاب قلمداد می شود. این مناطق به عنوان هسته اولیه شکل گیری شهر تهران و به عنوان «بافتهای ارزشمند «
می بایست احیاء شوند ، محله هایی که به رغم وجود غنای فرهنگی از معضل فرسودگی رنج می برند. امیدواریم با تشکیل اداره بافت فرسوده شهری در این اداره کل ، و با پیگیری ، سرعت عمل و قدرت کارشناسی خوبی که در بدنه این اداره کل وجود دارد ، در آینده نزدیک شاهد تغییر در چهره مناطق فرسوده شهر تهران باشیم.
ارسال نظر