رخنه

دادستان ناحیه ریورساید، مایکل هسترین روز ۷ ژوئن سال ۲۰۱۶ در دفتر کار خود بود که با تلفن‌های بی‌شماری مواجه شد. آن روز، روزی بود که انتخابات مقدماتی ریاست‌جمهوری برگزار می‌شد و رای‌دهندگان غمگین و آزرده می‌خواستند به دادستان اطلاع دهند که آنها از رای دادن منع شده‌اند. به نوشته تایم، هسترین می‌گوید: مردمانی بودند که به دفتر ما زنگ می‌زدند و از این شکایت داشتند که تلاش می‌کنند رای دهند اما در روز رای دادن متوجه شده‌اند که ثبت‌نام آنها به مشکل برخورده است و هیچ اطلاعاتی از آنها در سیستم وجود ندارد.

در این بین دست‌کم ۲۰ مورد شکایت ثبت شده بود و هسترین، کهنه‌سرباز آمریکایی که سابقه ۱۹سال کار در دادگستری آمریکا را دارد و از دانشکده حقوق استنفورد هم فارغ‌التحصیل شده است کلید یک تحقیقات را زد تا ببیند اصل قضیه چیست و مشکل از کجا آب می‌خورد؟ در ساعات اولیه تحقیقات آنها مطمئن شده بودند که مشکل نباید بزرگ باشد و این اطمینان به دست آمده بود که انتخابات مقدماتی روال طبیعی خود را طی می‌کند، اما هر چقدر تحقیقات پیش می‌رفت اوضاع خوشایند به نظر نمی‌رسید. روزهای پس از رای‌گیری افراد بیشتری به دادستانی مراجعه کردند و گفتند که در روز انتخابات مقدماتی برای ثبت رای خود به مشکل برخورده بودند. نزدیک نیمی از شکایات رسیده از این منطقه در دستان هسترین و بازرسان بود. آنها در این تحقیقات متوجه شدند که از سوی هکرها اطلاعات افراد بسیاری از جمله اطلاعات شخصی و حتی شماره گواهینامه رانندگی آنها به سرقت رفته است و هکرها توانسته‌اند به سیستم مرکزی انتخابات کالیفرنیا نفوذ کنند.

داستان اما به اینجا ختم نشد و اوضاع از آنچه پیش‌تر حدس زده می‌شد، وخیم‌تر بود. مسوول دفتر نمایندگی دولت در کالیفرنیا به هسترین و بازرس‌ها گفت که سیستم‌های کامپیوتری متوجه تغییرات نشده‌اند، پس هیچ راهی برای شناسایی هکرها وجود نداشت. هسترین گیر افتاده بود اما این ختم ماجرا نبود. هر دو طرف انتخابات یکدیگر را متهم به این اغتشاش می‌کردند و به یکدیگر شک و تردید داشتند. جمهوری‌خواهان به‌طور علنی دموکرات‌ها را متهم به «بی‌خیالی در قبال موضوع» می‌کردند و در خفا نیز دموکرات‌ها را متهم به تلاش برای سرکوب رای جمهوری‌خواهان می‌کردند. در مقابل دموکرات‌ها هم تصور می‌کردند که جمهوری‌خواهان به‌دنبال بهانه‌ای برای شکست احتمالی خود در سراسر کشور هستند. هسترین می‌گوید: یک نگرانی بزرگی به‌وجود آمده بود. مردم باید همچنان به سیستم انتخاباتی باور می‌داشتند.

چندی پس از آغاز تحقیقات، واشنگتن به این نتیجه رسیده بود که شاید تنها در سراسر ناحیه ریورساید این حملات هکری صورت گرفته است. اما چند ماه پس از برگزاری انتخابات مقدماتی در کالیفرنیا، «اف‌بی‌آی» پی برد که هکرهای روسی به سیستم مرکزی انتخابات مقدماتی بیش از ۲۰ ایالت حمله و تلاش کرده بودند اطلاعات ثبت‌نام‌کنندگان برای شرکت در انتخابات مقدماتی را تغییر دهند. با بازگشت به موضوع ریورساید این احتمال داده شد که آیا هکرها ریورساید کانتی را برای آزمایش انتخاب کرده بودند؟ یکی از ماموران سابق دفاع از حملات سایبری به تایم می‌گوید: به‌نظر می‌رسد آن حمله توسط تبهکاران حملات هکری به این منظور صورت گرفته بود تا متوجه شوند به‌طور بالقوه تا چه اندازه هرج و مرج می‌تواند در روز انتخابات به‌وجود آید؟ این متخصص حملات سایبری ادامه می‌دهد: هیچ مدرک مستدلی وجود نداشت، بنابراین ما هرگز نمی‌توانیم با اطمینان در این زمینه سخن بگوییم اما نیروهای اطلاعاتی به ما گفتند که روس‌ها از انجام این حملات راضی به‌نظر می‌رسند.

البته فراموشی این مساله در میان دیگر مسائل جنجالی آن روزها آسان بود، چرا که در نهایت جامعه اطلاعاتی آمریکا می‌گفت که هدف مشترک روسیه تضعیف دموکراسی و اعتقاد مردم به رای دادن است. اما آنچه از حملات سایبری بهار ۲۰۱۶ نتیجه گرفته شد این بود که هدف نهایی این است که اعتبار انتخابات در آمریکا زیر سوال برود. در این راستا اف‌بی‌آی، وزارت کشور و سایر سرویس‌های اطلاعاتی آمریکا به‌شدت بر تعیین هویت هکرها تلاش می‌کردند تا مشخص کنند سیستم تا چه حد آلوده شده است. در این‌باره اف‌بی‌آی تلاش کرد تا به ایالت‌ها کمک کند تا از صندوق‌های رای و از اطلاعات رای‌دهندگان خود حفاظت کنند. در پایان اما آنها فهمیدند کار کمی می‌توانند در قبال آنچه می‌ترسند، یعنی حمله نهایی روسیه به انتخابات انجام دهند. از این‌رو آنها تصمیم گرفتند دست‌کم میزان آسیب را در روز انتخابات و روزهای بعد از آن کاهش دهند.

طرح ۱۵ صفحه‌ای که در آن ایام رونمایی شد و بعدها یک نسخه از آن هم به تایم رسید نشان می‌دهد واشنگتن در آن روزها تا چه حد نگران بوده است. در اغلب موارد این طرح ۱۵ صفحه‌ای، به یک حمله سایبری در روز انتخابات اشاره شده بود. اما احتمال یک حمله شدید هم به زیرساخت‌های انتخابات می‌رفت و برای مقابله با این اتفاق اقدامات پیشرفته‌ای فراهم کرده بودند. در این برنامه اشاره شده بود که اگر هکرها موفق شوند رای‌گیری را متوقف کنند نمایندگان مسلح فدرال به برپایی مکان‌هایی برای رای‌گیری اقدام کنند. در صورت وقوع بحران نیز پیش‌بینی شده بود تا در صورت درخواست وزیر دفاع یا رئیس‌جمهوری، نیروهای فعال و ذخیره ارتش به محل‌های رای‌گیری اعزام شوند. برای سه روز پس از انتخابات نیز تمهیداتی اندیشیده شده بود. در این سناریو قرار بود یک همکاری میان آژانس‌های مختلف برای مقابله با هرگونه حمله سایبری پس از انتخابات به بهانه ایجاد تردید در نتیجه انتخابات صورت بگیرد.

در روز اول نوامبر، کاخ سفید از این هم پیش‌تر رفت و برای روز انتخابات یک مانور نظامی برگزار کرد. در این دوره تمرینی پنج‌ساعته، شورای امنیت ملی در یک سناریوی نمایشی آمادگی آژانس‌ها را برای یک حمله واقعی در روز انتخابات مورد آزمایش قرار داد. برخی از این سناریوهای آزمایش‌شده مبتنی بر دخالت در روند رای‌گیری بود، درحالی‌که دیگران روی تلاش‌های نادرست برای تضعیف انتخابات متمرکز شده بودند. واشنگتن یکی پس از دیگری سناریوهای کابوس‌وار را مورد آزمایش قرار می‌داد و در نهایت نیز به سناریوی آشوب در پای صندوق‌های رای رسیده بود. در این سناریوی آخر به آژانس‌های مرتبط گفته شده بود در صورت وقوع چنین سناریویی هر کدام باید چه اقداماتی انجام دهند. اما هشتم نوامبر آمد و تمام شد و هیچ حمله چشمگیری انجام نشد، اما نمی‌توان از تلاش روسیه که آگاهانه و عامدانه برای روی کار آمدن ترامپ هدف‌گذاری کرده بود به راحتی گذشت.

بیشتر آمریکایی‌ها بر این باورند که رای آنها به درستی مورد محاسبه قرار گرفته است اما باور آنها به صحت انتخابات در حال فرو ریختن است. با یافته‌های موسسه گالوپ مشخص شده است که در سال ۲۰۰۹ معادل ۵۹ درصد آمریکایی‌ها به صحت انتخابات باور داشتند و ۴۰ درصد اصلا به درستی و صحت انتخابات ایمان نداشتند. اما در سال ۲۰۱۵ این ایمان بیش از پیش رنگ باخت و پیش از انتخابات نوامبر نیز این رقم به‌طرز وحشتناکی ریزش داشت. بر اساس یافته‌های موسسه گالوپ، تنها ۳۰درصد مردم به صحت انتخابات صورت گرفته باور داشتند، این درحالی ‌است که پس از حملات سایبری از سوی روسیه و سخنان ترامپ مبنی بر اینکه انتخابات متقلبانه است، رقم مخالف باورمندان به صحت انتخابات در آمریکا به ۶۹درصد رسیده بود.

هکرهای روسی به کدام ایالت‌های دیگر رخنه کرده بودند

حدود سه هفته پس از هک ریورساید کانتی، یک عامل روسی به داخل یک سایت که نام ثبت‌نام‌شدگان انتخابات در آن وجود داشت، نفوذ می‌کند. این سایت حدود ۱۰۹ صندوق انتخاباتی را پوشش می‌داد که هر کدام دارای سیستم مخصوص به خود بودند. اما این هکر به جای اینکه اسم و نام‌ونشانی خود را وارد کند از یک کد پیش‌نوشته استفاده کرده که یک هک کلاسیک محسوب می‌شود. به این روش این هکر روسی توانسته است یک در پشتی ایجاد کند و به ۱۵ میلیون پرونده از رای‌دهندگان این ایالت از گذشته تا زمان حال، یعنی از سال ۲۰۰۶ تا سال ۲۰۱۶ دست پیدا کند. قسمت عجیب ماجرا هم این بوده که تا سه‌هفته پس از نفوذ هیچ‌کس متوجه حضور این عامل روسی نبوده است. البته چنین نفوذهایی تازگی هم نداشتند. روس‌ها برای سال‌های متمادی است که تلاش می‌کنند به سیستم‌های انتخاباتی ایالات‌متحده نفوذ کنند. در سال ۲۰۰۸، روسیه هر دو کمپین باراک اوباما و جان مک‌کین را مورد حمله هکری قرار داد.

پس از آن در سال ۲۰۱۴، روسیه بیش از پیش بی‌پروا شد. مایکل‌دنیل، عامل سابق واحد دفاع از حملات سایبری در کاخ سفید می‌گوید: پیش‌تر، زمانی که تشخیص می‌دادید که پای‌ روس‌ها وسط است مانند یک روح ناپدید می‌شدند. اما پس از سال ۲۰۱۴، زمانی که پی به حضور روس‌ها می‌بردید، آنها همانجا می‌ماندند، گویی قصد دارند ما را دست بیندازند. آنها روز به روز بیشتر حالت تهاجمی پیدا می‌کردند. انتخابات سال ۲۰۱۶ اما فراتر از تصورات آمریکایی‌ها بوده است. پس از حملات ایلینویز و حمله‌ای مشابه در آریزونا آمریکایی‌ها پی بردند که با بازی متفاوتی روبه‌رو هستند.نفوذ در ایلینویز در ۱۲ ژوئیه کشف شد، زمانی که هکرها زنگ هشدار سرقت ۱۵ میلیون پرونده افراد رای‌دهنده را به صدا در‌آوردند. مقامات ایلینویز سریعا سیستم‌ها را آفلاین کردند اما این اقدام زمانی صورت گرفت که آنها پی بردند ۹۰ هزار پرونده به سرقت رفته است. اطلاعات بیش از ۷۵هزار پرونده مبتنی بر اطلاعات شخصی مانند شماره گواهینامه رانندگی و ۴ رقم آخر شماره‌های امنیتی رای‌دهندگان بود.

هنگامی که ایلینویز در ماه ژوئیه گزارش این نفوذ را به اف‌بی‌آی داد، این دفتر (اف‌بی‌آی) یک تیم ایالتی را به مرکز این ایالت یعنی اسپیرینگفیلد اعزام کرد، زیرا کامپیوترها در آن مرکز نگهداری می‌شد. خوشبختانه مقامات ایلینویز اطلاعات پشتیبان خود را توانسته بودند پیش از اینکه حمله هکری دیگری صورت گیرد، حفظ کنند. در همان زمان اما متخصصان دفتر پی بردند در زمانی که آنها داخل سیستم بودند، هکرها سعی داشتند تا اطلاعات رای‌دهندگان را تغییر دهند یا پاک کنند. به‌ویژه اینکه هکرها سعی داشتند تا آدرس و اطلاعات رای‌دهندگان را تغییر دهند. تا جایی که امکان دارد می‌توان گفت عملیات آنها چندان موفقیت‌آمیز نبود. از همه مهم‌تر اینکه در ایلینویز مقامات این ایالت توانستند ردپای هکرها را پیدا کنند. مقامات آمریکایی با رهگیری این حملات هکری توانستند گروه «خرس رویایی» را که در این حملات نقش داشتند، شناسایی کنند. این گروه برای روسیه مانند ارتش اطلاعاتی روسیه عمل می‌کند.

برای آمریکایی‌ها این کشف بسیار مهم و حیاتی بود. این را یکی از مقامات سابق کاخ سفید می‌گوید: برای یک هفته یا بیشتر از آن مقامات اف‌بی‌آی به این نتیجه رسیدند که روس‌ها قصد دارند تا به شکل ‌گسترده‌ای به ماشین‌های رای‌گیری حمله کنند. به همین منظور مقامات آمریکایی دست به دامن پروفسور «ادفلتون» از دانشگاه پرینستون می‌شوند. تخصص او در ماشین‌های رای‌گیری بود. فلتون جزو کسانی است که روی ماشین‌های رای‌گیری تحقیقات فراوانی کرده بود. گروه فلتون در بررسی‌ها به این نتیجه رسیدند که از نظر فنی امکان هک این ماشین‌ها وجود دارد. در بسیاری از نقاط ایالات‌متحده، ماشین‌های رای‌گیری وجود دارند که دارای صفحات نمایشی هستند که اجازه دستکاری را به افراد می‌دهد و کسانی که زودتر از نفر واقعی به پای صندوق‌های رای بیاید، این امکان برای او فراهم می‌شود تا با نام شخص واقعی رای خود را به ثبت برساند. از این‌رو این نگرانی به‌وجود آمد که روسیه ممکن است کسانی را اجیر کند تا زودتر از نفرات اصلی به پای صندوق‌های رای بروند. آنها می‌توانستند به اندازه‌ای که لازم دارند نفر اجیر کنند تا در انتخابات به مقدار قابل‌توجهی تاثیرگذار باشند. اگر چنین سناریویی محقق می‌شد دیگر این تنها بی‌اعتمادی به رای‌شماری انتخابات سال ۲۰۱۶ نبود، بلکه این سرآغاز یک جنگ در باب دموکراسی در ایالات‌متحده بود.