بازنگری در مطالعات ایمنی مترو

دنیای اقتصاد: با اهتمام مدیریت شهری تهران تکمیل خطوط هفتگانه متروی تهران در اولویت کاری قرار گرفته و افتتاح ایستگاه‌های مترو سرعت گرفته است اما با توجه به جایگاه استراتژیک این شهر زیرزمینی، ارتقای ایمنی آن از دغدغه‌هایی است که شورای شهر تهران اخیرا آن را جدی‌تر از گذشته دنبال می‌کند.به گزارش «دنیای اقتصاد»، وقوع چند فرونشست همجوار با کارگاه‌های مترو در طول چند ماه گذشته و سابقه جاری شدن سیلاب در تونل مترو سبب شده که حساسیت نسبت به ایمنی مترو هم در افکار عمومی و هم در میان مسوولان تشدید شود. از سوی دیگر مواجهه با آبریزش از سقف برخی از ایستگاه‌های مترو در نیمه دوم سال نیز شهروندان را نسبت به ایمنی مترو نگران و دچار تردید می‌کند. وجود یک سطل حجیم زیر چکه‌های آب از سقف ایستگاه مترو، در این ایام از سال صحنه غریبی نیست و بسیاری از شهروندان با آن مواجه شده‌اند. اقبال شاکری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران معتقد است مطالعات درخصوص تونل‌های مترو باید دقیق‌تر باشد و مدیریت شهری با توجه به پیشرفته‌تر شدن تجهیزات، باید مطالعات گذشته را تکمیل کند.وی درباره آسیب‌پذیری ایستگاه‌های مترو در برابر حوادث احتمالی از جمله آبگرفتگی ایستگاه‌ها در مواقع بارانی، به «دنیای اقتصاد» گفت: وقتی حدود ۲۰ متر به زیر زمین می‌رویم قطعا با دو موضوع تداخل پیدا می‌کنیم؛ یکی آب‌های زیرسطحی مثل قنوات، چاه‌ها و سطح آب زیرزمینی است. البته این احتمال وجود دارد که عمق حفاری بیشتر باشد و از سطح آب زیرزمینی نیز پایین‌تر برویم. موضوع دوم تداخل با شبکه آب‌وفاضلاب شهری است که در حفاری مترو قطعا با آن برخورد می‌کنیم.

جلوگیری از غلبه «آب» بر «بتن»

شاکری درخصوص نحوه مواجهه با عامل اول توضیح داد: در زمان احداث سازه‌های زیرزمین از جمله مترو باید زهکشی به‌طور کامل انجام شود و مسیر آب‌های زیرسطحی به شکل علمی و اصولی تغییر یابد تا از نفوذ این آب‌ها به سازه جلوگیری شود. چراکه حتی مستحکم‌ترین سازه‌های بتنی هم در دراز مدت مغلوب نشت آب می‌شوند.رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران با اشاره به احتمال شکستگی و نشت شبکه آب شهری در جریان احداث مترو، گفت:‌قطعا وقتی در عمق بیش از ده‌ها متری، ایستگاهی احداث می‌شود، این عملیات عمرانی ممکن است با آسیب به شبکه‌های زیرسطحی موجود همراه شود اما این آسیب‌های جزئی در صورتی که شناسایی و برطرف شود، مشکل‌ساز نخواهد شد. برای این منظور انجام مطالعات ژئوفیزیک امری ضروری است. شاکری در ادامه با اشاره به انجام مطالعات ایمنی سازه مترو توسط مشاوران این پروژه‌ها، گفت: در حال حاضر مشاورانی برای ایمنی پروژه‌های مترو یا گودبرداری‌های عمیق به استخدام درآمده و ضمن شناسایی عوارض زیرسطحی، برای ارتقای ایمنی این سازه‌ها تلاش می‌کنند، اما به نظر می‌رسد برخی مواقع این مطالعات کافی نیست و علت آن هم حوادثی است که در گذشته و حال رخ داده و نشان می‌دهد مطالعات ما باید دقیق‌تر و با دستگاه‌های پیشرفته و مدرن صورت گیرد.این عضو کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران افزود: برای احداث تونل‌های مترو باید از دستگاه‌های «GPR» و از سیستم‌های ژئوفیزیک استفاده شود. در این روش کلیه لایه‌های خاک از طریق امواج اسکن می‌شود و هر چیزی که در زیر سطح زمین قرار دارد، توسط این دستگاه‌ها شناسایی می‌شود.

وی با اشاره به ورود شورا به موضوع ایمنی ایستگاه‌های مترو گفت: بعد از برخی حوادثی که در مترو رخ داد این موضوع در دستور کار قرار گرفته است تا علاوه بر مطالعات گسترده مشاوران، مطالعات تکمیلی نیز انجام شود. ضمن اینکه اطراف سازه‌های زیرسطحی حتما باید زهکش نصب شود و تمام قنات‌ها، کانال‌ها و مسیرها باید ایمن‌سازی شود. شاکری درباره اینکه ایستگاه‌های مترو اکنون چه میزان در معرض خطر هستند، گفت: در این رابطه نمی‌توان قاطعانه اظهارنظر کرد و مشاوران هر پروژه از این جزئیات با خبر هستند و کارفرما را نیز مطلع می‌کنند. همچنین اینکه گفته می‌شود ایستگاه‌های مترو برای اهداف پدافند غیرعامل طراحی شده یا نه، مهندسان مشاور باید اعلام کنند که کدام ایستگاه را برای این منظور طراحی کرده‌اند. اما در نهایت می‌توان به مردم اطمینان داد که ایستگاه‌های مترو امن هستند و نباید غیر از این باشد.

با وجود اینکه رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران ایستگاه‌های مترو را امن توصیف می‌کند اما معتقد است بازنگری در مطالعات قدیمی می‌تواند در ارتقای ایمنی مترو نقش داشته باشد. وی در این رابطه اظهار کرد: مطالعات بسیاری از ایستگاه‌های مترو مربوط به زمان‌های قبل است و مشاور در مورد ایمنی آن اعلام نظر کرده است، اما وجود پدیده‌هایی نظیر آبریزش یا بعضا فرونشست در کارگاه مترو نشان می‌دهد که این مطالعات می‌تواند تکمیل شود و نیازمند بازنگری با استفاده از روش‌های روزآمد برای شناسایی عوارض زیرسطحی حادثه‌ساز احتمالی است؛ ضمن اینکه حتما مهندسان مشاوری که طراحی ایستگاه‌ها و خطوط را بر عهده داشته‌اند باید به‌عنوان ناظر و همکار مشاور در بررسی حوادث مبتلابه مترو حضور داشته باشند.

به گزارش «دنیای اقتصاد»، افزون بر این موارد، کیفیت خاک تهران نیز در ایمنی مترو نقش بسزایی دارد. کارشناسان معتقدند خاک تهران از نوع سنگی نیست و دارای ریزدانه است که اگر آب وجود داشته باشد، می‌تواند ریزدانه‌ها را بشوید و حفره ایجاد کند. بنابراین در هر لحظه و هر جا ممکن است یک اتفاق غیرمترقبه رخ دهد. به گفته کارشناس منابع آب، نشت لوله‌های شبکه آبرسانی در آبرفت دانه درشت مناطق نیمه شمالی تهران به خصوص در محدوده خیابان طالقانی، عباس آباد و بلوار کشاورز تا شمال تهران، می‌تواند سبب آب‌شستگی خاک شود و محیطی که آب در آن شناور است، ضعیف شود و در نهایت آبرفت ریزش کند.

گاهی هم لوله‌های آب شرب و فاضلاب در محیط خاک، راه می‌یابند و انحلال بیشتر خاک را سبب می‌شوند. این حفره‌ها خاک بالاسر را که شاید به خیابان و شاید به خانه راه یابد سست می‌کند و آنچه نباید اتفاق می‌افتد. نفوذپذیری خاک در این نقاط بالاست و آب‌های زیرزمینی عمق پایینی دارند. بالا آمدن سطح آب‌ها در کنار تخلخل کم‌خاک، به سستی خیابان‌ها و زمین‌ها انجامیده، چنان‌که با تلنگر عملیات عمرانی، زمین در خود فرو می‌ریزد. مجموعه این مختصات خاک و آب‌های زیرسطحی و نیز شبکه آبرسانی زیرزمینی شهر سبب شده که رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران بر ضرورت بازنگری در مطالعات ژئوتکنیک صورت گرفته برای احداث ایستگاه‌های قدیمی مترو تاکید کند.